Journal of Garmian University

Original Article

هەندێك لە هونەرەكانى جوانكارى لە شيعرەكانى (هێدى)دا

جلال انور سعید؛ عمر رسول حسن

خول 8، ژماره‌ 4 ، ڕه‌شه‌مێ 2021، لاپه‌ڕه‌ 1-12

https://doi.org/10.24271/jgu.2021.142238

پوخته‌

هەروەكو چۆن هەر يەكێك لە هونەرە جوانەكان كەرەستەى تايبەتيى خۆى هەيە؛ بۆ نموونە كەرەستەى وێنەكێشان ... Read More هەروەكو چۆن هەر يەكێك لە هونەرە جوانەكان كەرەستەى تايبەتيى خۆى هەيە؛ بۆ نموونە كەرەستەى وێنەكێشان رەنگە و هى سەما جووڵەيە و هى پەيكەرتاشيى بەردە و هى مۆسيقا دەنگە. كەرەستەى ئەدەبيش زمانە. كەواتە دەتوانين بڵێن كە ئەدەب بەكارهێنانێكى هونەرييانەى زمانە. بۆ ئەوەى شاعيريش بتوانێت زمان بە شێوەيەكى هونەريى بەكاربهێنێت و داهێنان بكات، پێويستە شارەزاييەكى باشى لە هونەرەكانى رەوانبێژيدا هەبێت. هەڵبەت رەوانبێژى و زمان پاراويى بۆ هەموو مرۆڤێك گرنگە، چونكە ئەگەر لەپاڵ هەموو زانيارى و رۆشنبيرييەك كە هەيەتى، ئەگەر نەتوانێت بە زمانێكى پاراو بدوێت و بنووسێت ئەوا بە دڵنياييەوە ناتوانێت پەيامى خۆى بە بەرانبەر بگەيەنێت. جا ئەگەر ئەمە بۆ كەسێكى ئاسايى وابێت دەبێ بۆ شاعيرێك چەند گرنگ بێت؟يەكێك لەو هونەرانەى رەوانبێژى كە زۆر جێگاى بايەخى شاعيرانە و لە رێگەيەوە داهێنان و ئاستى بەرزى هونەريى خۆيان پيشاندەدەن، هونەرى جوانکارييە. كەواتە جوانكارى بەشێکى گرنگە لە ڕەوانبێژیدا، لەلایەن شارەزایان و شاعیرانەوەە بایەخێکى زۆرى پێدراوە، یەکێکە لەو هونەرانەى پانتاییەکى فراوانى لە دیوانى شاعیراندا داگیرکردووە و بە بەراورد بە هونەرەكانى ديكەى رەوانبێژى بەهایەکى تایبەتى دراوەتێ، چونکە بە هۆيەوە شاعيران، جوانکارییە ئەدەبیيەکان لەنێو ئەم هونەرەدا دەبیننەوە، هەروەها لایەنێکى بەسوودیشە لە دروستكردنى مۆسیقاى دەرەوە و ناوەوە، لە شیعرى شاعیراندا. هونەرى جوانکاریش لە دوو بەشى سەرەكى پێكدێت؛ ئەوانیش (جوانکارى وشەیى و جوانكارى واتایى)ن، ئەمانەش ڕاستەوخۆ پەیوەندیيان بە دید و بۆچوونى شاعیرانەوە هەیە، کە وایان لێدەکات، بە دواى ئەو وشە و ڕستانەدا بگەڕێن بۆ ئەوەى بتوانن وێنەیەکى جوانى هونەرى بهێننە ناو دنیاى شیعرەوە، لە لایەکى ترەوە رۆڵى بەرچاويان هەيە لە دروستكردنى ئاوازى دەرەوە و ناوەوەى وشەکان و هاتنى چەند جارەى وشە لە پاتکردنەوە و گێڕانەوەیدا، ئەمانە هەمووى وا دەکەن هونەرەكانى جوانکارى بێنە ئاراوە، بۆیە دەبینین تا دێت پێگەى ئەم هونەرە لەنێو دیوانى شاعیراندا بە شێوەیەکى بەرچاو زیاد دەكات

بینینی توێژینه‌وه‌

Original Article

ڕۆڵی تەواوكەر لە پێكهاتەی ڕستەدا

ئازاد ئەحمەد حسین

خول 8، ژماره‌ 4 ، ڕه‌شه‌مێ 2021، لاپه‌ڕه‌ 13-24

https://doi.org/10.24271/jgu.2021.142239

پوخته‌

ناونیشان و بواری توێژینەوەكە :توێژینەوەكە تایبەتە بە ( ڕۆڵی تەواوكەر لە پێكهاتەی ڕستەدا )، لە زمانی ... Read More ناونیشان و بواری توێژینەوەكە :توێژینەوەكە تایبەتە بە ( ڕۆڵی تەواوكەر لە پێكهاتەی ڕستەدا )، لە زمانی كوردیدا – شێوەزاری سلێمانی، بواری توێژینەوەكەیش لە ئاستی ڕستەسازیدایە، كە لێكۆڵینەوە لەم ئاستەی زماندا، بەبێ‌ واتا نابێت، چونكە ڕستە وەك كەرەستە و دانەیەكی زمانی، دوو دیوی هەیە، یەكێكیان فۆڕمەكەیەتی و ئەوی تریشیان ناوەرۆك ، یان واتاكەیەتی.گرنكیی توێژینەوەكە: توێژینەوەكانی پێشتر ، كە لەبارەی تەواوكەرەوە ئەنجامدراون، یان ئاماژەیان بۆ تەواوكەر تێدایە، زیاتر گرنگییان بەو تەواوكەرانە داوە، كە لەناو فرێزی كرداریدان، بەبێ‌ ئەوەی باس لەو جۆرانە بكەن، كە دەكەونە ناو فرێزی ناوییەوە. لەم توێژینەوەیەدا، تەواوكەرەكانی هەردوو پێكهاتەكەی ڕستە ( فرێزی ناوی و فرێزی كرداری ) شیكراونەتەوە و خراونەتەڕوو. لە لایەكی ترەوە، لە سەرچاوە ڕێزمانییە كوردییەكاندا، تەنیا ئاماژە بۆ ئەو تەواوكەرانە كراوە، كە پەیوەندییان بە لایەنی ڕۆنان و واتای ڕستەوە هەیە، واتە بە لابردنیان لایەنی ڕێزمانی و واتایی ڕستە دەشێوێت. لەم توێژینەوەیەدا، باس لەو تەواوكەرانەیش كراوە، كە كاریگەرییان لەسەر بیر هەیە، بەبێ‌ ئەوەی هیچ پەیوەندییەكیان بە لایەنی ڕێزمان و واتای ڕستەوە هەبێت.واتە ئەو ڕاستییە خراوەتەڕوو، كە تەواوكەر مەرج نییە، هەمیشە ئەگەر لە ڕستەدا لابرا، لایەنی ڕێزمانی و ناوەرۆكی ڕستە تێكبچێت، بەڵكو هەندێك جۆری تەواوكەر هیچ كاریگەرییەكیان لەو ڕووەوە نابێت.

بینینی توێژینه‌وه‌

Original Article

وێنەی هێمایی لە دەقەواڵاکانی شێرکۆ بێکەسدا

مەریوان عومەر حەسەن؛ ھەژار فقی سلێمان حسین

خول 8، ژماره‌ 4 ، ڕه‌شه‌مێ 2021، لاپه‌ڕه‌ 25-32

https://doi.org/10.24271/jgu.2021.143149

پوخته‌

وێنەی هێمایی، جۆرێکی دیار و بەرچاو و پڕشیعرییەتی وێنەی شیعرییە، ڕۆڵی کارای هەیە لە بنیاتنانانی وێنەدا، ... Read More وێنەی هێمایی، جۆرێکی دیار و بەرچاو و پڕشیعرییەتی وێنەی شیعرییە، ڕۆڵی کارای هەیە لە بنیاتنانانی وێنەدا، ئەم جۆرەی وێنە پێویستی بە خودان پاشخانێکی زمانی و ڕۆشنبیریی گەورە هەیە بۆ چێکردنی. بەرجەستەکردنی هێماکان لە شیعردا کورتی و پوختی و چڕییەک بە وێنە شیعرییەکە دەبەخشن، کە ئەمەش تایبەتمەندییەکی لە مێژینەی شیعرە. شێرکۆ بیکەس لە دەقەواڵاکانیدا، کە دیارترین و پڕخوێنەرترینی بەرهەمە شیعرییەکانی پێکدەهێنن، وێنەشیعرییەکانی بە وێنەی هێمایی بنیاتناوە، بەو هۆیەی کە شێرکۆ هەستیار بووە بەرامبەر بە زمان و هاوکات خاوەنپاشخانێکی گەورەی ئەدەبی و ڕۆشنبیریی و نەتەوەیی بووە، بەرجەستەکەری ئازار و مەینەتیی و پرۆسەکانی جینۆسیایدی گەلەکەی بووە لە شیعرەکانیدا، زۆرینەی ئەم بەرباسدانانەی لەڕێگەی وێنەی هێماییەوە بووە، هەر لەم ڕێگەیەوە ئەدەبییەت و شیعرییەتێکی لە شووشەبەندی دەقەواڵاکانیدا هەڵگرتووە و مۆمیای کردوون. لێکۆڵینەوەکە، بەپێی میتۆدی وەسفیی شیکاری کاری کردووە و دابەشکراوە بەسەر دوو بەشدا، لە بەشی یەکەمدا، کە بەشێکی تیۆرییە، چەمک و زاراوەکانی وێنەی شیعری و هێما و وێنەی هێمایی باسکراوە، بۆ ئەوەی خوێنەر ئاگاییەکی هەبێت سەبارەت بە هەردوو چەمکی وێنە و هێما و پەیوەندی ڕاستەوخۆی نیوانیانیش بزانێت. لەبەشی دووەمیشدا، کە بەشە پراکتیکەکەی لێکۆڵینەوەکەیە، نموونەی وێنەی هێمایی لە دەقەواڵاکانی شێرکۆ بێکەسدا شیکراوەتەوە و بەرباس دراوە.

بینینی توێژینه‌وه‌

Original Article

شێوازە خوازەییەکانى داڕشتن بە نموونەى شیعرەکانى (کامیلى ئیمامى)

ئیدریس عبدالله مصطفى؛ Zhwan Abdulsalam Gardi

خول 8، ژماره‌ 4 ، ڕه‌شه‌مێ 2021، لاپه‌ڕه‌ 33-41

https://doi.org/10.24271/jgu.2021.143150

پوخته‌

ئەم توێژینەوەیە لە ژێر ناونیشانى (شێوازە خوازەییەکانى دارشتن بە نموونەى شیعرەکانى (کامیلى ئیمامى)دایە، ... Read More

بینینی توێژینه‌وه‌

Original Article

خوێندنەوەیەكی سۆسیۆلۆجی بۆ ململانێی سیاسی لە هزری كۆمەڵایەتیدا

ئاسۆ ئیبراهیم عبدللە؛ شۆخان محمود حسێن

خول 8، ژماره‌ 4 ، ڕه‌شه‌مێ 2021، لاپه‌ڕه‌ 42-51

https://doi.org/10.24271/jgu.2021.143151

پوخته‌

ئەم توێژینەوەیە هەوڵێكە بەئاراستەی دیاریكردنی هێڵە گشتیەكانی مێژووی ململانێی سیاسی لە هزری كۆمەڵایەتیدا ... Read More ئەم توێژینەوەیە هەوڵێكە بەئاراستەی دیاریكردنی هێڵە گشتیەكانی مێژووی ململانێی سیاسی لە هزری كۆمەڵایەتیدا لەسەردەمی یۆنانی كۆنەوە تاوەكو سەردەمی نوێ‌، چونكە ئاشنابوون بەمێژووی هزری كۆمەڵایەتی بەهایەكی گرنگی هەیە بۆ تێگەیشتن لە پرسە كۆمەڵایەتی و سیاسیەكانی سەردەم . لەم توێژینەوەیەدا سود لە میتۆدی وەسفی و مێژوویی وەرگیراوە، بەئامانجی زانینی هۆكارو دەرهاویشتەكانی ململانێی سیاسی بە جیاوازی قۆناغ و سەردەمە جیاوازەكانی مێژووی مرۆڤایەتی. لەماوەی ئەم توێژینەوەیەدا بەشێوەیەكی گشتی توێژەر گەیشتوە بە كۆمەڵێك دەرئەنجام لەوانە هۆكاری ململانێی سیاسی بەجیاوازی سەردەم و قۆناغە جیاوازەكان لە مێژووی مرۆڤایەتیدا لە پێناو بە دەستهێنانی دەسەڵات، گۆڕینی سیستەمی سیاسی و كۆمەڵایەتی، كۆتایی هێنان بە كۆیلایەتی، چەوساندنەوە، دەرەبەگایەتی، زوڵم و ستەم، نایەكسانی، نادادپەروەری، قۆرخكاری ئەنجامدراوە، لەئەنجامیشدا بە گۆڕانی كۆمەڵایەتی و بەدیهێنانی ئازادی و سەربەستی و یەكسانی و خۆشگوزەرانی و نوێ‌ بونەوە كۆتایی پێهاتووە. هەروەها لەدەرئەنجامێكی تردا توێژەر گەیشتوە بەوەی كە تێروانینی بیرمەندو فەیلەسوفەكان زادەی رەوشی سیاسی وكۆمەڵایەتی و ئابووری كۆمەڵگە و سەردەمی تایبەتی خۆیان بوون و ئامانجیان چارەسەرو رێكخستنی پەیوەندی نێوان تاك و دەسەڵاتی سیاسی و گۆڕانكاری بووە لە سیستەمی سیاسی و كۆمەڵایەتی كۆمەڵگەكانیاندا

بینینی توێژینه‌وه‌

Original Article

هـەنـدێـک هـونـەری ڕەوانـبـێـژی لـە شـیـعـرەکـانی "شـێـخ ڕەزای تـاڵـەبـانـی"دا

khoshnaw Azeez Hama Ameen؛ مستەفا سەید مینە سەید

خول 8، ژماره‌ 4 ، ڕه‌شه‌مێ 2021، لاپه‌ڕه‌ 52-70

https://doi.org/10.24271/jgu.2021.143313

پوخته‌

ئەدەب بەشێکی سەرەکییە لە کەلتور و ڕۆشنبیری و ناسنامە و بەرەوپێشچوونی زۆربەی گەلانی سەر ... Read More ئەدەب بەشێکی سەرەکییە لە کەلتور و ڕۆشنبیری و ناسنامە و بەرەوپێشچوونی زۆربەی گەلانی سەر ڕووی ئەم زەمینە، بە گوتەیەکی دیکە ئەدەبیاتی كۆن و بەرهەمی شاعیرانی هەر گەل و میللەتێك، بەشێكی دانەبڕاوە لە مێژووەكەی، و گرنگیپێدان و لێتوێژینەوەی ئەم سامانەش، مایەی ڕووناككردنەوەی ڕێگە تاریكەكانی ئەمڕۆ و هەنگاونانە بەرەو ئایندەیەكی گەش... توێژینەوەش دەربارەی هەر بابەت و لایەنێکی ئەدەب نرخ و بەهای خۆی دەبێت، تایبەت لە چوارچێوەی شاعیرێکی دیاریکراودا، بۆیە ئەم باسە بۆ (هەندێک هونەری ڕەوانبێژی لە شیعرەکانی "شێخ ڕەزای تاڵەبانی"دا) تەرخانكراوە، چونکە کارێكی سەربەخۆی لەبارەوەنەكراوە، ئەوەی هەیە لە چوارچێوەی کتێبە ئەدەبییەکاندایە و کورتە، لە لایەکی دیکەوە شێخ ڕەزا یەکێک لەو شاعیرە سەرکەوتووانەیە، زۆر لە هونەرەکانی ڕەوانبێژی بەکارهێناوە و وەستایانە ئەسپی خۆی لەم بوارەدا تاوداوە. هێڵە سەرەکییەکانی ئەنجامدانی ئەم توێژینەوەیە سوودوەرگرتن لە میتۆد و توێژینەوەی شیکەرەوەی پەسنکەرانەی پراکتیکییە. هێنانەدی ئامانجەکانیش وایخواستووە جگە لە پێشەکی، کە سەرەتایەکە بۆ چوونە باسەکەوە، بە پێی پلانێک بۆ دوو بەش دابەشبکرێت، بە جۆرێک: بەشی یەكەم لایەنی تیۆری توێژینەوەكەیە، کە ڕەوانبێژی و ئامانج و مێژووەکەی لەگەڵ زانستەکانی لە دوو تەوەرەدا باسکراون، بەشى دووەمیش لایەنی پراکتیکی کارەکەیە، و تەوەرەی یەکەم بۆ ناساندنی شاعیر و شیعرەکانی تەرخانکراوە، تەوەرەی دوومیش چۆنیەتیی بەکارهێنان و دەرکەوتنی هونەرە ڕەوانبێژییەکان لە شیعری شاعیردا دەگرێتەوە، و هەوڵدراوە بە شێوەی شیكاری و نموونەهێنانەوە بابەتەكان بخرێنەڕوو. ئەنجامە بەدەستهاتووەکان لە چەند خاڵێکدا، و ڕیزکردنی سەرچاوە سوودلێوەرگیراوەکان لە کۆتاییدا، لەگەڵ ئەم پوختەیە بوونە کۆتایی ئەم هەوڵە.

بینینی توێژینه‌وه‌

Original Article

پەیوەندى سەرکردە و میرى میرنشینە کوردییەکان لەگەڵ دەسەڵاتدارانى بوەیهی لەنێوان ساڵانى(٣٣٤-٤٤٧ک)

aso Nariman Subhany؛ على طاهر لطیف

خول 8، ژماره‌ 4 ، ڕه‌شه‌مێ 2021، لاپه‌ڕه‌ 71-83

https://doi.org/10.24271/jgu.2021.145025

پوخته‌

بوەیهییەکان یەکێکبوون لە بنەماڵە فەرمانڕەواکانى نێو (خیلافەتى عەباسى). لە ماوەى حوکمڕانیاندا زیاتر ... Read More بوەیهییەکان یەکێکبوون لە بنەماڵە فەرمانڕەواکانى نێو (خیلافەتى عەباسى). لە ماوەى حوکمڕانیاندا زیاتر لە سەد (١٠٠) ساڵ دەسەڵاتیان هەبووە. لە ئەو ماوەیەدا چەندین کەسى نێو بنەماڵەکە بوون بە خاوەن دەسەڵات. سیاسەتى بوەیهییەکان وابووە ڕێگە بدڕێت بە نەتەوە جیاوازەکان کیانى تایبەت بە خۆیان هەبێت و، لە ژێر چەترى دەسەڵاتى ئەواندا حوکمڕانى ناوچەکانى خۆیان بکەن. کوردیش وەک هەریەکێک لە نەتەوەکانى ژێر دەسەڵاتى خیلافەتى عەباسى و بنەماڵەى بوەیهییەکان، چەند کیان و دەسەڵاتێکیان دامەزراندووە، لە ڕۆژگارى ئەمڕۆدا بەو دەسەڵاتانە دەوترێت میرنشین. لەگەڵ دامەزراندنى هەر دەسەڵاتێک یان میرنشینێکدا لەلایەن کوردەکانەوە، پەیوەندیەک لەگەڵ بوەیهییەکاندا دروست بووە، بە حوکمى ئەوەى ناوچە کوردییەکان بە شێک بوون لە سنوورى خیلافەت و دەسەڵاتى بوەیهیەکان، جا پەیوەندیەکە ئاشتى و هاوکاریکردنى یەکتر بووبیت، یان شەڕ و ململانێى یەکتر. ئەگەر بهاتایە میرنشینەکە لە بەرژەوەندى دەسەڵاتى بوەیهیی و لە سنوور و سیاسەتى ئەوان دەرنەچوایە، ئەوا پەیوەندیەکە دەڕۆیشتە نێو چوارچێوەى پەیوەندییەکى دۆستانە و هاوکارى یەکترکردن،خۆ ئەگەر بە پێچەوانەشەوە بووایە، ئەوا شەڕ و ململانێى سەربازى بەدواى خۆیدا دەهێنا. ئەگەر سەیرى دۆخەکە بکەین، لە ماوەى هاتنى ئاینى ئیسلام بۆ ناوچەکە، هەر لە سەردەمى (خیلافەتى ڕاشدین)ەوە تاوەکو کۆتایى دەسەڵاتى خیلافەتى عەباسى، لە هەموو بواڕێکدا سەردەمى دەسەڵاتى بوەیهییەکان، سەردەمێکى زێڕین بووە بۆ کورد و دروستبوونى کیانى سیاسى خۆیان، بەڵام بەهۆى ململانێى نێوان میرنشینە کوردییەکان و بنەماڵە فەرمانڕەواکانى کورد، کوردەکان نەیانتوانیوە بە پێى پێویست سوود لە دۆخەکە وەربگرن.

بینینی توێژینه‌وه‌

Original Article

بەكۆدكردن لە پرۆسەى پەیوەندیكردن دا

ساكار ئه‌نوه‌ر حه‌ميد

خول 8، ژماره‌ 4 ، ڕه‌شه‌مێ 2021، لاپه‌ڕه‌ 84-92

https://doi.org/10.24271/jgu.2021.145030

پوخته‌

گواستنه‌وه‌ى پوخته‌ى بيرۆكه‌يه‌ك كه‌ ده‌توانرێ له‌ ڕێگاى په‌يامه‌وه‌ه بگه‌يه‌ندرێ، به‌ به‌كارهێنانى ... Read More گواستنه‌وه‌ى پوخته‌ى بيرۆكه‌يه‌ك كه‌ ده‌توانرێ له‌ ڕێگاى په‌يامه‌وه‌ه بگه‌يه‌ندرێ، به‌ به‌كارهێنانى (وشه‌، هێما، وێنه‌، ده‌نگ و ڤيديۆ)كانه‌وه‌ جێبه‌جێ ده‌كرێت، به‌ پرۆسه‌ى به‌كۆدكردن ناوده‌برێت. زۆربه‌ى زمانه‌وانان پێيانوايه‌‌، زمان كۆده‌. كۆد له‌ زماندا ئه‌و فۆڕمانه‌ن ، كه‌ له‌پاڵ يه‌كتريدا ڕيزده‌كرێن بۆئه‌وه‌ى فرێز و ڕسته‌ و دانه‌ى تريان لێ‌ به‌رهه‌م بێت. جگه‌له‌مه‌ش، مه‌رجه‌ كۆد بۆ په‌يوه‌نديكردن له‌گه‌ڵ خه‌ڵكيدا به‌كاربێت. هه‌موو په‌يوه‌نديكردنه‌كانيش به‌ نێره‌ر ده‌ست پێده‌كات، كه‌ په‌يامه‌كه‌ به‌شێوه‌ى هێما به‌كۆد ده‌كات بۆ ڕوونكردنه‌وه‌ى بيرۆكه‌كه‌. ئەم پرۆسەیە لایەنى زمانى و نازمانى تێدا بەشدارى دەكات، كە تاك لەكاتى پەیوەندیكردندا جگە لە قسەكردن زمانى جەستەش بەكاردێنێت. زمانى شیعریش بە پێچەوانەى زمانى ئاخاوتن و پەیوەندیكردن،زمانێكى تەواو ئاڵۆزە چونكە كات و شوێن و ڕێزمان، هەروەها یاساكانى واتاسازى و ڕێنووس سنوورى بۆ ناكێشن و لە دەسەڵاتى كەم ناكەنەوە. لێكۆڵينه‌وه‌كه‌ به‌ناونيشانى (به‌كۆدكردن له‌ پرۆسه‌ى په‌يوه‌نديكردن دا)يه‌، هه‌وڵدراوه‌ په‌يوه‌ندييه‌ زمانى و نازمانييه‌كان له‌ ڕێگاى كۆده‌وه‌ بخاته‌ڕوو. ڕێبازى لێكۆڵينه‌وه‌كه‌ بريتييه‌ له‌ ڕێبازى( وه‌سفى_شيكارى). لێكۆڵينه‌وه‌كه‌ پێكهاتووه‌ له‌ دوو ته‌وه‌ره‌ و‌ پێشه‌كى و ئه‌نجام و ليستى سه‌رچاوه‌كان له‌گه‌ڵ پوخته‌ى توێژينه‌وه‌كه‌ به‌ زمانى عه‌ره‌بى و ئينگليزى.

بینینی توێژینه‌وه‌

Original Article

کاریگەری ڕه گه زه کانی ئاوو هه وا له سه ر بڵاوبونەوەی ڤایرۆسی کۆرۆنا له هه رێمی کوردستان

ئارام حسن على

خول 8، ژماره‌ 4 ، ڕه‌شه‌مێ 2021، لاپه‌ڕه‌ 93-109

https://doi.org/10.24271/jgu.2021.145069

پوخته‌

کەیسی ڤایرۆسی کۆرۆنا ناسراو به (کۆڤید-١٩) له جیهاندا پشتراست کراوه ته وه و هه مووشوینیکى گرتوه ته وه ... Read More کەیسی ڤایرۆسی کۆرۆنا ناسراو به (کۆڤید-١٩) له جیهاندا پشتراست کراوه ته وه و هه مووشوینیکى گرتوه ته وه و ملیۆنه ها خه ڵك که ره نتین کراون تیگه یشتنیکى باشتر له و سنوره کاریگارییانه ى دانراون بۆ ریگرتن له بلاوبونه وه ى په تاکه كه ده کریت ببیته هۆى دروست بوونى پیوانه یه کی لۆژیکی به رامبه ر به کۆڤید ١٩. کاریگه ری ره گه زه کانی ئاوو هه وا له سه ر ته شه نه کردنی ڤایرۆسی کۆرۆنا رۆلیکی گرنگ ده گیریت له سه رهه لدانی فایرۆسی کۆرۆنای له ناکاو.له م لیکۆلینه وه دا گرنگترین ئه و ریکارو سنورانه ی دانراون خراونه ته به رلیکۆلینه وه بۆتیگه یشتن له وه ی چۆن ئه م ریکارانه کاریگه ریان ده بیت له سه ربلاوبوونه وه ی فایرۆسی (کۆڤید ١٩) له هه ریمی کوردستان .ریکاره کانیش ئه مانه ده گریته وه ژماره ی توشبوان به فایرۆسه که و چری دانیشتوان و هاتوچوی ناوخوی پاریزگاکان و تیکرای پله ی گه رمی و ریژه ی باران بارین وه به فر بارین و شئ وه خیرای با و تیشکی خۆر . له م باره یه وه ئیمه هه ستاوین به کوکردنه وه داتا ی رۆژانه که بریتین له ژماردنی که یسه دووپاتکراوه کان وه ک ژماره ی توشبوان وژماره ی مردووان و له هه ریه ک له پاریزگاکانی( سلیمانی و هه ولیرو دهوک و هه له بجه) . له ماوه ی (20نیسان 2020 تا 20 کانونی یه که مى 2020٠). کۆتای لیکۆلینه وه که ش ئه وه پیشان ده دات که چری دانیشتوان و هاتوچۆی خه لکی ناوخوی شاروپاریزگاکان په یوه ندیه کی راسته وخوی هه یه به سه رهه ڵدان و زیادکرنی په تاکه . به پیچه وانه شه وه ئه وناوچانه ی خێراى با زۆره‌ و و پله ی گه رمیشی نزمه ده بیته هۆی به رزبونه وه ی ڕێژه‌ ى په تاکه . پاریزگاکانی سلێمانى و دهۆك و هه ولیر زیاتر توشی په تاکه بوون به هوی زوری ژماره ی دانیشتوان و هاتوچۆی زۆری خه لک له ناوخوی شارو پاریزگاکه و پاشان به رزی ریژه ی شى به راورد به پاریزگاکانی ترله‌ به‌ رامبه‌ ردا پاریزگاى هه‌ ڵه‌ بجه‌ و ئیداره‌ ى گه‌ رمیان و ناوچه‌ نى ترى كه‌ متر تووشى په‌ تاكه‌ ئه‌ بن .

بینینی توێژینه‌وه‌

Original Article

هه‌ڵمه‌تی یه‌كه‌م ودووه‌می خاچ دروشمه‌كان (1096-1149) بۆ سه‌ر ده‌وڵه‌تی سه‌ڵجووقی

اسماعیل عبدالله‌ اومر؛ كه‌یفی پیرداود عمر؛ كامل حبیب رشید

خول 8، ژماره‌ 4 ، ڕه‌شه‌مێ 2021، لاپه‌ڕه‌ 110-120

https://doi.org/10.24271/jgu.2021.145070

پوخته‌

هه‌ڵمه‌تی خاچ دروشمەکان لە ساڵی (١٠٩٥) لەگەڵ کۆبوونەوەی ئەنجوومەنی کریستیانەکان لە شارەدێی کلێرمۆنتی ... Read More هه‌ڵمه‌تی خاچ دروشمەکان لە ساڵی (١٠٩٥) لەگەڵ کۆبوونەوەی ئەنجوومەنی کریستیانەکان لە شارەدێی کلێرمۆنتی فەڕەنسا دەستیپێکرد, ھۆکاری دەستپێکردنی شه‌ره‌کانی خاچ دروشمی فرە لایەنەیە وئەنجامەکانیش ھەمەچەشن بوون. هه‌ڵمه‌تەكه‌ ھۆکاری سەربازیی، سیاسی، ئابووری ھەبووە. هه‌ڵمه‌تی خاچ دروشمەکان کە بە سه‌ختترین قۆناغەکانی مێژوو دادەنرێ، سه‌ڵجووقیه‌كان رووبەڕووی ھێرشی مه‌سیحیه‌كانی ئه‌وروپا بوونەوە بە تایبەتی فەڕەنسییەکان. گرووپی خاچ دروشمەکان له‌ شه‌ری خاچ دروشمی یه‌كه‌م بە سەرکردایەتی قه‌شه‌ پییری لی ئێرمیت، لە نزیک ئیزنیک لەلایەن برای کلچ ئارسلانی یەکەم لەناوبردران. لە دوای ئەم گرووپەی خاچ دروشمەکان ، سوپایەکی دیکە کە لە گشت سوارچاکان، بەگ، فەرماندەكانی كه‌ چەک بەدەستبوون لە ئەورووپا، ھاتنە نێو خاکی ئانادۆڵه‌وه‌. شای فەڕەنسا، لویسی حەوتەم وئیمپراتۆری ئەڵمانیا، کۆنرادی سێیەم کە بەشداریان لە هه‌ڵمه‌تی خاچ دروشمی دووەم کردبوو، ھەریەکەیان بە رێگەی جیا چوونە نێو خاکی ئانادۆڵه‌وه‌. ئیمراتۆری ئەڵمانیا لەلایەن سوڵتانی سەلجوقییەکان، مەسعودی یەکەم تووشی شکستێکی گەورە ھات، بە ئەستەم توانی ژیانی خۆی رزگاربکات ولەو کاتەدا پەنای بۆ ئیزنیک برد. لەم ماوەیەدا بە درێژای (200) ساڵ، خاچ دروشمەکان ھەندێک جار سوپایان بۆ رۆژھەڵاتی دەریای ناوەڕاست ناردووە وپەیوەندی بازرگانیشیان بەھێزتر کردووە. لە ماوەی ساڵەکانی(1291-1905) بە کۆی گشتی ھەشت ھەڵمەتی خاچ دروشمەکان ئەنجامدراوە ولەم ژمارەیان سێ دانەش کە بە گەورەترین ھەڵمەتەکان دانراوە بە نێو خاکی ئانادۆڵ تێپەرکراوە. چوارەمینیان بەرەو شاری قسطنطینه‌ بووە. پێنجەمین وھەڵمەتەکانی دیکەش بە شێوەی ھێرش بوون بۆ سەر رۆژھەڵاتی دەریای ناوەڕاست كه‌ وولاتی میسر وکەناراوەکانی میسر بوون.

بینینی توێژینه‌وه‌

Original Article

پێناسەکردنەوەی زمان، لە گۆشەنیگای ئاستەكانییەوە (دەربڕاوی زمانی كوردی بە نمونە)

بێستون ئەبوبەکر عەلی

خول 8، ژماره‌ 4 ، ڕه‌شه‌مێ 2021، لاپه‌ڕه‌ 121-130

https://doi.org/10.24271/jgu.2021.145073

پوخته‌

مرۆڤەکان توانایان هەیە، بە زیادتر لە زمانێك خولیا و ئارەزووەكانی بخەنەڕوو، وەك (زمانی ئاماژە(جەستە)، ... Read More مرۆڤەکان توانایان هەیە، بە زیادتر لە زمانێك خولیا و ئارەزووەكانی بخەنەڕوو، وەك (زمانی ئاماژە(جەستە)، زمانی غەریزەیی، زمانی هزریی.. تاد)، كە لە ئەم توێژینەوەیەدا مەبەستمان ئەم جۆرە زمانانە نییە، بەڵكوو مەبەستمان بەرهەمی زمانە، كە ئاخاوتن و دەربڕینەكان دەگرێتەوە، كە بە دەم گۆدەكرێن و بە گوێ دەبیسترێن، یان بە دەست دەنووسرێن و بە چاو دەخوێندرێنەوە. لێرەوە زمان وەک ئامڕازێك بینراوە، بۆ ئەوەی مرۆڤ بیروبۆچوونی خۆی پێدەرببڕێت. دەنگەكان بە شێوەیەكی فیزیایی لە ڕێگەی كۆئەندامی هەناسەدانەوە دروستدەبن، هەر دەربڕاوێكی زمانيی پێویستی بە بڕێك لە وزە هەیە، بۆ ئەوەی دەرببڕدرێت، كە دەربڕدرا بە خێرایی لە ڕێگەی هەواوە بە گوێگر دەگات و پێوەندییەكانی نێوان مرۆڤەكان دروستدەکەن. مرۆڤەكانیش زۆربەی كات لە ڕێگەی زمانەكەیانەوە ناوێك دەنێن، یان خۆیان و زمانەكەیان بە نەتەوەیەك، یان وڵاتێك دەناسێنن و خزمەتی خۆیانی پێدەكەن. چێوەی توێژینەوەكە نمونەی زۆر هەڵناگرێت، نمونەكانیش لە بواری (فەلسەفەی زمان، زانستی زمان، ئاخاوتنی ڕۆژانە، بەراوردی زمانی كورديی و بیانيی، زمان و ئایین... تاد)، وەك مشتێك نمونەی خەروارێك هێنراوەتەوە. واتە بۆ هەریەك لە ئەم ناونیشانە نمونەیەك، یان زیادتر هێنراوەتەوە، بۆ ئەوەی ئەنجامی بابەتەكە بخرێتەڕوو. ئەگەرچی چەندین نمونەی تریش ئاسانبووە بهێنرێتەوە، بەڵام دواجار بە جۆرێک لە دووبارەبوونەوە زانراوە، هەر لەبەر ئەم هۆكارەبووە، خۆمان لە هێنانەوە نمونەی زۆر بواردووە. ئەم توێژینەوەیە لە چەند ئاستتێكی ترەوە دەتوانرێت لە لایەن توێژەرانی بە ئەزموون و زانایانی زانستی زمانەوە فراوانبكرێت، كە بە هیواین ئەم كارە بكرێت. واتە دەتوانرێت بیروڕای زانستیی لە ئەم بوارەدا زیادتر بخرێتەڕوو. ناوەڕۆكەكەیشی زیادتر ورژاندنی بیری بۆ بابەتەکانی زانستی زمان تێدایە.

بینینی توێژینه‌وه‌

Original Article

پێگەی گرافیک دیزاین لەتۆڕە کۆمەڵایەتییەکاندا (فەیسبوک بەنمونە)

ڕێبەر مستەفا؛ بڕوا عوسمان ڕەحمان

خول 8، ژماره‌ 4 ، ڕه‌شه‌مێ 2021، لاپه‌ڕه‌ 131-146

https://doi.org/10.24271/jgu.2021.149207

پوخته‌

ئەم توێژینەوەیە ئامانج لێی زانینی ئەو پێگەیەیە کەگرافیک دیزاین دەتوانێت دەستەبەری بکات لەتۆڕە کۆمەڵایەتییەکاندا، ... Read More

بینینی توێژینه‌وه‌

Original Article

بەکارهێنانى شێوازەکانى مۆنتاژ لە بەرهەمهێنانى راپۆرتی تەلەڤزیۆنیدا توێژینەوەیەکى شیکارییە بۆ راپۆرتە هەواڵییەکانى هەردوو کەناڵى (GK) و(KNN)

ئیبراهیم سەعید فەتحوڵا؛ نەبەز ئەحمەد حەسەن

خول 8، ژماره‌ 4 ، ڕه‌شه‌مێ 2021، لاپه‌ڕه‌ 147-160

https://doi.org/10.24271/jgu.2021.149208

پوخته‌

ئامانجی ئەم توێژینەوەیە زانینی چۆنییەتی بەکارهێنانی شێوازەکانی مۆنتاژە لە بەرهەمهێنانی راپۆرتە هەواڵییەکانی ... Read More

بینینی توێژینه‌وه‌

Original Article

مسته‌فا نه‌ریمان ڕۆڵی له‌بواری سیاسی و ڕۆشنبیری توێژینه‌وه‌یه‌كی مێژووییه‌ له‌ ژیان و به‌رهه‌مه‌كانی

زیاد نعمان محمود؛ حسین اسماعیل عزیز

خول 8، ژماره‌ 4 ، ڕه‌شه‌مێ 2021، لاپه‌ڕه‌ 161-180

https://doi.org/10.24271/jgu.2021.149209

پوخته‌

مستەفا كورى سەيد ئەحمەد كورى شێخ عەبدولصەمەدى شيخ مستەفاى سەيد مەحمودە، لە 27ی حوزەیرانی 1924 لەشارى كفرى ... Read More مستەفا كورى سەيد ئەحمەد كورى شێخ عەبدولصەمەدى شيخ مستەفاى سەيد مەحمودە، لە 27ی حوزەیرانی 1924 لەشارى كفرى لەدايك بووە، قۆناغى خوێندنی سەرەتایى لەكفرى تەواو كردووە و قۆناغی ناوەندیشى لە شاری كەركوك تەواو کردووە، لەساڵى 1944 خانەى ماموستايانى به‌غدادى (دار المعلمين) تەواو كردووە، پاشان بووه‌ته‌ مامۆستا له‌ كه‌لار، دواتر بۆ كه‌ركوك گواستراوه‌ته‌وه‌، بەهۆى بيروڕاى سياسییەوە له‌ كه‌ركوكه‌وه‌ بۆ شاری كوت لەناوەڕاستی عێراق دوورخراوەتەوە، مستەفا نەريمان لەساڵى 1957 يەكەمین ڕۆژمێرى كوردى داناوە، کە زۆربەی ڕووداوەكانى گەلى كورد تێدا تۆمارکردبوو، بۆیە لەلایەن حوکمەتی پاشایەتییەوە دەستگیراوە و ڕۆژمێرەکەش سوتێنراوە و زۆربەی کتێبەکانیشی سوتێنراوە، وێرای ئەوەش لە بواری ڕۆشنبیری ڕۆڵێکی بەرچاوی هەبووە يەكەم كه‌س بووە كە توانيويەتى بیبليۆگرافيا بۆ كتێبە كورديیەكان دابنێت، مسته‌فا نەریمان لە ڕووی سیاسییەوە ڕۆلیکی بەرچاوی هەبووە لە چلەکانی سه‌ده‌ی ڕابردوودا له‌نێو پارتى هيوا، هه‌روه‌ها یەکێک بووە لە ئەندامە سەرەتاییەکانی پارتی دیموکراتی کوردستان له‌ناوچه‌ی كفری، بەهۆی گرنگی پێگەی لەپارتیدا لەساڵی 1967 کراوەتە بەرپرسى ناوچەى پارتى ديموكراتى كوردستان لە شاری کوت. چەندين جار بەندكراوە و فەرمانی لەسێدارەدانى بۆ دەركراوە، بەڵام جێبه‌جێنه‌كراوه‌ و ئازاد كراوە، لەسەرەتایی شوڕشی 14ی تەمموزی 1958 ئەندامى وەفدى كوردى بووە بۆ پیرۆزبايیكردن لە عبدالكريم قاسم، هه‌روه‌ها داواكاری مافی خوێندنی كوردی له‌ كوردستان پێشكه‌ش به‌ حكومه‌تی عه‌بدولكه‌ریم قاسم كردووه‌، لەساڵى 1967 لەبەغدا نيشتەجێ بووە، به‌ یه‌كجاری دەستبەرداری کاری سیاسی بووە، لەساڵى 1982 کراوە (مفتش عام) لەپەروەردەی بەغداد، هەروەها ئەندامی کۆڕی زانیاری کورد بووە، ماوەیەکیش لە دەزگای چاپ و بڵاوکردنەوەی کوردی بووە و چەندین کتێبی گرنگی مێژووی لەو دەزگایەدا لەسەردەمیدا بەچاپ گەیەنراوە. تاوه‌كو كۆتايى تەمەنى خزمەتى بە ئەدەب و مێژووى كورد كردووە، (23) كتێبى بەچاپ گەياندوە، تاوه‌کو ئێستاش كۆمەلێك دەستنووسى ماوە و پارێزراوە. جگە لەوانەش كارى رۆژنامەوانى لە گۆڤارى بەيان و ڕەنگين و ڕۆشنبيرى نوێدا كردووە، ‌(8) بیبليۆگرافياى داناوە و چەندين كتێبى مێژوویى بەچاپ گەياندوە، لەرۆژی (27ی ئایاری 1994) لە شارى بەغداد كۆچى دوايى كردووە، لە گوڕستانى (محمد سكران) لە شارۆچکەی (عظيم) له‌ناوه‌ڕاستی عێراق بە خاك سپێردراوە .

بینینی توێژینه‌وه‌

ئه‌و توێژینه‌وانه‌ی ئاماده‌ن بۆ بڵاوكردنه‌وه‌

ژماره‌ی ئێستا

خول 9 (2022)

خول 8 (2021)

خول 7 (2020)

خول 6 (2019)

خول 5 (2018)

خول 4 (2017)

خول 3 (2017)

خول و ژماره‌: خول 8، ژماره‌ 4، ڕه‌شه‌مێ 2021

هەندێك لە هونەرەكانى جوانكارى لە شيعرەكانى (هێدى)دا

پوخته‌

ڕۆڵی تەواوكەر لە پێكهاتەی ڕستەدا

پوخته‌

وێنەی هێمایی لە دەقەواڵاکانی شێرکۆ بێکەسدا

پوخته‌

شێوازە خوازەییەکانى داڕشتن بە نموونەى شیعرەکانى (کامیلى ئیمامى)

پوخته‌

خوێندنەوەیەكی سۆسیۆلۆجی بۆ ململانێی سیاسی لە هزری كۆمەڵایەتیدا

پوخته‌

هـەنـدێـک هـونـەری ڕەوانـبـێـژی لـە شـیـعـرەکـانی "شـێـخ ڕەزای تـاڵـەبـانـی"دا

پوخته‌

پەیوەندى سەرکردە و میرى میرنشینە کوردییەکان لەگەڵ دەسەڵاتدارانى بوەیهی لەنێوان ساڵانى(٣٣٤-٤٤٧ک)

پوخته‌

بەكۆدكردن لە پرۆسەى پەیوەندیكردن دا

پوخته‌

کاریگەری ڕه گه زه کانی ئاوو هه وا له سه ر بڵاوبونەوەی ڤایرۆسی کۆرۆنا له هه رێمی کوردستان

پوخته‌

هه‌ڵمه‌تی یه‌كه‌م ودووه‌می خاچ دروشمه‌كان (1096-1149) بۆ سه‌ر ده‌وڵه‌تی سه‌ڵجووقی

پوخته‌

پێناسەکردنەوەی زمان، لە گۆشەنیگای ئاستەكانییەوە (دەربڕاوی زمانی كوردی بە نمونە)

پوخته‌

پێگەی گرافیک دیزاین لەتۆڕە کۆمەڵایەتییەکاندا (فەیسبوک بەنمونە)

پوخته‌

بەکارهێنانى شێوازەکانى مۆنتاژ لە بەرهەمهێنانى راپۆرتی تەلەڤزیۆنیدا توێژینەوەیەکى شیکارییە بۆ راپۆرتە هەواڵییەکانى هەردوو کەناڵى (GK) و(KNN)

پوخته‌

مسته‌فا نه‌ریمان ڕۆڵی له‌بواری سیاسی و ڕۆشنبیری توێژینه‌وه‌یه‌كی مێژووییه‌ له‌ ژیان و به‌رهه‌مه‌كانی

پوخته‌