جۆری توێژینه‌وه‌ : Original Article

نوسه‌ران

• زانیار بختیار کریم ¹
• پشتیوان حمید فرج ²

¹ به‌شی یاسا // كۆلێژی یاسا و کارگێری// زانكۆی هەڵەبجە

² بەشی یاسا // زانکۆی گەرمیان

پوخته‌

     ماف و ئازادییە گشتییەکان بە یەکێک لە گرنگترین و دیارترین ئەو پایانە هەژمار دەکرێت کە تیۆری دەستوری لەسەر بونیاد دەنرێت، بەڵام ڕێکخستنی ئەم بابەتە بە تەواوەتی لە چوارچێوەی دەستوردا کارێکی تاڕادەیەک ئەستەمە، هەر بۆیە یاسادانەری دەستوری دەوڵەتان لە هەندێ باردا کاری ڕێکخستنی ئەم ماف و ئازادییانە دەسپێرێت بە لایەنێکی دیاری کراو کە ئەویش دەسەڵاتی یاسادانانە، واتە دەکرێت بەپێی دەقە دەستورییەکان ئەم بابەتە ڕەوانەی لای یاسادانەری ئاسایی بکات بە مەبەستی ڕێکخستنی، ئەویش بە بەکارهێنانی هەندێ دەستەواژە وەک: "... ئەمە ڕێكدەخرێت بە یاسا" یاخود "... پاڵپشت بە دەقی یاسا" یاخود "... بەپێی حوکمەکانی یاسا" یاخود "... لە سنوری یاسادا" یاخود "... جگە لەوەی کە هەڵاوێر کراوە بە یاسا". جا لەبەرئەوەی دەستور باڵاترین ڕێسای یاساییە لە دەوڵەتدا بەپێی پرنسیپەکانی باڵایی دەستور و پلەبەندی ڕێسا یاساییەکان، دەکرێت لە ناوەخنیدا چەندین کۆتوبەندی پەیوەست بەو ماف و ئازادییانە لەخۆ بگرێت و یاسادانەری ئاسایی پێوە پابەند بکات تاوەکو ببێتە گرەنتیەک بۆ پاراستنی کۆی ماف و ئازادییە بنەڕەتییەکان و ڕێگر بێت لەبەرتەسکردنەوەی چوارچێوەکەیان لە کاتی پیادەکردنیاندا، کە ئەمەش بە یەکێک لە دیارترین خەسڵەتەکانی سیستەمی دیموکراتی لە قەڵەم دەدرێت.

وشه‌ بنچینه‌ییه‌كان

• یاسادانەری ئاسایی
• ماف و ئازادییە گشتییەکان
• دەسەڵاتی تەقدیری
• کۆتوبەندە دەستورییەکان
• چاودێری دەستوری

ناونیشانی توێژینه‌وه‌ [English]

The authority of the ordinary legislature in regulating public rights and freedoms (A study within the framework of the draft constitution of the Kurdistan Region of Iraq)

نوسه‌ران [English]

• Zanyar Kareem ¹
• Pshtiwan Faraj ²

¹ Department of Law // College of Law and Administration // Halabja University

² Department of Law // Garmian University

پوخته‌ [English]

Public rights and freedom are one of the most important pillars on which constitutional theory is built, but the arrangement of this subject is quite impossible constitutionally. Thus, in some circumstances the arrangement of this freedom and rights are conducted by the legislation power, i.e. according to the constitutional texts, this subject is sent to the simple law for the purpose of its arrangement by using some terms such as: (This arrange by law) or (By law) or (According to the law decisions) or (Lawfully) or (Apart from that is an exceptions by law). Since constitution is the supreme principle of law in state, it may include many related parts of those freedom and rights and can make the simple legislator obey these rules in order to preserve the basic rights and liberty. In addition, it is considered as one of the most obvious elements of democracy

وشه‌ بنچینه‌ییه‌كان [English]

• Ordinary Legislator
• Public Rights and Freedoms
• Legislative Authority
• Constitutional Restrictions
• Constitutional Control