جۆری توێژینه‌وه‌ : Original Article

نوسه‌ران

1 بەشی زمانی کوردی/ کۆلێژی زمان/ زانکۆی سلێمانی

2 بەڕێوەبەرایەتیی گشتیی پەروەردەی گەرمیان/ وەزارەتی پەروەردە،

پوخته‌

وێنەی هێمایی، جۆرێکی دیار و بەرچاو و پڕشیعرییەتی وێنەی شیعرییە، ڕۆڵی کارای هەیە لە بنیاتنانانی وێنەدا، ئەم جۆرەی وێنە پێویستی بە خودان پاشخانێکی زمانی و ڕۆشنبیریی گەورە هەیە بۆ چێکردنی. بەرجەستەکردنی هێماکان لە شیعردا کورتی و پوختی و چڕییەک بە وێنە شیعرییەکە دەبەخشن، کە ئەمەش تایبەتمەندییەکی لە مێژینەی شیعرە.
شێرکۆ بیکەس لە دەقەواڵاکانیدا، کە دیارترین و پڕخوێنەرترینی بەرهەمە شیعرییەکانی پێکدەهێنن، وێنەشیعرییەکانی بە وێنەی هێمایی بنیاتناوە، بەو هۆیەی کە شێرکۆ هەستیار بووە بەرامبەر بە زمان و هاوکات خاوەنپاشخانێکی گەورەی ئەدەبی و ڕۆشنبیریی و نەتەوەیی بووە، بەرجەستەکەری ئازار و مەینەتیی و پرۆسەکانی جینۆسیایدی گەلەکەی بووە لە شیعرەکانیدا، زۆرینەی ئەم بەرباسدانانەی لەڕێگەی وێنەی هێماییەوە بووە، هەر لەم ڕێگەیەوە ئەدەبییەت و شیعرییەتێکی لە شووشەبەندی دەقەواڵاکانیدا هەڵگرتووە و مۆمیای کردوون.
لێکۆڵینەوەکە، بەپێی میتۆدی وەسفیی شیکاری کاری کردووە و  دابەشکراوە بەسەر دوو بەشدا، لە بەشی یەکەمدا، کە بەشێکی تیۆرییە، چەمک و زاراوەکانی وێنەی شیعری و هێما و وێنەی هێمایی باسکراوە، بۆ ئەوەی خوێنەر ئاگاییەکی هەبێت سەبارەت بە هەردوو چەمکی وێنە و هێما و پەیوەندی ڕاستەوخۆی نیوانیانیش بزانێت.




لەبەشی دووەمیشدا، کە بەشە پراکتیکەکەی لێکۆڵینەوەکەیە، نموونەی وێنەی هێمایی لە دەقەواڵاکانی شێرکۆ بێکەسدا  شیکراوەتەوە و بەرباس دراوە.    

وشه‌ بنچینه‌ییه‌كان

ناونیشانی توێژینه‌وه‌ [English]

وێنەی هێمایی لە دەقەواڵاکانی شێرکۆ بێکەسدا

نوسه‌ران [English]

  • Mariwan Hassan 1
  • Hazhar faqe Hussaein 2

1 بەشی زمانی کوردی/ کۆلێژی زمان/ زانکۆی سلێمانی

2 بەڕێوەبەرایەتیی گشتیی پەروەردەی گەرمیان/ وەزارەتی پەروەردە،

پوخته‌ [English]

Symbolic imagery, which is an important and poetical type of poetic imagery, has an effective role in the creation of imagery. This type of imagery needs a poet with a remarkable linguistic and cultural background to create. The embodiment of symbols in poetry gives the poem more quality and exactness, and this is a historical characteristic of poetry. In his longer poems, which constitute his most read and most famous poetical works, Sherko Bekas has created poetic imagery with symbolic imagery, he was also very tactful in terms of language, adding to this his rich literary, cultural and nationalistic background, he was the bearer of his nation's pains, atrocities and genocidal catastrophes. Most of these portrayals have been through symbolic imagery, and thus he preserved his notion of poetry and literature in the transparent frame of his longer poems. The research is decided into two chapters; in the first one, which tackles theoretical aspects, poetic imagery and symbolic imagery have been presented and discussed so that the reader could get the opportunity to have some knowledge of both terms as well as the relation between them. In the second chapter, which constitutes the practical of the research, examples of symbolic imagery in Sherko Bekas' longer poems have been presented and analyzed.

کتێبی کوردی:
١-بێكەس، شێركۆ(2016)، دەربەندی پەپوولە، چاپی سێیەم، سلێمانی، ناوەندی ڕۆشنبیریی و هونەری ئەندێشە.
٢-بێكەس، شێركۆ(2016)، خاچ و مار و ڕۆژژمێری شاعیرێ، چاپی سێیەم، سلێمانی، ناوەندی ڕۆشنبیریی و هونەریی ئەندێشە.
٣-بێكەس، شێركۆ(2001)، ڕەنگدان، سلێمانی، ناوەندی چاپەمەنی و ڕاگەیاندنی خاك.
٤-بێكەس، شێركۆ(1394)، كورسی، چاپی یەكەم، سنە، ناوەندی بڵاوكردنەوەی نیشتمان.
٥-بێكەس، شێركۆ(1394)، گۆڕستانی چراكان، چاپی یەكەم، سنە، ناوەندی بڵاوكردنەوەی نیشتمان.
٦-بێكەس، شێركۆ(1394)، ئێستا كچێك نیشتیمانمە، چاپی یەكەم، سنە، ناوەندی بڵاوكردنەوەی نیشتمان.
٧-پیرباڵ، فەرهاد(2009)، ڕێبازە ئەدەبییەكان، چاپی سێیەم، سلێمانی، ئەندێشە بۆ چاپ  و بڵاوكردنەوە.
٨-عارف، د.محەمەد نووری(2009)، فەرهەنگی دیوانی شاعیران(نالی، سالم، كوردی)، چاپی دووەم، هەولێر، بڵاوكراوەی ئاراس.
٩-عەلی، بەختیار(2015)، نەرسیسی كوژراو، چاپی یەكەم، سلێمانی، ناوەندی ڕۆشنبیریی و هونەری ئەندێشە.
١٠-عیسا، هاوژین سڵیوە(٢٠٠٩)، بنیاتی وێنەی هونەری لە شیعری شێرکۆ بێکەسدا، چاپی یەکەم، سلێمانی، دەزگای چاپ و پەخشی سەردەم.
١١-محەمەد، د.عەبدولقادر حەمەئەمین(2011)، ئەدەب و ڕێبازەكانی(ئەورووپی- كوردی)، چاپی یەكەم، سلێمانی.
١٢-مەحموود، د.ئازاد ئەحمەد(2012)، بونیاتی زمان لە شیعری هاوچەرخی كوردیدا، چاپی دووەم، هەولێر،  بڵاوكراوەی ئەكادیمیای كوردی.
١٣-یۆنگ، كارل گۆستاف(2019)، مرۆڤ و هێماكانی، و: ڕوقیە سەییدی، چاپی یەكەم، هەولێر، ناوەندی ڕۆشنبیریی ئاوێر.
 
کتێبی عەرەبی:
١٤-اسماعیل، د.عزالدین(1984)، التفسیر النفسی للادب، الطبعة الرابعة، القاهرة،  دار الغریب للطباعة.
١٥-الافریقی، ابن منظور(1997)، لسان العرب، المجلد الخامس، بیروت، دار الصادر.
١٦-تودوروف، تزیفتان(2012)، نڤریات فی الرمز، ترجمە: محمد الزكراوی، الطبعە الاولی، بیروت، المنظمە العربیە للترجمە.
١٧-التونجی، الدكتور محمد(1999) ، المعجم المفصل فی الادب، جز‌و الاول ، الطبعە الپانی، بیروت، دار الكتب العلمیە.
١٨-ذياب، محمد علي(٢٠٠٣)،الصورة الفنية في شعر الشماخ، عمان، مكتبة وزارة الثقافة.
١٩-السعدني، مصطفى(1998)، البنيات الاسلوبية في لغة الشعر العربي المعاصر، القاهرة، دار المعارف.
٢٠-صلیبا، د.جمیل(1982)، المعجم الفلسفی (بالافاظ  العربیة والفرنسیة والنكلیزیة واللاتینیة)، الجز‌ء الاول، دار الكتاب البنانی، بیروت.
٢١-عاتی، حسن كریم(2015)، الرمز فی الخگاب الادبی(دراسە النقدیة)، الطبعە الاولی، بغداد، الرسوم للصحافە والنشر والتوزیع.
 ٢٢-عبدالنور، الجبور(1984)، المعجم الادبی، طبعە الثانیة، بیروت، دار العالم للملایین.
٢٣-عوض، د.ريتا(1992)، بنية القصيدة الجاهلية: الصورة الشعرية لدى امرئ القيس، بيروت، دار الاداب للنشر والتوزيع.
٢٤-وهبە، مجدی(1974)، معجم المصطلحات الادب، بیروت، مكتبة لبنان.
 
کتێبی فارسی:
٢٥-دهخدا، علی اكبر(1342)، لغتنامە دهخدا، حرف (ر)، تهران، سازمان مدیریت برنامەریزی كشور.
 
کتێبی ئینگلیزی:
٢٦-Cuddon, J.A (1999), dictionary of literary terms and literary theory, fourth edition, penguin books, USA.
 
نامەی ئەکادیمی:
٢٧-عەبدوڕەحمان، عەبدولسەلام سالار(٢٠٠٦)، وێنەی هونەری لە شیعری شێخ نووری شیخ ساڵحدا، تێزی دکتۆرا، زانکۆی سلێمانی.