جۆری توێژینهوه : Original Article
نوسهر
Department of Kurdish Language, College of Education, University of Garmian, Kalar,Kurdistan Region, Iraq
پوخته
زمان گرنگییەکى لەڕادەبەدەری هەیە لەژیانى مرۆڤدا, تەنها مرۆڤ دەتوانێت زمان بەواتا فراوانەکەى بەکاربهێنێت و لە بونەوەرەکانى خوارخۆی جیابکاتەوە، زۆرجار مرۆڤ بەمەبەستى خۆپاراستن و مانەوە یان ڕێونکردن و شاردنەوەى شوێنپێی کارو کردەوەکانى لەدەوروبەرو کۆمەڵەکەى، چەمکەکانى ئاوەزیی، بەتایبەتیی بەتایبەتیی ئەو چەمکانەى لەبەر هەرهۆیەک بێت جێگەی مەترسین بۆ خودى خۆی و بەرامبەرەکانى لە فۆڕمى زمانی گشتییدا دادەڕێژێت و دەریدەبڕێت، ئەگەر لەڕستەدا تەلیسمە جیاواز و ئاڵۆزەکانى گشتێتیی و دۆزینەوەى فۆڕمە ئاوەزییە ڕاستەقینەکانى چەمکە ڕووتەکانى ئەم چەمکە گشتییانە لەخودى زماندا لێکۆڵینەوەیان تێدا نەکرابێت، ئەوا ناتوانرێت بەئاسانیی بەرەو تایبەتێتیی ببرێن، هەربۆیە گشتێتیی کۆمەڵە داتایەکی مارکەلێنەدراون و خەزنکردنیان ئاسانترە، لەبەر ڕۆشنایی وشەکانى زماندا بەڕوونى دیارە، کە زمانى مرۆڤ لەهەموو ئاستەکاندا دەربڕی گشتێتییە، بۆیە گشتێتیی گرنگە لەهەردوو ئاستی زمانگرتن و زمانپژاندا، ئەویش بەو مانایەى لەسەرەتادا فێربوون و زمانپژاندن بەگشتێتییەوە دەبەسترێتەوە. هەروەها مارکەلێدان / نیشانەکردن، کە مەبەستی سەرەکیی توێژینەوەکەیە، هەنگاونانە لە گشتێتییەوە بەرەو تایبەتێتیی، واتە چەمکێک لە گشتێتییەکەیدا زانیارییەک یان ناوەڕۆکێکیی فراوانتر دەگەیەنێت لەوشەکانى خوارخۆی، بەو مانایەى مارکەلێدان کردەى تێگەیشتن زیاد دەکات و مارکەلێدان نەبێت پەیوەندییەکان لەگشتێتییدا دەمێننەوە. لەلایەکى تریشەوە ئەو زمانانەى وشەى مارکەلێدراویان کەمە، زیاتر زیاتر پشت بە سیستمى دوپەلکى دەبەستن، کەتێیدا کەموکورتیی فەرهەنگیی لە نواندنى ڕێزمانییەکەیدا بە (مۆرفۆلۆژیی ، سینتاکس) پڕدەکاتەوە، هەروەها لەبەرئەوەى زۆربەى وشەکانى زمان مارکەلێنەدراون، لەچەند ڕێگایەکەوە زمان هەوڵیداوە تایبەتێتیی بە فۆڕمە گشتییەکان ببەخشێت، کە لە درێژەى توێژینەوەکەدا هەنگاوەکان خراونەتەڕوو.
وشه بنچینهییهكان