Journal of Garmian University - پێڕستی بابه‌ته‌كان

گەشەی دانیشتوان، لە ‌بابەتە گرنگەکانە لە ‌توێژینەوەکانی دانیشتواندا، لە بەر ئەوەی کۆمەڵگە لە گۆڕانکاریی ... Read More گەشەی دانیشتوان، لە ‌بابەتە گرنگەکانە لە ‌توێژینەوەکانی دانیشتواندا، لە بەر ئەوەی کۆمەڵگە لە گۆڕانکاریی بەردەوام دایە، بەھۆی زۆربون و کەمبونی ژمارەی دانیشتوانەوە. شاری کۆیە، سەنتەری قە زای کۆیەیە، یەکێکە لە قەزاکانی پارێزگای ھەولێر . دەکەوێتە باشوری خۆرھەڵاتی ئەو پارێزگایە، ڕوبەری دەگاتە (٢٠٩٥) ھێکتار،لە ساڵی ٢٠٢٠دا ژمارەی دانیشتوانەکەی (٩٥١٨٦) کەسە لە ھەمان ساڵدا. ئامانج لەم توێژینەوە خستنەڕوی گەشەی دانیشتوانی شاری کۆیەیە لە ماوەی ساڵانی (١٩٥٧-٢٠٢٠) دا.ڕەگەزەکانی گەشەی دانیشتوان و ئەو ھۆکارانەی کاریگەرییان ھەیە لەسەری .بۆبەدەست ھێنانی ،توێژەر،ڕێبازی (وەسفی، مێژویی، شیکردنەوەی) بەکارھێناوە. کێشەی توێژینه‌وه‌كه‌ لەوە دایە بونی جیاوازی زۆره‌ له‌گه‌شه‌ی دانیشتوان به‌پێی قۆناغه‌كانی شار پێدا تێپه‌ڕبوه‌ له‌ماوه‌ی (1957-2020) ئەمە جگە لە پێشەکییەک و دەرئەنجام و پێشنیار. گرینگترین دەرئەنجامەکان: ١-شاری کۆیە لەتێکڕای ماوەی توێژینەوەکە گۆڕانکاریی دیمۆگرافی زۆری بەسەردا ھاتووە،‌ بەجۆرێک بەرزترین ڕێژەی گەشەکردن لەماوەی(١٩٧٧-١٩٨٧) بەڕێژەی (٩.٤%)لە ھەزارابووە، نزمترین ڕێژەش(١٩٨٧-٢٠٠٩) (١.٣)ئه‌وجیاوازیه‌ش ده‌گه‌ڕێته‌وه‌ بۆگه‌شه‌ی سروشتی كۆچی گوندنشین بۆ شار سه‌ره‌ڕایی بونی كه‌مو كوڕی له‌ داتاكان تایبه‌ت به‌دانیشتوان. 2-چەندین ھۆکاری تری سروشتی و مرۆیی وەک: شوینی جوگرافی و پێكهاته‌ی جیۆلۆجی ده‌رامه‌تی ئاو، له‌گه‌ڵ هۆكاری سیاسی وئابوری ودیمۆگرافی و کارگێڕی وخزمەتگوزاری كاریگه‌ریان هه‌بوه‌ له‌سه‌ر گه‌شه‌ی دانیشتوان .گرنگترین پێشنیارەکان. 1- بایەخدان بە داتاو زانیاریەکانی ‌تایبەت بە دانیشتوان له‌لایه‌نن فه‌رمانگه‌ی ئاماری كۆیه‌و به‌ هه‌ماهه‌نگی بكات له‌گه‌ڵ داموده‌زگاكانی تر بۆده‌سته‌به‌ركردنی داتای دروست. 2-دانانی سنورێک بۆ کۆچی گوندنشینان ،ئەویش لەڕێگەی پەرەپێدانی گوندەکان و ‌دابینکردنی خزمەتگوزارییەکان .

Original Article

پێکهاتەى زمانى دەقەى چیرۆكەكان لە گۆڤارى كاروان لە ساڵــانى (1982 ــ 1990) هەر ساڵەو چیرۆکێک بە نمونە

Ibraheem Abdurahamn Mahmoud؛ أكرم عباس خورشيد

خول 9، ژماره‌ 4 ، ڕه‌شه‌مێ 2022، لاپه‌ڕه‌ 16-21

https://doi.org/10.24271/jgu.2022.165557

پوخته‌

زمان بە پێکهاتەیەکى هەرە سەرەکى دەقى ئەدەبى هەژمار دەکرێت، بەشێوەیەک ، کە هەرگیز نووسەرى دەقى ئەدەبى ... Read More

Original Article

هەڵسەنگاندنى پرسیارەکانى تاقیکردنەوەى بابەتى مێژوو بۆ پۆلى دوانزەى وێژەیى لەبەر رۆشنایى پۆڵێنى بلۆم لەڕوانگەى مامۆستایانى بابەتەکەوە

سامان حسين ئەحمد؛ زانا عوسمان محمد؛ هێژا عبداللە حمد حسن

خول 9، ژماره‌ 4 ، ڕه‌شه‌مێ 2022، لاپه‌ڕه‌ 22-37

https://doi.org/10.24271/jgu.2022.165559

پوخته‌

بۆ ئەوەی دڵنیا بین لەوەی كە پرسیارەكان گونجاون ، و لەگەڵ گۆرانكارى و پێشكەوتنەكان و ئاستی خوێندكاران ... Read More بۆ ئەوەی دڵنیا بین لەوەی كە پرسیارەكان گونجاون ، و لەگەڵ گۆرانكارى و پێشكەوتنەكان و ئاستی خوێندكاران دەگونجێن و ئامانجە پەروەردەییەكان بەدەست دێنن، و پێویستە بخرێتە ژێر پرۆسەی هەڵسەنگاندنەوە بە مەبەستی دیاریكردنی خاڵە بەهێز و لاوازەكانیان ، هەروەها دیاریكردنی خاڵە لاوازەكان بەئامانجى چاك كردن ، هەروەها ئەو خاڵانەش كەبەهێزن زياتر پەرەى پێبدرێت، بە واتای چەند هەنگاوێك بەرەو چاككردن ، و پێشخستن و گونجاوی ئەم پرسیارانە . گرنگی ئەم توێژینەوەیە لەوەدا دەردەكەوێت كە هەتا ئێستا هەڵسەنگاندنی لەو جۆرە زۆر بە كەمی یان هەر ئەنجام نەدراوە لە هەرێمی كوردستاندا، لە كاتێكدا وەزارەتی پەروەردە لە هەوڵى بەردەوامدایە بۆ بەرز كردنەوەی ئاستی زانستی و نەوەیەكی زانستخواز بەو ئامانجەی هاوشانی پێشكەوتنەكان و پێداویستیەكانی سەردەم بێت و پەرەسەندنە نوێیەكان لەم بوارەدا جێبەجێ بكات . ئامانج لەم توێژينەوەيە هەڵسەنگاندن و شيكردنەوەى پرسيارەكانى تاقيكردنەوەى پۆلى (١٢) وێژەيى بابەتى مێژووە بۆ ساڵى خوێندنى (٢٠٢٠-٢٠٢١) بەپێى خشتەى تايبەتمەندى و پۆلێنى بلۆم، هەروەها هەڵسەنگاندنى پرسيارەكانى تاقيكردنەوەى بابەتى مێژوو بۆ پولى (١٢) وێژەيى لەڕوانگەى مامۆستايانى بابەتەكەوە ، بەپێی گۆڕاوى رەگەزى (نێر و مێ) و ساڵانى خزمەت و بڕوانامە، بۆ هێنانەدى ئەم ئامانجانەش ميتۆدى وەسفى(پەسنى شيكارى) بەكارهێناوە، ئامرازەى توێژينەوەكەش دياريكردنى پرسيارەكان بەپێى ئاستەكانى پۆلێنى بلۆم وئامادەكردنى پێوەريەك بۆ پرسيارەكانى تاقيكردنەوە بۆ ساڵى خوێندن (٢٠٢٠-٢٠٢١) كە بريتي بوو لە(٤٤)بڕگە لەپاش دلنيابوون لەڕاستى و جێگرى پێوەرەكە . جێبەجێكرا بەسەر نموونەى توێژينەوەكەدا ، كەنموونەى توێژينەوەكە پێكهاتبوو لەپرسيارەكانى تاقيكردنەوە كە(٥٠) پرسيارى لەخۆگرتبوو، هەروەها مامۆستايانى بابەتى مێژوو لەپارێزگاى سلێمانى كە(١٣١) مامۆستا بوو، توێژەرڕێژەى سەدى و پرۆگرامى (spss)ى بەكارهێناوە بۆ داتاكان ، هەروەها لەكۆتايدا خستنەڕووى دەرئەنجامەكان و چەند پێشنيارەيەك لەژێر ڕوشنايى توێژينەوەكە .

Original Article

زمانى شیعرى زیندان

امید رحیم شمس الدین؛ عهتا عەلی ئەمین

خول 9، ژماره‌ 4 ، ڕه‌شه‌مێ 2022، لاپه‌ڕه‌ 38-49

https://doi.org/10.24271/jgu.2022.165677

پوخته‌

ئه‌م توێژینه‌وه‌یه‌ هه‌وڵدانێكه‌ بۆ تیشك خستنه‌ سه‌ر شیعری زیندان به‌گشتی و زمانی شیعریی‌تایبه‌تی ... Read More

Original Article

دەستڕۆیی یاسادانەری ئاسایی لە ڕێکخستنی ماف و ئازادییە گشتییەکاندا (توێژینەوەیەکە لە چوارچێوەی پڕۆژەی دەستوری هەرێمی کوردستان – عێراق)

زانیار بختیار کریم؛ پشتیوان حمید فرج

خول 9، ژماره‌ 4 ، ڕه‌شه‌مێ 2022، لاپه‌ڕه‌ 50-62

https://doi.org/10.24271/jgu.2022.165678

پوخته‌

ماف و ئازادییە گشتییەکان بە یەکێک لە گرنگترین و دیارترین ئەو پایانە هەژمار دەکرێت کە تیۆری ... Read More ماف و ئازادییە گشتییەکان بە یەکێک لە گرنگترین و دیارترین ئەو پایانە هەژمار دەکرێت کە تیۆری دەستوری لەسەر بونیاد دەنرێت، بەڵام ڕێکخستنی ئەم بابەتە بە تەواوەتی لە چوارچێوەی دەستوردا کارێکی تاڕادەیەک ئەستەمە، هەر بۆیە یاسادانەری دەستوری دەوڵەتان لە هەندێ باردا کاری ڕێکخستنی ئەم ماف و ئازادییانە دەسپێرێت بە لایەنێکی دیاری کراو کە ئەویش دەسەڵاتی یاسادانانە، واتە دەکرێت بەپێی دەقە دەستورییەکان ئەم بابەتە ڕەوانەی لای یاسادانەری ئاسایی بکات بە مەبەستی ڕێکخستنی، ئەویش بە بەکارهێنانی هەندێ دەستەواژە وەک: "... ئەمە ڕێكدەخرێت بە یاسا" یاخود "... پاڵپشت بە دەقی یاسا" یاخود "... بەپێی حوکمەکانی یاسا" یاخود "... لە سنوری یاسادا" یاخود "... جگە لەوەی کە هەڵاوێر کراوە بە یاسا". جا لەبەرئەوەی دەستور باڵاترین ڕێسای یاساییە لە دەوڵەتدا بەپێی پرنسیپەکانی باڵایی دەستور و پلەبەندی ڕێسا یاساییەکان، دەکرێت لە ناوەخنیدا چەندین کۆتوبەندی پەیوەست بەو ماف و ئازادییانە لەخۆ بگرێت و یاسادانەری ئاسایی پێوە پابەند بکات تاوەکو ببێتە گرەنتیەک بۆ پاراستنی کۆی ماف و ئازادییە بنەڕەتییەکان و ڕێگر بێت لەبەرتەسکردنەوەی چوارچێوەکەیان لە کاتی پیادەکردنیاندا، کە ئەمەش بە یەکێک لە دیارترین خەسڵەتەکانی سیستەمی دیموکراتی لە قەڵەم دەدرێت.

Original Article

دابەشبوونی ژینگەیی دانیشتوانی قەزای چەمچەماڵ

چراخان نصرالدین صاڵح؛ جه‌زا ته‌وفیق تالب

خول 9، ژماره‌ 4 ، ڕه‌شه‌مێ 2022، لاپه‌ڕه‌ 63-79

https://doi.org/10.24271/jgu.2022.165681

پوخته‌

دابەشبوونی ژینگەیی دانیشتوان یەكێكە لە كۆڵەكە سەرەكیەكانی بابەتی جوگرافیای دانیشتوان, ئەم دابەشبوونەش ... Read More

Original Article

نیرۆ پراگماتیك

دارا حه‌مید محه‌مه‌د

خول 9، ژماره‌ 4 ، ڕه‌شه‌مێ 2022، لاپه‌ڕه‌ 80-90

https://doi.org/10.24271/jgu.2022.166188

پوخته‌

نواندنی ناوه‌وه‌ی زانیارییه‌ زمانییه‌ گه‌نجكراو و هه‌ڵگیراوه‌كانی‌ هه‌موو ئاسته‌كانی زمان (ده‌نگسازی‌، ... Read More

Original Article

مافە سیاسیەکان لە دەستورە دیموکراسی و هاوچەرخەکاندا (لێکۆڵینەوەیەکی شیکاری و بەراوردکاری مافە سیاسیەکانە لە پرۆژەى دەستوری هەرێمی کوردستان

أيوب محمد v

خول 9، ژماره‌ 4 ، ڕه‌شه‌مێ 2022، لاپه‌ڕه‌ 91-105

https://doi.org/10.24271/jgu.2022.166194

پوخته‌

ئەگەر لە دەستوری زۆربەى وڵاتانی جیهاندا بەشێوەیەکی گشتی دەق لەسەر ماف و ئازادییە گشتییەکانی مرۆڤ درابێت ... Read More ئەگەر لە دەستوری زۆربەى وڵاتانی جیهاندا بەشێوەیەکی گشتی دەق لەسەر ماف و ئازادییە گشتییەکانی مرۆڤ درابێت و وەک دەقێکی دەستوریی دانی پێدا نرابێت و پارێزبەندی دەستوری بۆ دانرابێت، لە بنەڕەتدا ئەمە شتێکی ئاساییە، بەڵام بابەتی مافە سیاسیەکان بەهۆی ئەوەی کاریگەری سیاسی هەیەو ڕەنگدانەوەی لەسەر سروشتی سیستەمی سیاسی حوکمڕان هەیە؛ هەر بۆیە ئەم مافانە تایبەتمەندیی پێدراوە لە دەستورەکانداو بە وریاییەوە داڕێژراوەو مامەڵەی لەگەڵ دەکەن. بەواتا هەرچەندە ئەم مافانە لەدەستورەکاندا بوونی زیاتربێت ئەوا زیاتر گوزارشت لە دیموکراسیبونی دەستورەکە دەکات. لەم ڕوانگەیەوە ئەم توێژینەوەیە هەوڵێکە بۆ شیکارکردنی چەمکی مافە سیاسییەکان لەڕووی تیۆریی لەلایەک و شرۆڤەکردنی ئەو مافانەیە لە ڕوانگەی پەیماننامە نێودەوڵەتییەکان و ڕێکخراوە جیهانی و هەرێمییەکانەوە لەلایەکی ترەوە، لە هەمانکاتدا هەوڵێکە بۆ خستنەڕووی سروشتی داڕشتنی ئەو مافانە لە پرۆژەى دەستوری هەرێمی کوردستان/2009 و شیکارکردنی لایەنی ئەرێنی و نەرێنیان و بەراوردکردنیان بە سروشتی داڕشتنی ئەو مافانە لە دەستوری هەمیشەیی عێراق2005 و دەستورەکانی هەریەکە لە سویسراو ئەڵمانیاو کەنەداو کۆریای باشور وەک چەند دەستورێکی دیموکراسی هاوچەرخ. ئەوەش بەئامانجی گەشەپێدانی ئەو مافانە لەو پرۆژەیەدا کەلە هەر کاتێکدا لە داهاتوودا دەستوری هەرێم نوسرایەوە یان پێداچونەوە بۆ پرۆژەکە کرا سودی هەبێت. هەربۆیە ئەم توێژینەوەیە گەیشتۆتە ئەو دەرئەنجامەى کە سەرەڕای بوونی چەندین لایەنی ئەرێنی ئەم مافانە لەپرۆژەکەدا بەڵام لەگەڵ ئەوەشدا بۆئەوەی پرۆژەکە لەڕووی داننانی بەمافە سیاسیەکاندا بگاتە ئاستی دەستوری وڵاتە دیموکراسیە هاوچەرخەکان و ڕەنگدانەوەی ئەرێنی هەبێت لەسەر سیستەمی حوکمڕانی هەرێم؛ پێویستە گەشەی زیاتری پێبدرێت و دارشتنەوەى چەندین ماددەى تێدا بکرێت کە گونجاوبێت لەگەڵ واقعی ژینگەی سیاسی و کۆمەڵایەتی هەرێمی کوردستان.

Original Article

عــەزیــز عــەقــراوى

کاروان جوهر محمد

خول 9، ژماره‌ 4 ، ڕه‌شه‌مێ 2022، لاپه‌ڕه‌ 106-124

https://doi.org/10.24271/jgu.2022.166202

پوخته‌

ئەم توێژینەوە بە ناونیشانى (عەزیز عەقراوى ژیان و ڕۆڵى سەربازى و سیاسى 1924 – 1980)، لە سێ تەوەرەى سەرەکى ... Read More

Original Article

هەندێک لە گرفتەکاننی فێربوونی زمان لای منداڵ

ئالان محمد اورحمان؛ فەرهاد تۆفیق حسن

خول 9، ژماره‌ 4 ، ڕه‌شه‌مێ 2022، لاپه‌ڕه‌ 125-134

https://doi.org/10.24271/jgu.2022.166204

پوخته‌

توێژینەوەکە بە ناونێشانی( هەندێک لە گرفتەکاننی فێربوونی زمان لای مندا)ەو باس لە بەشێک لەو گرفتە زمانیانە ... Read More

Original Article

پەیوەندیی نێوان ڕۆڵە واتاییەكان و ئەركە سینتاكسییەكان

ئازاد ئەحمەد حسین

خول 9، ژماره‌ 4 ، ڕه‌شه‌مێ 2022، لاپه‌ڕه‌ 135-147

https://doi.org/10.24271/jgu.2022.166206

پوخته‌

توێژینەوەكە بە ناونیشانی (پەیوەندیی نێوان ڕۆڵە واتاییەكان و ئەركە سینتاكسییەكان) ەوەیە، لە شێوەزاری ... Read More

خول 9 (2022)

خول 8 (2021)

خول 7 (2020)

خول 6 (2019)

خول 5 (2018)

خول 4 (2017)

خول 3 (2017)

خول و ژماره‌: خول 9، ژماره‌ 4، ڕه‌شه‌مێ 2022

پوخته‌

پوخته‌

پوخته‌

پوخته‌

پوخته‌

پوخته‌

پوخته‌

پوخته‌

پوخته‌

پوخته‌

پوخته‌