جۆری توێژینهوه : Original Article
نوسهران
1 پهيمانگاى تهكنيكى دووكان // زانكۆى پۆليتهكنيكى سلێمانى
2 كلية انفورماتيك التقنية // جامعة بوليتكنك
پوخته
ئەوەى لەم توێژينهوهيهدا و بە ناونیشانى (دۆزى كورد له توركيا له نێوان ساڵانى 2002-_2016) باسى دەکەین، پوختەیەکە لەو سياسهتهى توركيا بهرامبهر به کورد لەو پارچەیەدا و ئهو دانووستانانهى كه لهنێوان ئهكهپه و پارتى كرێكارانى كوردستان وهك ئاڵا ههڵگرى پرسى كورد له باركوورى كوردستان، ئەم توێژینەوەیە لە چوار تەوەرە پێکهاتووە بەم شێوەیەى لاى خوارەوە:
تەوەرەى یەکەم: دۆزى كورد له دهروازهيهكى مێژوويدا، كه باسمان له كورتهيهكى مێژوويى دۆزى كورد له ساڵانى نهوهدهكان تاوهكوو پێش هاتنه سهركارى ئاكهپه كردوه، له پێناوى درێژ نهبوونهوهى باسهكهدا زۆر نهچووينهوه دواوه بۆ مێژووى دامهزراندنى توركيا و تێڕوانين و سياسهتيان بهرامبهر به كورد.
تەوەرەى دووهەم: پارتى دادو گهشهپێدان و پرسى كورد، لهم تهوهرهيهدا ههوڵمانداوه به باس له هاتنهسهر دهسهڵاتى ئهكهپه و دۆزى كورد بكهين.
تەوەرەى سێهەم: باسمان لهو دانووستانانه و ئهو ههوڵانه كردوه كه بۆ چارهسهى پرسى كورد ئهنجامدران، وه ههوڵمانداوه بهشێوهيهكى ئهكاديمى باسى چۆنێتى ههوڵهكان و ڕۆڵى ههريهك له ئۆجهلان و ئهوكهسانهش بكهين ڕۆڵيان ههبووه.
تەوەرەى چوارەم: لهم تهوهرهيهدا ههوڵمانداوه ئهو هۆكارانه ڕوون بكهينهوه كه بوونه مايهى شكستى دانووستانهكان و دهستپێكردنهوهى قۆناغێكى ترى شهڕ و پێكدادان له نێوان حكوومهتى توركيا و پهكهكه.
له ئهنجامدانى ئهم توێژينهوهيهدا تووشى چهند گرفتێكى زانستى بووين، ئهوهش خۆى له نهبوونى سهرچاوهى پێويست و كهمى كات و ههستيارى دۆخى باكوورى كوردستان و بهردهوام بوونى ئهو دۆخهى كه له2016وه دهستى پێكردوه دهبينێتهوه، بهڵام لهگهڵ ئهوهشدا ههوڵمانداوه بهگوێرهى پلانهكه ههندێك له ڕووداوهكان ڕوون بكهينهوه و بهشێوهيهكى زانستيانه دايبڕيژينهوه.
لهكۆتاييشدا دەرەنجام و لیستى سەرچاوەکان کە لە کۆتاییدا ئاماژەى پێکراوە
وشه بنچینهییهكان
ناونیشانی توێژینهوه [English]
Kurds Affair in Turkey between 2002 – 2016
نوسهران [English]
- Araz Ali 1
- Zhelwan Ahmed 1
- Bakhtyar Abdullah 2
1 پهيمانگاى تهكنيكى دووكان // زانكۆى پۆليتهكنيكى سلێمانى
2 Informatics Technical College // Polytechnic University
پوخته [English]
What we are discussing in this research in title of “Kurds Affair in Turkey between 2002 – 2016” is a summary of Turkish policy against Kurds in the area and the peace talks between AKP and PKK. This research consists of four topics as followings:
First topic: A historical view of Kurds affair as we mentioned before, we have discussed the Kurds affair during nineties until before AKP takes power. In order not to lengthen the research, we didn’t go back to the history of establishing Turkey, their policy, and their point of view against Kurds.
Second topics: Justice and Development Party and Kurds Affair. Within this topic, we have tried talk about AKP come to power and Kurds’ affair.
Third topic: we mentioned the peace talks to solve Kurds’ affair, and we have tried to discuss the methods peace talks academically and roles of Ocalan and other parties in this field.
Fourth topic: in this topic, we have attempted to discuss the reasons behind the peace talks failure and restart anther stage of war and clashes between Turkey and PKK.
Consequently, we faced some academic troubles since there was not enough references, time and sensibility of North Kurdistan situation, and the permanency of the situation started from 2016. Additionally, we have tried to discuss some of the events and rephrase them academically.
The consequence and references are mentioned at the end of the research
يهكهم: سهرچاوه كوردييهكان
1.بريتا بۆلهر: نهێنييهكانى دهستگيركردنى ئۆجهلان (گهشته بێ ئاكامهكانى سهركردهيهك)، وهرگێڕانى له هۆڵهندييهوه: ڕێكهوت ئيسماعيل، چاپى چوارهم، چاپخانهى حهمدى، له بڵاوكراوهكانى دهزگاى ئايديا، سلێمانى، 2018.
- بيار سيف الدين: كێشهى كورد له پهيوهندييهكانى ئهمريكا-توركيا، وهرگێڕانى: سهرمهد ئهحمهد، چاپخانهى هاوسهر، ههولێر، 2009.
3.ڕێككهوت ئيسماعيل ئيبراهيم: توركيا و جهنگى ناكام بهرامبهر بهكورد، چاپى يهكهم، سلێمانى، 2013.
4.شهمێران سلێمان: توركيا ئيسلامى سياسى و چۆنێتى مامهڵهكردن لهگهل پرسى كورددا،چ1، چاپخانهى حهمدى، سلێمانى، 2019.
5.سهعد عهبدولعهزيز مسلط: پڕۆژهى سياسى پارتى داد و گهشهپێدان له توركيا، له كتێبى( گهشهپێدانى تهوژمى ئيسلاميى سياسى له توركيا 1946-2012)، وهرگێڕانى: بهرزانى مهلاتهها، چاپى يهكهم، چاپخانهى كارۆ، 2013.
6.سهرحهدئێركمێن و ئهوانى تر: مێژووى پهيهده، وهرگێڕانى: ماجيد خهليل، چاپى يهكهم، چاپخانهى حهمدى، سلێمانى، 2017.
7.عهقيل سهعيد مهحفوز: توركيا و كورد، وهرگێڕانى: عهلى ميرزا عارف، چاپى يهكهم، سلێمانى، 2016.
8.محهمهد فاتح: پارت و ڕێكخراوه سياسييهكان له توركيا (1923-2003)، چ1، چاپخانهى حهمدى، سلێمانى، 2016.
9.هێرش عهبدولڵا حهمه كهريم: پهيوهندييه سياسييهكانى نێوان ههرێمى كوردستان و دهوڵهتانى دراوسێ ئێران و توركيا و سووريا1991-2003، چاپى يهكهم، له بڵاوكراوهكانى ئهندێشه، چاپخانهى تاران، 2013.
10.هاوكار محێدين جهليل: دۆزى كورد له توركيا له ساڵانى(1980-1999)، له بڵاوكراوهكانى ئهكاديمايى كوردى، ههولێر، 2012.
دووههم: سهرچاوه عهرهبييهكان
1.المحادثات سرية بين PKKوالدولة التركية، دار الشموس للدراسات و النشر والتوزيع، دمشق، 2000.
- المسألة في تركية الامل و الخيبات، مجلة شؤون تركية، مركز دراسات الاستراتيجية والبحوث والتوثيق، العدد(8).
على سلمان صايل: الابعاد الاقليمية والدولية للازمة العراقية التركية بعد عام 2003، جامعة النهرين، كلية العلوم السياسية، 2010،
د.عثمان على : حزب العدالة والتنمية في تركيا و المسألة الكوردية، ط1، اربيل، 2013.
د.ناجى محمد عبدالله و نهاية حامد عطار: تركيا و مكانتها الشرقية قراءة في الاداء على المتوى الداخلي، مجلة جامعة تكريت، كلية العلوم السياسية، 2018.
على سلمان صايل: الابعاد الاقليمية والدولية للازمة العراقية التركية بعد عام 2003، جامعة النهرين، كلية العلوم السياسية، 2010.
د.عثمان على : حزب العدالة والتنمية في تركيا و المسألة الكوردية، ط1، اربيل، 2013.
د.ناجى محمد عبدالله و نهاية حامد عطار: تركيا و مكانتها الشرقية قراءة في الاداء على المتوى الداخلي، مجلة جامعة تكريت، كلية العلوم السياسية، 2018،
سێيهم: گۆڤارهكان:
بهزمانى كوردى
1.حهسهن محهمهد فهرحان: كورتهيهك دهربارهى ژياننامهى ڕهجهب تهيب ئۆردوگان، گۆڤارى( دۆسێى توركيا)، ژماره(2)، ئهيلوولى 2005.
2.خهڵهف غهفوور: دۆزى كورد له توركياى ئهتاتوركهوه بۆ توركياى ئهردۆگان، ئايديا ديپۆلۆماتيك( گۆڤار)، ژماره(1)، حوزهيرانى، 2013.
3.عهبدولڵا بابهكر: پڕۆسهى ئاشتيى كوردستانى باكوور، كهوانه(گۆڤار)، ژماره(20)، حوزهيرانى 2013،
4.ڕۆستهم مهحموود: ئهگهرى چهكدانانى پارتى كرێكارانى كوردستان(پهكهكه)، وهرگێڕانى: دانا ساڵح، جهماوهر(گۆڤار)، ژماره(2)، بههارى 2013.
5.ڕێكهوت ئيسماعيل ئيبراهيم: توركيا: ئۆجهلانيزم و ئۆردۆگانيزم تهبا دهبنهوه و كهماليزميش دوا ماڵئاوايى خۆى دهكات، كهوانه(گۆڤار)، ژماره(20)، حوزهيرانى 2013.
نوارى ميريت: جهههپه و پرسى كورد، وهرگێڕانى: سابير عهبدولڵا كهريم، ئايديا ديپلۆماتيك(گۆڤار)، ژماره(28-29)، بابى 2018.
گۆڤار به زمانى عهرهبى:
خليل على مراد: العلاقات السورية-التركية في ضوء ازمة اوجلان، تشرين الاول/ اوكتوبر1998، في مجلة اوراق تركية معاصرة، العدد(16)، مركز الدراسات التركية، جامعة الموصل، ربيع 2001.
چوارهم: ئينتهرنێت:
1-www.rudaw.net\kurdish\index. Hevpeyvin\
2- www.nnsroj.comd, detiles aspex ?id=3079&ID_map=24 >
https://trtkurdi.com.tr/؛ https://www.trtarabi.com/issues
3-https://www.alhurra.com/turkey/2019
- موقع رويترز العربي، (21/2/2013).
- http://ku.kurdhewall.com/
- موقع بى بى سى عهرهبى (13/3/2013).
- بى بى سى عهرهبى، له (21/3/2013).
8.موقع المدى، له ڕۆژى (14/5/2013)
9.فورات نيوز.
- پرۆسهی ئاشتی و دانیشتنهكانی میت و پهكهكه، له ئۆسلۆوه دهستی پێ كرد و له ئیمیڕاڵی كۆتایی هات.. ڕاپۆتێك له ڕووداو بڵاوكراوهتهوه.
11.مركز دراسات الجزيرة.
https://studies.aljazeera.net/ar/reports/2016/01/201611965618119165.html
12.پێگهى تورك پرێس: TURKPRESS.COM
- ساڵه ئاگری شهڕی پهكهكه و سوپای توركیا ناكوژێتهوه، له ڕۆژنامهى ئاژانس له ئينتهرنێت: (29ئابى 2018).
14.
Malcolm Edward YappThe Editors of Encyclopaedia Britannica: https://www.britannica.com/place/Turkey/Regional-activism-the-Arab-Spring-and-the-Syrian-Civil-War in
- ڕاگهيهنراوى كهجهكه، له ڕۆژى(7/10/2014).
- محطات من صراع تركيا وحزب العمال الكردستاني، من https://www.aljazeera.net/
- خلاصه من بحث محمد نورالدين الاقليات في تركيا في ظل حزب العدالة و التنمية، يوليو2012، ايست اونلاين( East online)
١٨.هوشهنگ اوسى: الصراع الكردى-التركى بين حل السلمى وتجدد دوره العنف،(23يناير2013)، دراسات العربية.
- وهرگيراوه له پێگهى www.sputniknews.com له (15/1/2017).
20.المسألة في تركية الامل و الخيبات، مجلة شؤون تركية، مركز دراسات الاستراتيجية والبحوث والتوثيق، العدد(8). له ئينتهرنێتهوه.
21.https://studies.aljazeera.net/ar/reports/2016/01/201611965618119165.html