گۆڤاری زانستە مرۆڤایەتیەکانی زانکۆی گەرمیان

1. جیهانگیریی زمانی‌و کاریگه‌رییه‌کانی له‌سه‌ر داهاتوی شوناسی نه‌ته‌وه‌یی‌و فێرکردنی زمانی کوردی

omed Barzan brzoo؛ Kazhal Jahabakhsh Mohammed

خول 6، 5th Conferance of Human sciences ، زستان 2019، لاپه‌ڕه‌ 1-22

پوخته‌

ناونیشانی توێژینه‌وه‌که‌ (جیهانگیریی زمانی‌و کاریگه‌رییه‌کانی له‌سه‌ر داهاتوی شوناسی نه‌ته‌وه‌یی‌و ... Read More ناونیشانی توێژینه‌وه‌که‌ (جیهانگیریی زمانی‌و کاریگه‌رییه‌کانی له‌سه‌ر داهاتوی شوناسی نه‌ته‌وه‌یی‌و فێرکردنی زمانی کوردی)یه‌، که‌ تیایدا باس له‌ جیهانگیری به‌گشتی‌و به‌تایبه‌تی جیهانگیریی زمانی‌و کاریگه‌رییه‌ پۆزه‌تیڤ‌و نێگه‌تیڤه‌کانی ئه‌م دیارده‌ له‌سه‌ر زمانه‌کانی جیهان‌و زمانی کوردی کراوه‌. له‌م توێژینه‌وه‌یه‌دا ڕێبازی په‌سنی شیکاری په‌یڕه‌وکراوه‌. پلانی توێژینه‌وه‌که‌: توێژینه‌وه‌که‌ سێ ته‌وه‌ر له‌خۆده‌گرێت، ئه‌مانه‌ن: ته‌وه‌ری یه‌که‌م به‌گشتی باس له‌ جیهانگیری وه‌ک زاراوه‌و چه‌مک، قۆناغه‌کانی سه‌رهه‌ڵدانی‌و هۆکاره‌کانی سه‌رهه‌ڵدانی ئه‌م دیارده‌یه‌، پاشان جۆره‌کانی ئه‌م دیارده‌یه‌، کاریگه‌رییه‌ باش‌و خراپه‌کانی ئه‌م دیارده‌یه‌‌و ده‌رئه‌نجامه‌کانی ده‌کات. له‌ ته‌وه‌ری دووه‌مدا باس له‌ یه‌کێک له‌ جۆره‌کانی جیهانگیری کراوه‌، ئه‌ویش جیهانگیریی زمانییه‌، که‌ تیایدا چه‌مک‌و په‌یامی جیهانگیری زمانی، ڕۆڵی جیهانگیری له‌ گه‌شه‌کردن‌و په‌ره‌پێدانی زمان، کاریگه‌رییه‌کانی جیهانگیری له‌سه‌ر شوناسی نه‌ته‌وه‌یی‌و زمانی، کۆتابابه‌تیش جیهانگیریی زمانی‌و ڕۆڵی له‌ بواری په‌روه‌رده‌‌و فێرکردنی زماندا خراوه‌ته‌ به‌ر باس‌و لێکۆڵینه‌وه‌. کۆتاته‌وه‌رو ته‌وه‌ری سێیه‌م بۆ جیهانگیریی زمانی‌و کاریگه‌رییه‌کانی له‌سه‌ر زمانی کوردی کراوه‌، که‌ تیایدا باس له‌ کاریگه‌رییه‌کانی جیهانگیریی زمانیی زمانی ئینگلیزی له‌سه‌ر کۆمه‌ڵی کوردی‌و به‌تایبه‌تی زمانی کوردی له‌لایه‌ک، له‌ لایه‌کی تره‌وه‌ پلان‌و سیاسه‌تی ئێمه‌ی کورد وه‌ک کوردزمان بۆ به‌هێزڕاگرتنی زمانی کوردی‌و پاراستنی ئاسایشی زمانی نه‌ته‌وه‌یی‌و شوناسی زمانی چه‌ند پێشنیارو ڕێگاچاره‌یه‌ک خراوه‌ته‌ڕو. له‌ کۆتایی توێژینه‌وه‌که‌شدا گرنگترین ئه‌نجامه‌کان‌و لیستی سه‌رچاوه‌کان‌و کورته‌ی توێژینه‌وه‌که‌ به‌ زمانه‌کانی عه‌ره‌بی‌و ئینگلیزی خراوه‌نه‌ته‌ڕو.

2. هه‌ڵچوون وه‌ک ده‌رکه‌وته‌یه‌کى ده‌روونى له‌ ده‌قى (ئێستا کچێک نیشتمانمه‌)ى شێرکۆبێکه‌س-دا

Aram Ali؛ Awat wali

خول 6، 5th Conferance of Human sciences ، زستان 2019، لاپه‌ڕه‌ 23-38

پوخته‌

قۆناغه‌کانی خه‌بات و به‌رخودانی گه‌لی کورد له‌ نیوه‌ی دووه‌می سه‌ده‌ی بیسته‌م تایبه‌تمه‌ندی ... Read More قۆناغه‌کانی خه‌بات و به‌رخودانی گه‌لی کورد له‌ نیوه‌ی دووه‌می سه‌ده‌ی بیسته‌م تایبه‌تمه‌ندی جیاوازتری هه‌بوو، کۆمه‌ڵێک ئایدییای گرنگی شۆڕشگێڕی و چالاکی سیاسی و سه‌ربازی گه‌وره‌و به‌رچاوی به‌خۆوه‌ بینی، له‌نێو ئه‌م چالاکی و شۆڕشانه‌‌دا، مرۆڤی کورد به‌ هه‌موو چین و توێژێکه‌وه‌ به‌ بیرو باوه‌ڕێکی به‌هێزو متمانه‌و له‌خۆبوورده‌یی و فیداکارییه‌وه‌ گیانی ده‌به‌خشی، ماڵی ده‌به‌خشی، ته‌نهاو ته‌نها له‌ پێناوی نیشتمان و نه‌ته‌وه‌و کوردایه‌تیدا، له‌و پێناوه‌دا خه‌بات و ڕاپه‌ڕین دژ به‌ چه‌وسانه‌وه‌ی داگیرکه‌ران به‌رده‌وامی هه‌بوو، تا ئه‌نجامی ئه‌و به‌رخودانه،‌ ڕاپه‌ڕینی ئازاری (1991) به‌رهه‌م هێناو کورد و ده‌سه‌ڵاتی سیاسی کورد حکومڕانی وڵاتیان گرته‌ده‌ست، ئاسۆیه‌کی پڕ له‌ ئومێد بۆ نه‌ته‌وه‌ی کوردو دۆزه‌ ڕه‌واکه‌ی هاته‌بوون، تا ده‌یه‌ی یه‌که‌می سه‌ده‌ی بیست ویه‌ک و سه‌رهه‌ڵدان و ده‌رکه‌وتنی ده‌نگ و ڕه‌نگ و ئاوازی ناڕه‌زاییه‌کان له‌ سیسته‌م و ده‌سه‌ڵات و ئاستی خزمه‌تگوزارییه‌کان، ئه‌م حاڵه‌ جۆرێک له‌ نائومێدی هێنایه‌ نێو کایه‌ سیاسی و کۆمه‌ڵایه‌تی و ڕۆشنبیرییه‌کان، تا وایلێهات ده‌نگه‌کانی ناڕه‌زایی هێنده‌ گه‌وره‌ببن گله‌یی و گازنده‌ یه‌خه‌ی نیشتمان و نه‌ته‌وه‌ و هه‌ستی کوردایه‌تی بگرێت، له‌ ناو ئه‌و ده‌نگانه‌دا نوسه‌رو ڕۆشنبیر و شاعیرانیش به‌ قه‌ڵه‌مه‌کانیان هاوشانی ئه‌و ده‌نگانه‌ هاتنه‌گۆ، به‌رهه‌مهێنانی ده‌قێکی واڵای پڕ له‌ توڕه‌یی ((ئێستا کچێک نیشتمانمه‌)) زاده‌ی نێو ئه‌و کایه‌ سیاسی و کۆمه‌ڵایه‌تی و فه‌رهه‌نگییه‌یه، مه‌نسوور ته‌یفوری له‌باره‌ی ئه‌م ده‌قه‌ی شێرکۆوه‌ ئاوا ده‌ڵێت: ((به‌دینه‌هاتنی ئایدییاکانی شۆڕش و سه‌رگه‌ردانییه‌کانی مرۆڤی شۆڕشگێڕو ئه‌و به‌شه‌ی کۆمه‌ڵگا که‌ چاره‌نووسی خۆی به‌م به‌هایانه‌و شۆڕشه‌وه‌ گرێداوه‌، زه‌برێکی گه‌وره‌یه‌ له‌ شیعری شێرکۆش ده‌درێت))2 , May the Ae Ladan and the Duchess of Le form and Naveh, which is not.

3. پێگه‌ى ئافره‌ت له‌ ڕۆمانى (گره‌وى به‌ختى هه‌لاڵه‌ )ى عه‌تا نه‌هاییدا

Awat Rahim Kareem

خول 6، 5th Conferance of Human sciences ، زستان 2019، لاپه‌ڕه‌ 39-49

پوخته‌

به‌رهه‌مى نووسه‌ر ڕه‌نگدانه‌وه‌ى ئه‌و کێشه‌ فیکرى و کلتوریانه‌یه‌،که‌له‌ نێو کۆمه‌ڵگه‌دا ... Read More به‌رهه‌مى نووسه‌ر ڕه‌نگدانه‌وه‌ى ئه‌و کێشه‌ فیکرى و کلتوریانه‌یه‌،که‌له‌ نێو کۆمه‌ڵگه‌دا هه‌یه‌،نووسه‌ر ناتوانێت خۆی دووره‌ په‌رێز بگرێت له‌ ڕووداوه‌کانى ده‌وروبه‌رى ،ڕاستیه‌کانى هه‌ر سه‌رده‌م و قۆناغێک ڕاسته‌خۆ کاریگه‌رى ئاشکراى هه‌یه‌ له‌سه‌ر بیرى نووسه‌راندا.ئه‌م توێژینه‌وه‌یه‌ هه‌وڵدانێکه‌ بۆ خوێندنه‌وه‌ و شیکردنه‌وه‌و لێکدانه‌وه‌ى به‌رهه‌مى بیری نووسه‌ر له‌ بوارى نووسینى ڕۆماندا ،چونکه‌ ڕۆمان بارودۆخ و پێداویستییه‌کانى سه‌رده‌مه‌که‌ى ده‌گێرێته‌وه‌ و په‌یوه‌ست بوونى به‌ به‌ها نوێیه‌کانه‌وه‌ یه‌کێکه‌ له‌ تایبه‌تمه‌ندییه‌کانى ڕۆمان ،واته‌ ڕۆمان به‌ زۆری ڕه‌نگدانه‌وه‌ى واقیعى کۆمه‌ڵگه‌که‌یه‌تى ئه‌مه‌له‌ لایه‌ک، له‌ لایه‌کى تریشه‌وه‌ ڕۆمان له‌گه‌ڵ گۆراندا هاوکاته‌ هه‌ر گۆرانکارییه‌ له‌ کۆمه‌ڵگه‌ ڕووبدات ئه‌وا ئه‌گه‌رى سه‌رهه‌ڵدانى سه‌رهه‌ڵدانى ڕۆمان یان جۆرێک له‌رۆمان هه‌یه،‌ ئه‌م توێژینه‌وه‌یه‌ له‌دوو به‌ش و پێشه‌کى و ئه‌نجام و ناوى لیستى سه‌رچاوه‌کان پێکهاتووه‌،بۆ ئه‌نجامدانى ئه‌م توێژینه‌وه‌یه‌ ڕێبازى وه‌سفی شیکارى به‌ پێویست زانرا ئامانجى ئه‌م توێژینه‌وه‌یه ‌هه‌وڵێکه‌ بۆ دۆزینه‌وه‌ى پێگه‌ى ژن له‌ ناو ڕۆمانه‌که‌دا و ده‌رخستنى ئه‌و کێشه‌و گرفتانه‌ى که‌ ڕووبه‌ڕووى ئافره‌ت ده‌بێته‌وه‌ به‌ هۆی که‌لتوور و داب و نه‌ریتى کۆمه‌ڵگاوه‌ به‌شی یه‌که‌م به‌ ناونیشانى (ڕه‌هه‌نده‌ سۆسێۆلۆژییه‌کان و کێشه‌ کۆمه‌ڵایه‌تییه‌کان له‌ ڕۆماندا )که‌ له‌ دوو ته‌وه‌ر‌پێکهاتووه‌ وته‌وه‌ر‌ى یه‌که‌م له‌ ژێرناونیشانى (ڕه‌هه‌نده‌ سۆسیۆلۆژییه‌کانى ڕۆمان) ته‌وه‌رى دووه‌م به‌ناونیشانى (بابه‌ت و کێشه‌ کۆمه‌ڵایه‌تییه‌کان له‌ ڕۆماندا وه‌کو(په‌یوه‌ندی کۆمه‌ڵایه‌تى،دوورکه‌وتنه‌وه‌،نامۆبوون،کێشه‌ى ئافره‌تان،لادانى کۆمه‌ڵایه‌تى)،که‌ له‌م به‌شه‌دا به‌شێوه‌یه‌کى گشتى هه‌وڵ دراوه‌ باس له‌ کێشه‌ى ئافره‌ت کراوه‌ به‌ گشتى وله‌ ڕۆمان به‌ تایبه‌تى، هه‌روه‌ها به‌شی دووه‌میش له‌ ژێرناونیشانى(خوێندنه‌وه‌ و ده‌رکه‌وته‌کانى ژن له‌ناو ڕۆمانه‌که‌دا)که‌ له‌ دوو ته‌وه‌ره پێکهاتووه‌ ته‌وه‌ر‌ى یه‌که‌م له‌ژێر ناونیشانى (ده‌رکه‌وته‌کانى ئافره‌ت له‌ده‌قی ڕۆمانه‌که‌دا وه‌کو(پێگه‌ى ئافره‌ت،ئافره‌ت وه‌کو خۆشه‌ویست،سه‌رزه‌نشتکردنى ئافره‌ت،ئافره‌ت وه‌ک جه‌سته‌و جوانى ،کێشه‌ى ئافره‌ت .............هتد ته‌وه‌رى دووه‌میش خوێندنه‌وه‌یه‌کى گشتى بۆ ده‌قی ڕۆمانه‌که‌ له‌کۆتای توێژینه‌وه‌که‌دا ئه‌و ئه‌نجامانه‌ى که‌ توێژینه‌وه‌که‌ به‌ده‌ستى هێناوه‌ خراوه‌ته‌ڕوو، هه‌روه‌ها پوخته‌ى باسه‌که‌ به‌ زمانى عه‌ره‌بی و ئینگلیزى خراوه‌ته‌ ڕوو، له‌گه‌ڵ ئه‌و سه‌رچاوانه‌ى که‌ توێژینه‌وه‌که‌ سوودى لێ وه‌رگرتوون.

4. نیشانەکردنى دەربڕاوەگشتییەکان لەزمانى کوردییدا

Bzhwean Muhammed

خول 6، 5th Conferance of Human sciences ، زستان 2019، لاپه‌ڕه‌ 50-63

پوخته‌

زمان گرنگییەکى لەڕادەبەدەری هەیە لەژیانى مرۆڤدا, تەنها مرۆڤ دەتوانێت زمان بەواتا فراوانەکەى بەکاربهێنێت ... Read More زمان گرنگییەکى لەڕادەبەدەری هەیە لەژیانى مرۆڤدا, تەنها مرۆڤ دەتوانێت زمان بەواتا فراوانەکەى بەکاربهێنێت و لە بونەوەرەکانى خوارخۆی جیابکاتەوە، زۆرجار مرۆڤ بەمەبەستى خۆپاراستن و مانەوە یان ڕێونکردن و شاردنەوەى شوێنپێی کارو کردەوەکانى لەدەوروبەرو کۆمەڵەکەى، چەمکەکانى ئاوەزیی، بەتایبەتیی بەتایبەتیی ئەو چەمکانەى لەبەر هەرهۆیەک بێت جێگەی مەترسین بۆ خودى خۆی و بەرامبەرەکانى لە فۆڕمى زمانی گشتییدا دادەڕێژێت و دەریدەبڕێت، ئەگەر لەڕستەدا تەلیسمە جیاواز و ئاڵۆزەکانى گشتێتیی و دۆزینەوەى فۆڕمە ئاوەزییە ڕاستەقینەکانى چەمکە ڕووتەکانى ئەم چەمکە گشتییانە لەخودى زماندا لێکۆڵینەوەیان تێدا نەکرابێت، ئەوا ناتوانرێت بەئاسانیی بەرەو تایبەتێتیی ببرێن، هەربۆیە گشتێتیی کۆمەڵە داتایەکی مارکەلێنەدراون و خەزنکردنیان ئاسانترە، لەبەر ڕۆشنایی وشەکانى زماندا بەڕوونى دیارە، کە زمانى مرۆڤ لەهەموو ئاستەکاندا دەربڕی گشتێتییە، بۆیە گشتێتیی گرنگە لەهەردوو ئاستی زمانگرتن و زمانپژاندا، ئەویش بەو مانایەى لەسەرەتادا فێربوون و زمانپژاندن بەگشتێتییەوە دەبەسترێتەوە. هەروەها مارکەلێدان / نیشانەکردن، کە مەبەستی سەرەکیی توێژینەوەکەیە، هەنگاونانە لە گشتێتییەوە بەرەو تایبەتێتیی، واتە چەمکێک لە گشتێتییەکەیدا زانیارییەک یان ناوەڕۆکێکیی فراوانتر دەگەیەنێت لەوشەکانى خوارخۆی، بەو مانایەى مارکەلێدان کردەى تێگەیشتن زیاد دەکات و مارکەلێدان نەبێت پەیوەندییەکان لەگشتێتییدا دەمێننەوە. لەلایەکى تریشەوە ئەو زمانانەى وشەى مارکەلێدراویان کەمە، زیاتر زیاتر پشت بە سیستمى دوپەلکى دەبەستن، کەتێیدا کەموکورتیی فەرهەنگیی لە نواندنى ڕێزمانییەکەیدا بە (مۆرفۆلۆژیی ، سینتاکس) پڕدەکاتەوە، هەروەها لەبەرئەوەى زۆربەى وشەکانى زمان مارکەلێنەدراون، لەچەند ڕێگایەکەوە زمان هەوڵیداوە تایبەتێتیی بە فۆڕمە گشتییەکان ببەخشێت، کە لە درێژەى توێژینەوەکەدا هەنگاوەکان خراونەتەڕوو.

5. (زەمینە و هۆکارەکانی شۆرشی بەهرامی شەشەم لە سەردەمی ساسانیەکاندا (٥٨٩-٥٩١ز

Bahram Delpak

خول 6، 5th Conferance of Human sciences ، زستان 2019، لاپه‌ڕه‌ 64-74

پوخته‌

بەهرامی شەشەم لە هۆزی مێهران سەر بە بنەمالەی ئەشکانی یەکێک لە سەرکردەکانی دەسەڵاتی ساسانی لە سەردەمی ... Read More

6. زمان لە دیدى فەلسەفەى گریکی و فەلسەفەى لۆجیکیى شیکاریدا

Dara Muhammed؛ Umer Ahmed Aziz

خول 6، 5th Conferance of Human sciences ، زستان 2019، لاپه‌ڕه‌ 75-86

پوخته‌

زمان و فه‌لسه‌فه‌ ( Language & philosophy) دوو بابه‌تی گرنگ و تاڕاده‌یه‌کیش وابه‌سته‌ و تێکچڕژاون ، سه‌ره‌تا ... Read More زمان و فه‌لسه‌فه‌ ( Language & philosophy) دوو بابه‌تی گرنگ و تاڕاده‌یه‌کیش وابه‌سته‌ و تێکچڕژاون ، سه‌ره‌تا و ده‌ستپێکی زمانه‌وانی و شیکاری زمانیی له‌ کایه‌یفه‌لسه‌فه‌دابووه‌ ، یه‌کێک له‌ پێناسه‌کانی فه‌لسه‌فه‌ شیکاری چه‌مکه‌کانه‌، به‌و پێودانگه‌ چه‌مکی زمان و شیکاری زمان یه‌کێکه‌ له‌و بابه‌تانه‌ی، که‌ له‌ مێژه‌ فه‌لسه‌فه‌ی سه‌رقاڵکردووه‌ ، چفه‌لسه‌فه‌ی کۆن وه‌ک له‌ دیدگاکانی( ئه‌فلاتوون ئه‌رستۆ ...تاد) چ فه‌لسه‌فه‌ی نوێ که‌ خۆی له ‌دیدگای( دیکارت ، فه‌دگه‌نشتاین ، کارناب ....) ده‌بینێته‌وه‌ . بته‌وی په‌یوه‌ندی زمان به ‌فه‌لسه‌فه‌وه‌ گه‌یشتۆته‌ ئاستێک، که‌ به‌پێی بۆچوونی هه‌ندێک له‌ فه‌یله‌سوفه‌کان ( هه‌مووگرفتێکی فه‌لسه‌فی په‌یوه‌سته‌ به‌ گرفتێکی زمانییه‌وه‌ ) . چونکه‌ زمان باڵاترین هۆکاری گه‌یاندنیبیرو هزره‌کانه‌ ،هزری فه‌لسه‌فی بێت یان لۆجیکی یان مه‌عریفی...تاد . له‌م سۆنگه‌یه‌وه‌ ڤدگه‌نشتاین پێی وایه‌، زمانی کامڵ ئه‌و زمانه‌یه‌ وابه‌سته‌ی بیری فه‌لسه‌فی ده‌بێت و توانای گوزارشتکردنی ته‌واوی له‌ ڕاستییه‌کان هه‌یه‌، که‌ ئامانجی سه‌ره‌کی گه‌یاندنی بیرى گه‌ڵاڵه‌بووه‌ لای ئاخێوه‌ره‌ به‌ گوێگر. ئه‌وه‌ی جێی سه‌رنجه‌ له‌ زمانناسی کوردیدا زۆر به‌ که‌می له‌م لایه‌نه‌ی زمان کۆڵراوه‌ته‌وه‌. ئه‌مه‌ش گرنگی بابه‌تی‌ ئه‌م توێژینه‌وه‌یه‌ ده‌خاته‌ڕوو، که‌ ته‌رخانکراوه‌ بۆ په‌یوه‌ندی نێوانزمان و فه‌لسه‌فه‌ . تێیدا پێگه‌ی زمان و ڕاڤه‌ی زمان له‌ فه‌لسه‌فه‌ی کۆن و نوێدا خراوه‌ته‌به‌ر‌باس و لیکۆڵینه‌وه‌ و به‌راوردکراون، بۆ ئه‌و مه‌به‌سته‌ش له‌ فه‌لسه‌فه‌ی کۆن بۆچوونه‌کانی (ئه‌فلاتوون ، ئه‌رستۆ ) و له‌ فه‌لسه‌فه‌ی لۆجیکیش بۆچوونه‌کانی هه‌ریه‌ک له‌ (کاسییر ، راسل ،کارناب ، ڤد‌گنشتاین ) وه‌رگیراون .

7. پەیوەندی نێوان زمان و هێما لەگەڵ واتا و وێنە

Tara Mosheer Salih

خول 6، 5th Conferance of Human sciences ، زستان 2019، لاپه‌ڕه‌ 86-98

پوخته‌

لە کۆنەوە زانراوە زمان دەورێکی باڵای هەیە لە ژیانی مرۆڤدا بی زمان ناتوانرێت هیچ بکرێت, وە هیچ زانستێک ... Read More لە کۆنەوە زانراوە زمان دەورێکی باڵای هەیە لە ژیانی مرۆڤدا بی زمان ناتوانرێت هیچ بکرێت, وە هیچ زانستێک بخوێنرێت.هێماکان یان خود وێنەکان لە ژیانی ڕۆژانەماندا دەورێکی باڵای هەیە بۆ لێک تێگەیشتن و دواندن , بۆیە بە پێویستم زانی لێکۆڵینەوەیەک لەم بوارە بکەم , کە رێبازی وەصفی شیکارییە. گرنگی ئەم توێژینەوەیە لەوەدایە کە، زمانی هێما یاخۆد زمانی جستە لە ژیانی ڕۆژانە ماندا زۆر کاری پێدەکرێت بە کاردێت چە لە بواری وانەبێژیدا لە لایەن مامۆستایانی زانکۆ لە کاتی وانە ووتنەوەدا زمانی هێماکرن یان جستە زۆر بە کاردەهێنرێت، هەروەها زمانی هێماکردن لە لایەن ئەو مرۆڤانەی نەخۆشن وەک ئەوانەی نابیستن کەڕن یان ناتوانن قسەبکەن لاڵن لە ڕێگەی زمانی ئاماژەوە یان وێنەی جۆراو جۆر دەتوانن لە واتای وێنەکان یان هێماکان بگەن. ناوەڕۆکی توێژینەوەکە جگە لە پێشەکی و ئەنجام و رِاسثاردةکان و سەرچاوەکان لە دوو بەش پێک دێت، بەشی یەکەم لە ژێر ناونیشانی (زمان و دروستبوونی زمان)ە,کە لە دوو تەوەرە پێک دێت,تەوەری یەکەم ئەمانە دەگرێتەخۆ: زمان چیە؟ , پێناسەکانی زمان, گریمانەکانی زمان, وەرگرتنی زمان.تەوەری دووەم ئەمانە دەگرێتە خۆ: زمان و واتا , چەمکی هێما, جۆرەکانی هێما. بەشی دووەم لە ژێر ناونیشانی (پەیوەندی نێوان زمانی هێما لەگەڵ واتای وێنە)ە, ئەمانە دەگرێتەخۆ:, واتای وێنە, جۆرەکانی واتای وێنە, پەیوەندی هاوبەش لە نێوان زمانی هێما لەگەڵ واتای وێنە.

8. ترایگلۆسیا لە ناوچە کوردستانییه‌کانی دەرەوەى ئیدارەى هەرێمى کوردستان

Salar Faeq Majid؛ Muhammed Hussen Ahmed

خول 6، 5th Conferance of Human sciences ، زستان 2019، لاپه‌ڕه‌ 99-112

پوخته‌

ئەم توێژینەوەیه‌ بە ناونیشانى (ترایگلۆسیا لە ناوچە کوردستانییه‌کانى دەرەوەى ئیدارەى هەرێمى کوردستان) ... Read More ئەم توێژینەوەیه‌ بە ناونیشانى (ترایگلۆسیا لە ناوچە کوردستانییه‌کانى دەرەوەى ئیدارەى هەرێمى کوردستان) توێژینه‌وه‌یه‌کی کاره‌کییه‌ و هەوڵێکە بۆ خستنەڕووى ئەو هەلومەرجە زمانییەى, کە ئاخێوەرانى ناوچە کوردستانییه‌کانى ده‌ره‌وه‌ی ئیداره‌ی هه‌رێم پێیدا تێدەپەڕن، ئەویش بەکارهێنانى هەردو زمانى (عەرەبى) و (کوردى) و شێوه‌زارێک، ئەم دیاردەیەش لە زانستى زمانى کۆمەڵایەتیدا بە (ترایگلۆسیا) ناسراوە.له‌م توێژینه‌وه‌یه‌دا ڕێبازی په‌سنی شیکاری په‌یڕه‌و کراوه‌، به‌ پێی پێویستی هه‌ندێک بابه‌تی توێژینه‌وه‌که،‌ سود له‌ ڕێبازی مێژوییش وه‌رگیراوه‌. به‌مه‌به‌ستی سنوردارکردنی بواری توێژینه‌وه‌که‌و وردبونه‌وه‌ به‌ سه‌رجه‌م لایه‌نه‌کانی دیارده‌ی ترایگلۆسیا له‌ ناوچه‌که‌، ته‌نها سنوری (ناوه‌ندی قه‌زای خانه‌قین و گونده‌کانی ده‌وروبه‌ری) به‌نمونه‌ وه‌رگیراوه، هه‌روه‌ها له‌ ڕوی کاتیشه‌وه‌، قۆناغی دوای پرۆسه‌ی ئازادی عێراق (2003) تاکو (2016) سنوری توێژینه‌وه‌که‌یه‌ ‌.توێژینەوەکە جگە لە پێشەکى و ئەنجام و سەرچاوەکان و ئەم پوختەیە، لە سێ تەوەر پێکهاتووە:تەوەرى یەکەم: ناساندنى زاراوه‌و چەمک و پێناسەى (ترایگلۆسیا) وەک زاراوەیەکى نوێى زمانەوانى کۆمەڵایەتى، له‌گه‌ڵ خستنه‌ڕوی چه‌ند زاراوه‌یه‌کی نزیک و په‌یوه‌ست به‌ دیارده‌ی ترایگلۆسیا وه‌ک (دایگلۆسیا، بلنگوالیزم، سیاسه‌تی زمان و پلانی زمان و فره‌زمانی).تەوەرى دووەم: چه‌مک و جوگرافیاو سنوری هه‌رێمی کوردستان و ناوچه‌ کوردستانییه‌کانی ده‌ره‌وه‌ی ئیداره‌ی هه‌رێم ناسێنراوه‌، له‌گه‌ڵ خستنه‌ ڕوی جوگرافیای قه‌زای خانه‌قین و ناحیه‌کانی، هه‌روه‌ها ژماره‌ی دانیشتوان و پێکهاته‌ی کۆمه‌ڵایه‌تی و نه‌ته‌وه‌یی قه‌زاکه‌.ته‌وه‌ری سێیه‌م: له‌م ته‌وه‌ره‌دا باسی ترایگلۆسیا له‌ ناوه‌ندی قه‌زای خانه‌قیندا کراوه‌، که‌ سێ جۆر زمان به‌کاردێت (زمانی کوردی، زمانی عه‌ره‌بی، شێوه‌زاری خانه‌قینی)، پاشان هۆکاره‌کانی په‌یدابونی ترایگلۆسیا له‌ قه‌زای خانه‌قیندا خراوه‌ته‌ڕو، هه‌روه‌ها ڕێژه‌ی به‌کارهێنانی هه‌ریه‌ک له‌ (زمانی کوردی و زمانی عه‌ره‌بی و شێوه‌زاری خانه‌قینی) له‌ (8) بواردا باسی لێوه‌ کراوه‌، که‌ بریتین له‌: (گفتوگۆو ئاخاوتنی ڕۆژانه‌، په‌روه‌رده‌و فێرکردن، خوێندنی باڵا، داموده‌زگاو فه‌رمانگه‌کانی میری، وتاری ئاینی، ڕاگه‌یاندن، ئه‌ده‌ب و هونه‌ر، تابلۆی سه‌ر شه‌قام و دوکان و ...)، لایه‌نی به‌هێزی و لاوازی (زمانی کوردی و زمانی عه‌ره‌بی و شێوه‌زاری خانه‌قینی) ڕونکراوه‌ته‌وه‌و به‌ وردی تیشکی خراوه‌ته‌سه‌ر.له‌ کۆتایشدا گرنگترین ئه‌نجامه‌کان خراوه‌ته‌ڕو دواتر لیستی سه‌رچاوه‌کان.

9. دەلالەتەکانى ڕەنگ لە دەقە شیعرییەکانى (مستەفا بەگى کوردى)دا

Zhwan Abdulsalam Aziz؛ yusuf Ali Muhammed

خول 6، 5th Conferance of Human sciences ، زستان 2019، لاپه‌ڕه‌ 113-132

پوخته‌

ئەم توێژینەوەیە کە لەژێر ناونیشانى ( دەلالەتەکانى ڕەنگ لە دەقە شیعرییەکانى (مستەفا بەگى کوردى )دا) دایە، ... Read More ئەم توێژینەوەیە کە لەژێر ناونیشانى ( دەلالەتەکانى ڕەنگ لە دەقە شیعرییەکانى (مستەفا بەگى کوردى )دا) دایە، مەبەستێکە بۆ خستنەڕووى سەرجەم ڕەنگەکان لەدەقى شاعیر (مستەفا بەگى کوردی)دا. ڕەنگ ئاماژە کردنێکە ڕاستەوخۆ نیگاى وەرگر بۆ لاى خۆى کێش دەکات، لە وەتەى ژیان هەیە ڕەنگەکان هەبووەو هەستیان پێکراوەو ڕەنگ تا ڕەنگیش سەرنج ڕاکێشترە. لەبەر ئەوەى ڕەنگ زانستێکە پەیوەندى نێوان ڕەنگەکان و بارى دەروونى مرۆڤەکان ڕوون دەکاتەوە، لەهەمان کاتدا هەر ڕەنگێک دەلالەتى تایبەت بەخۆى دەبەخشێت، شاعیرانیش زۆر لێهاتووانە ڕەنگیان بەهێماو دەلالەتى جیا جیا لەدەقە شیعرەکانیاندا بەکارهێناوە تا وەکوو بارى دەروونیان پێ دەرببڕن و پەیامەکانیان بەهۆى ڕەنگە جۆراو جۆرەکانەوە بگەیەنن بە وەرگر. هۆى هەڵبژاردنى ئەم بابەتە دەگەڕێتەوە بۆ گرنگى و دەلالەتى واتا بەخشە مەبەستدارەکانى هەر ڕەنگێک، (مستەفا بەگى کوردى)یش دەستێکى باڵاى لەبەکارهێنانى ڕەنگدا هەبووەو ڕەنگى بەمەبەست و بەخشینى دەلالەتى جیا لەدەقە شیعرییەکانیدا بەکارهێناوە، هەر بۆیە بەپێویستمان زانى لەسەر ئەم بابەتە بنووسین.ئامانج لەم توێژینەوەیە خستنەڕووى ئەو ڕەنگانەیە کە شاعیر ( مستەفا بەگى کوردى ) لە دەقە شیعرییەکانیدا کە بەکاریهێناوە بیخەینەڕوو و دەلالەتەکانیان ڕوون بکەینەوە، بۆ ئەم مەبەستە پەیڕەوى ڕێبازى (وەسفى شیکارى)مان کردووە تاوەکو بە دەلالەتى ڕەنگە بەکارهاتووەکانى شاعیر بگەین.ناوەڕۆکى توێژینەوەکە: ئەم توێژینەوەیە لە پێشەکى و دوو تەوەر پێکهاتووە: تەوەرى یەکەم: ئەم بەشە بەناونیشانى فەلسەفەى ڕەنگە چەند ناونیشانێک لە خۆ دەگرێت؛ لەوانە: ( ڕەنگ و ژیان، زمانى ڕەنگ، ڕەنگ و شیعر ). تەوەرى دووەم: ئەم بەشەش لەژێر ناونیشانى (ده‌لاله‌ت و په‌یوه‌ندی نێوان ڕه‌نگ و شوێن له‌ شیعره‌کانی (مسته‌فا به‌گی کوردی)دایە، تیایدا ئاماژە بە دەلالەتى هەر یەک لە ڕەنگە (بنچینەیی و لاوەکی و هارمۆنیا) کراوەو دەلالەتى هەر جۆرەیان لە دەقە شیعرییەکانى (مستەفا بەگى کوردى )دا باس کراوە. لەکۆتایی ئەم توێژینەوەیەدا پوختەى ئەو ئەنجامانەى کە پێی گەیشتووین لەگەڵ سەرچاوەکان و کورتەى باسەکە بەزمانى عربى و ئینگلیزى خراونەتە ڕوو.

10. چەمکی رەشبینی لە شیعری (محەمەد عومەر عوسمان و ئیدریس جماع) دا

Hassan Sarbaz؛ Mrewan Huseen Farhan

خول 6، 5th Conferance of Human sciences ، زستان 2019، لاپه‌ڕه‌ 133-142

پوخته‌

رەشبینی یەکێکە لە دیارترین چەمکەکانی شیعری هاوچەرخ، ئەم چەمکەش زۆر ڕوون و ئاشکرا لە شیعرەکانی (محەمەد ... Read More

11. ناوچەی کفری لە نێوان ساڵانی (١٩٤٥ -١٩٦٣) توێژینەوەیەکی مێژووییە لە بارودۆخی سیاسی

Hussen Ismail Khandalo

خول 6، 5th Conferance of Human sciences ، زستان 2019، لاپه‌ڕه‌ 143-148

پوخته‌

ناوچەی کفری بەدرێژای مێژوو ژیانی تێدا بەردەوام بووە، ئەمەش وای کردووە ببێتە وێستگەیەکی گرنگی رووداو ... Read More ناوچەی کفری بەدرێژای مێژوو ژیانی تێدا بەردەوام بووە، ئەمەش وای کردووە ببێتە وێستگەیەکی گرنگی رووداو و پێشهاتە سیاسیەکان، بویە دەکرێت بڵێین لە سەردەمی عوسمانیەکانەوە تاکو هاتنی ئینگلیزەکان لە ساتەوەختی جەنگی یەکەمی جیهانیدا چەقی بەشێک لە ململانێیە سیاسیەکانی ئەو کاتە بووە، لە دوای دروست بوونی دەوڵەتی عێراقەوە تاکو ماوەی ئەم توێژینەوەیە ناوچەکە زیاتر گۆڕەپانی کێشمە کێشمە سیاسییەکان بووە. ئەم توێژینەوەیە لە رەوت و رەوشی مێژووی سیاسی ناوچەی کفری لە نێوان ساڵانی (١٩٤٥-١٩٦٣) وەک قۆناغێکی هەستیاری مێژوویی دیاریکراو لە کۆتایی دووەم جەنگی جیهانیەوە دەست پێدەکات و دوو قۆناغی فەرمانڕەوایی (پاشایەتی و کۆماری) تاکو ساڵی ١٩٦٣ تاوتوێ دەکات، لەم ماوە مێژووییەدا کوردستان بەگشتی و ناوچەی کفری بە تایبەتی کۆمەڵێک رووداوی گرنگ و بایەخداری بە خۆوە بینیووە. ئەم توێژینەوەیە بەو سۆنگەوە دێت کفری شارێکی دێرینی کوردستانە و پێگەیەکی گرنگ و پڕ بایەخی لە مێژووی گەرمیان و کوردستاندا هەبووە و هەیە، هەروەها تاکو ئێستا توێژینەوەیەکی زانستی هەمەلایەنەی ئەکادیمی لەم بارەیەوە لەو قۆناغە مێژووییە ئەنجام نەدراوە.ئامانجی ئەم لێکۆلینەوەیە لەیەکدانەوەیەکی زانستیانە و ئەکادیمیانە بۆ دۆخ و رووداوە سیاسیەکانی ناوچەی کفری لەسەر بنەمای مێژووی سیاسی ئەو سەردەمە راڤە و شرۆڤە دەکات، ئەمە دەروازە و سەرەتایەک بۆ توێژینەوەی فراوانتر و هەمەلایەنە و گشتگیرتر فەراهەم دەکات، سەرباری ئەوەش تیشک دەخاتە سەر مێژووی ئەو دەڤەرە بەپێی ئەو سەردەمە جیاوازانەی کە پێیدا تێپەڕبووە، ئەمەش لە قۆناغێکەوە بۆ قۆناغێکی دیکە جیاواز بووە، بەو پێوەدانگەی یەکێک بووە لە قەزا سەرەکی و بنەڕەتەکانی (لیوا- پارێزگا)ی کەرکوک هەمیشە لەگەڵ شێواندنی دیمۆگرافیا و بچووک کردنەوەی جوگرافیای لیوای کەرکوک لەلایەن فەرمانڕەوایانی دەوڵەتی عێراقەوە ناوچەی کفریش لەو چوارچێوەیەدا گورزی کاریگەری بەرکەوتووە، وێڕای ئەوەش دەسەڵاتدارانی عێراقی هەوڵیانداوە ناسنامە و مۆرکی کوردانەی بسڕنەوە. لە نوسینی ئەم توێژینەوەیەدا پشت بە میتۆدی توێژینەوەی زانستی مێژووی لەسەر بنچینەی شیکردنەوە و هەڵهێنجاندن سەرچاوەی گرتووە، ئەمەش بە تێڕامان و ورد بوونەوە لە سەرچاوە مێژووییەکان و ئەو بەڵگەنامانەی کە تایبەتمەندیان لەگەڵ بابەتەکە هەیە . پێکهاتەی توێژینەوەکە لە ڕووی ناوەڕۆکەوە لە پێشەکی و دوو بەش پێکهاتووە، هەر بەشێک چەند تەوەرێک لە خۆدەگرێت، ئەمەش پۆلێن دەبێت بۆ دوو قۆناغی جیاوازی حوکمڕانی ماوەی دوای جەنگی دووەمی جیهانی تاکو ئاوابوونی دەسەڵاتی پاشایەتی کە بزاڤ و جموجوڵی سیاسی و ڕێکخستنی نهێنی پارتە سیاسیەکان وەک زەمینەیەکی گونجاو و جۆشدراو بۆ خەبات و تێکۆشان کاریگەری هەبووە، سەرباری ئەوەش رۆڵی کەسایەتییە سیاسی و دیارەکانی ناوچەکە لەو ماوە زەمەنیە لەخۆ دەگرێ. بەشی دووەمی توێژینەوەکە قۆناغی یەکەمی فەرمانڕەوای سیستەمی کۆماری تاکو ٨ی شوباتی ١٩٦٣ بە کودەتای بەعسیەکان شێوازی حوکمی گۆڕا، دەخاتە بەرباس و چەندین باس لەخۆ دەگرێ، سەبارەت بە کاریگەری شۆڕشی ١٤ی تەموزی ١٩٥٨ و گەشەکردنی رێکخستنە ئاشکراکانی پارتە سیاسیەکان لە ناوچەکە و سەردەمی هەڵگیرسانی شۆڕشی ئەیلولی ١٩٦١ و شەڕ و پێکدادانەکانی هێزی پێشمەرگە لەگەڵ سوپای عێراقیدا . ئەنجامێک بۆ شرۆڤەکردنی باسەکە لەگەڵ پەراوێز و لیستی سەرچاوە و بەڵگەنامەکان کۆتایی بەباسەکە دەهێنێت، هیودارم کەلێنیکم لە بۆشای نووسینەوەی مێژووی ناوچەی کفری پڕکردبێتەوە.

12. خویَندنةوةیةک بؤ هةرِةشةو نیازةکانى جینؤسایدکردنى کورد لة ذیَر ثةردةى لامةرکةزى و ئؤتؤنؤمی بةعسدا 1963-1988

Luqman Abdulla Muhammed

خول 6، 5th Conferance of Human sciences ، زستان 2019، لاپه‌ڕه‌ 149-176

پوخته‌

ثیَشینةى دامةزریَنةرانى بةعس و نهیَنى لة دروستبونى ئةم حزبة، بةرنامة و ثرؤطرامیان و کردار و رةفتاریان ... Read More

13. ئه‌زموونگه‌رایى ده‌قى واڵا له‌ شیعرى شێرکۆ بێکه‌س- دا , (سرووده‌ به‌ردینه‌کان) و (کورسى) به‌نموونه‌

Farhad Qadir Karim؛ Ari Osman Rostam

خول 6، 5th Conferance of Human sciences ، زستان 2019، لاپه‌ڕه‌ 177-199

پوخته‌

ناونیشانى توێژینه‌وه‌که‌: ناونیشانى ئه‌م توێژینه‌وه‌یه‌ بریتییه‌ له:‌ (ئه‌زموونگه‌رایى ده‌قى ... Read More ناونیشانى توێژینه‌وه‌که‌: ناونیشانى ئه‌م توێژینه‌وه‌یه‌ بریتییه‌ له:‌ (ئه‌زموونگه‌رایى ده‌قى واڵا له‌ شیعرى شێرکۆ بێکه‌سدا- سرووده‌ به‌ردینه‌کان و کورسى، به‌نموونه‌).هۆى هه‌ڵبژاردن و گرنگیى ناونیشانه‌که‌: سه‌ره‌کیترین هۆى هه‌ڵبژادنى ئه‌م ناونیشانه‌ ده‌گه‌ڕێته‌وه‌ بۆئه‌وه‌ى که‌ پێشتر له‌م ڕوانگه‌وه‌ توێژینه‌وه‌ له‌باره‌ى شیعرى شێرکۆ بێکه‌س نه‌کراوه‌، هه‌ر ئه‌مه‌ش ده‌بێته‌ گرنگترین خاڵى به‌رچاوى ناونیشانه‌که‌، به‌ده‌ر له‌وه‌ى له‌م ڕێگه‌یه‌وه‌ هه‌وڵێکى به‌رایى بۆ تیۆریزه‌ى چه‌مکى ده‌قى واڵا له‌ ڕه‌خنه‌ى ئه‌ده‌بى کوردیدا دراوه‌، که‌ بۆ توێژینه‌وه‌کانى داهاتوو، وه‌ک هه‌نگاوێکى باش سوودى به‌رچاوى ده‌بێت.کێشه‌ى توێژینه‌وه‌که‌: کێشه‌ى سه‌ره‌کیى توێژینه‌وه‌که‌ خۆى له‌ گه‌ڵاڵه‌کردنى ئه‌و پرسیاره‌ جه‌وهه‌رییه‌دا ده‌بینێته‌وه‌، له‌وه‌ى ئاخۆ چه‌مکى ده‌قى واڵا له‌ ڕه‌خنه‌ى ئه‌ده‌بى کوردیدا له‌ چ ئاستێکدا مامه‌ڵه‌ى له‌گه‌ڵ کراوه‌و له‌م به‌ستێنه‌شدا شێرکۆ بێکه‌س وه‌ک داهێنه‌رى ئه‌م چه‌مکه‌، چۆن توانیویه‌تى کار له‌ به‌رهه‌مهێنانى ئه‌م جۆره‌ له‌ ده‌ق بکات؟سنوورى توێژینه‌وه‌که‌: سنوورى ئه‌م توێژینه‌وه‌یه‌ هه‌ریه‌ک له‌ ده‌قى واڵاى (سرووده‌ به‌ردینه‌کان) و (کورسى) له‌خۆده‌گرێت، به‌وپێیه‌ى هه‌ردوو ده‌قه‌که‌ له‌ هه‌وڵه‌ به‌راییه‌کانى شاعیرن له‌ ئه‌زموونى شیعریى شاعیردا.میتۆدى توێژینه‌وه‌که‌: میتۆدى کارکردن له‌م توێژینه‌وه‌یه‌دا بریتییه‌ له‌ (ڕه‌خنه‌ى شیکاریى- مێژوویى)، له‌پاڵ هه‌ڵبژاردنى ده‌ق به‌ مه‌به‌ستى ڕوونکردنه‌وه‌ى زیاترى مه‌به‌سته‌ ڕه‌خنه‌ییه‌کان.پێکهاته‌ى توێژینه‌وه‌که‌: به‌ده‌ر له‌م پێشه‌کییه‌، توێژینه‌وه‌که‌ له‌ دوو به‌شى سه‌ره‌کیى پێکهاتووه‌. له‌ به‌شى یه‌که‌مدا به‌ سێ ته‌وه‌ر باس له‌ چه‌مک و ئیشکالییه‌تى ده‌قى واڵا، له‌ڕوانگه‌ى هه‌ریه‌ک له‌ ڕه‌خنه‌ى ئه‌ده‌بیى ڕۆژئاوایى، عه‌ره‌بى و کوردییه‌وه، کراوه‌‌. به‌شى دووه‌میش تایبه‌ته‌ به‌ شیکردنه‌وه‌ى ئه‌زموونگه‌رایى ده‌قى واڵا له‌ شیعرى شێرکۆ بێکه‌سدا ئه‌مه‌ش دیسانه‌وه‌ سێ ته‌وه‌ر له‌خۆده‌گرێت و به‌‌ سێ ئاستى جیاواز ده‌قه‌ هه‌ڵبژێردراوه‌کان شیکراونه‌ته‌وه‌، ئه‌وانیش‌: ئاستى شێوازگه‌رایى و سیمیۆتیکى و دواجاریش له‌ ئاستى بیۆگرافیدا هه‌ردوو ده‌قه‌که‌ شى کراونه‌ته‌وه‌.له‌کۆتاییشدا گرنگترین ئه‌نجامه‌ به‌ده‌ستهاتووه‌کان له‌ چه‌ند خاڵێکدا گه‌ڵاڵه‌کراون و ژێده‌رو سه‌رچاوه‌ به‌کارهاتووه‌کانیش به‌شێوه‌یه‌کى زانستى له‌ لیستێکدا ڕیزکراون و پووخته‌ى توێژینه‌وه‌که‌ش به‌ هه‌ردوو زمانى عه‌ره‌بى و ئینگلیزى خراوه‌ته‌ڕوو.

14. پرۆسه‌ مۆرفۆفۆنۆلۆجییه‌‌کان له‌ زمانى کوردیدا

Dilshad Galle Salih؛ Peshraw Salih Ali

خول 6، 5th Conferance of Human sciences ، زستان 2019، لاپه‌ڕه‌ 200-212

پوخته‌

ناونیشانى توێژینه‌وه‌که‌ بریتییه‌ له‌ (پرۆسه‌ مۆرفۆفۆنۆلۆجییه‌‌کان له‌ زمانى کوردیدا)، ئه‌مه‌ش ... Read More

15. (مەبەستە پراگماتیکییەکانى ناو بچوککردنەوە لە زمانى کوردیدا (ناوى تایبەتى وەک نمونە

Trifa Mohammed Faraj؛ Omer Ahmed ِAziz

خول 6، 5th Conferance of Human sciences ، زستان 2019، لاپه‌ڕه‌ 213-226

پوخته‌

مەبەستە پراگماتیکییەکانى ناوبچوککردنەوە، لە زمانى کوردیدا (ناوى تایبەتى وەک نمونە) ناونیشانى توێژینەوەکەیە، ... Read More

16. مۆرفۆلۆژیی و سینتاکسی ژمارە لە شێوەزاری هەورامیدا

Salm Hassan Aziz؛ Aryan Sediq Aziz

خول 6، 5th Conferance of Human sciences ، زستان 2019، لاپه‌ڕه‌ 227-246

پوخته‌

هەر زمانێک لە نێو زمانەکانی جیهاندا تایبەتمەندیی خۆی هەیە زمانی کوردیش، کە یەکێکە لە زمانە ئێرانییەکان ... Read More هەر زمانێک لە نێو زمانەکانی جیهاندا تایبەتمەندیی خۆی هەیە زمانی کوردیش، کە یەکێکە لە زمانە ئێرانییەکان خاسیەت و تایبەتمەندیی خۆی هەیە، لە بوارەکانی زمان و ئاستەکانیدا جیایدەکرێتەوە لەگەڵ زمانەکانی تردا. لێکۆڵینەوە لە هەندێک لایەنی زمانی کوردیی بە گشتیی نەکراوە، شێوەزاری هەورامیی، کە بەشێکە لە دیالێکتی گۆران کەمتر کاری لەسەر کراوە، بۆیە پێویستە ئەو لایەنانەی، کە کاری لەسەر نەکراوە بخرێتە بەر تیشکی لێکۆڵینەوە، ئەم لێکۆڵینەوەیەیش هەوڵێکە بۆ ئەو مەبەستە، دەمانەوێت تیشکبخەینەسەر لایەنە شاراوەکانی ئەم شێوەزارە لە زمانی کوردییدا. 01 ناونیشان و بواری لێکۆڵینەوەکە: بریتییە لە (مۆرفۆلۆژیی و سینتاکسی ژمارە لە شێوەزاری هەورامیدا) لێکۆڵینەوەیەکی مۆرفۆلۆژیی و سینتاکسی)یە، بە پێی لێکۆڵینەوەکە لە هەندێک شوێنیشدا پەنابراوەتە بەر واتاسازیی، ژمارەیش وەک چەمکێکی ئەبستراکت لە کێشەدایە، لەم شێوەزارەدا شیکردنەوەی بۆ نەکراوە، ئەم لێکۆڵینەوەیەیش هەوڵێکە بۆ خستنەڕووى لایەنەکانى ژمارە لە شێوەزارەکەدا. کەرەسەو سنووری لێکۆڵینەوەکە: 2. کەرەسەی لێکۆڵینەوەکە داتای نوسین و ئاخاوتنی قسەپێکەرانی ئەمڕۆی زمانی کوردییە و لە چوارچێوەی شێوەزاری هەورامیدا شیکراوەتەوە. واتە ئەم لێکۆڵینەوە بۆ دیالێکتی گۆران شێوەزاری هەورامیی تەرخانکراوە، نموونەی کەرەسەکانیش زمانی نوسین و ئاخاوتنی ئەمڕۆی شێوەزارەکەیە. 3. ڕێبازی لێکۆڵینەوەکە : ئەو ڕێبازەی، کە لە شیکردنەوەکاندا گیراوەتەبەر، ڕێبازێکی (پەسنیی –شیکاریی)یە، باس لە شیکردنەوەی ئاستی مۆرفۆلۆژیی و سینتاکسی ژمارە کراوە. 4. گرنگیی لێکۆڵینەوەکە : گرنگیی ئەم لێکۆڵینەوەیە، کە تا ئێستا لە شێوەزاری هەورامیدا لێکۆڵینەوەیەکی سەربەخۆی لەم شێوە لەسەر ژمارە نەکراوە و بەم جۆرە نەخراوەتە ناو چوار چێوەی توێژینەوەیەکی زانستیەوە، بۆیە بە پێویستمان زانی هەوڵێک لەم بارەیەوە بدەین و هەندێک لایەنی شاراوەی ئەم بابەتە بخەینەڕە. ئەم لێکۆڵینەوەیە هەوڵێکە بۆ یەکلاکردنەوەی هەندێک لایەنی کێشەداری ژمارە لە شێوەزارەکەدا. 5. گرفتی لێکۆڵینەوەکە: لە لێکۆڵینەوەکەدا دوچاری هەندێک کێشە بووین، لەوانە نەبوونی سەرچاوە لە شێوەزارەکەدا لەسەر ئەم بابەتە، تەنانەت لە زمانی کوردیشدا کەمتر کار لەم بوارەدا کراوە. سود لەو سەرچاوانە وەرگیراوە، کە لە کرمانجی ناوەڕاستدا کاری لەسەرکراوە لەگەڵ سەرچاوەی بیانیی. 6. پێکهاتەی لێکۆڵینەوەکە : بێجگە لە پێشەکیی، لە ڕووی ناوەڕۆکەوە لە دوو بەش پێکهاتووە و لە کۆتاییشدا ئەنجام و کورتەی لێکۆڵینەوەکە بە هەردوو زمانی عەرەبیی و ئینگلیزیی خراوەتەڕوو.

17. شیعرییەتی ناو لە رۆمانی"دواهەمین هەناری دونیا"ی بەختیار عەلی دا

Srwa Taher Ali؛ Aveen Asos Hama

خول 6، 5th Conferance of Human sciences ، زستان 2019، لاپه‌ڕه‌ 247-260

پوخته‌

شیعرییەتی دەق هەموو ئەو رەهەندو رێسایانە دەگرێتەوە، کە دەربڕینێک لە دەربڕینێکی ... Read More شیعرییەتی دەق هەموو ئەو رەهەندو رێسایانە دەگرێتەوە، کە دەربڕینێک لە دەربڕینێکی تر جیادەکاتەوە و داهێنانی ئەدەبی تێیدا لە دایک دەبێت.لە بواری هونەری چیرۆک و رۆماندا،توێژەران کار بۆ ئەوە دەکەن بتوانن شیعرییەتی هونەری گێڕانەوە دەستنیشان بکەن.رەگەزە پێکهینەرەکانی رۆمان و بنیاتی گێڕانەوە لە رۆماندا مەودایەکی فراوانی هەیە،شیعریەتی رەگەزەکان و شیعرییەتی بەشە سەرەکییەکانی زمان و کەرەسەکانی دەربڕین زیاتر یارمەتیدەرە بۆ شارەزابوونی زیاتر لە بوونیادی رۆمان و شێوازی شیعری بوون و لایەنی فۆڕم وبنەما دەلالی و پێکهاتەییەکانی رۆمان،لەم روانگەیەوە دەقەکانی "بەختیار عەلی" لە چوارچێوەی هەڵبژاردنی کەرەسە زمانییەکاندا توانیویەتی شیعرییەت بەدەقەکانی ببەخشێت،بەتایبەت ئەو ناوانەی لە رۆمانەکانیدا بەکاریهێناون بەجۆرێکن، سیمایەکی شیعری و داهێنەرانەی خولقاندووە، کە جیای دەکاتەوە لە رۆماننووسەکانی تر، هەر ئەمەش وایکرد ئەم توێژینەوەیە بەناونیشانی( شیعرییەتی ناو لە "رۆمانی دواهەمین هەناری دونیا"ی بەختیار عەلی دا) ئامادە بکەین.توێژینەوەکە پێک دێت لە دوو بەش، بەشی یەکەم باس لە چەمکی شیعریەت و ناو لەرووی زمانەوانی و پەیوەندی شیعرییەت وزمانەوانی و رۆڵی ناو لەناو دەقی ئەدەبیدا دەکات، بەشی دووەم باس لە شیعرییەتی زمان دەکات لە رۆمانی "دواهەمین هەناری دونیا" و شیعرییەتی ناو و رۆڵی ناو لەپێکهاتنی وێنەی هونەری دەکات. لە کۆتایشدا چەند ئەنجامێک و لیستی سەرچاوەکان خراونەتە روو. ئەم توێژینەوەیە بە پێی رێبازی شیوازگەری کاری لەسەر چۆنیەتی شیکردنەوەی چەمکەکان و کارکردن لەسەر دەقی رۆمانی "دواهەمین هەناری دونیا"، کردووە.

18. وێنه‌ی جوڵاو له‌ شیعری ئێواره‌ی پاییزی هێمن دا

Soran Bahaa Aldeen Ezaldeen

خول 6، 5th Conferance of Human sciences ، زستان 2019، لاپه‌ڕه‌ 261-276

پوخته‌

هێمن، شاعیری جوانی و ئیستاتیکا، ئه‌و شاعیره‌ی له‌گه‌ڵ خۆی ده‌تبا بۆ نێو جیهانه‌ خه‌یاڵییه‌که‌ی، ... Read More هێمن، شاعیری جوانی و ئیستاتیکا، ئه‌و شاعیره‌ی له‌گه‌ڵ خۆی ده‌تبا بۆ نێو جیهانه‌ خه‌یاڵییه‌که‌ی، وه‌ک ئه‌وه‌ی خۆت دیمه‌نه‌کان ببینی، وه‌ک ئه‌وه‌ی له‌و پاییزه‌دا ده‌ستی تۆی گرتبێ و کووچه‌ و کۆڵانی شارت پێبکا. شیعری هێمن وه‌ک شه‌پۆلی ده‌ریا به‌ ئارامی له‌ پێش چاوان دێن و ده‌ڕۆن، ئه‌و له‌ خه‌میشدا شه‌پۆل دروستده‌کا، پیسییه‌کان راده‌ماڵێ و ناخی روونت پیشانده‌دا. شاعیر له‌ ئاسۆیه‌کی دووره‌ده‌سته‌وه‌، وێنه‌ی ئاوابووی زه‌رده‌ی پاییز ره‌نگین ده‌کات، باس له‌و په‌ڵه‌ هه‌ورانه‌ ده‌کات، که‌ جوانی ئاسمانیان گرتووه‌، ئه‌و مه‌له‌ له‌نێو ده‌ریای مه‌ندی خه‌یاڵدا ده‌کا، به‌ دڵێکی پڕ له‌ تاسه‌وه‌ داهێنان له‌ شیعر و وێنه‌کانیدا ده‌کا، رووپه‌ڕه‌کانی رۆژمێری ژیانی ده‌گێڕێته‌وه‌، که‌ پڕن له‌ وێنه‌ی شاعیرێکی دڵشکاو. شاعیر کۆمه‌ڵێ وێنه‌ له‌ دونیای جیاواز پێکه‌وه‌ ده‌به‌ستێته‌وه‌، ئه‌وه‌ هێمنه‌ ده‌توانێ له‌ ئێواره‌یه‌کی لاچه‌پی دووره‌ده‌ستدا، له‌ پاییزێکدا وه‌ک ئه‌وه‌ی هه‌موو شتێ خۆڵی مردووی به‌سه‌ردا کرابێت، ئه‌و رووح به‌به‌ریاندا بکات، وێنه‌ی جوڵاویان لێ دروست بکات. وێنه‌ی شیعری پیشانده‌ری ناوه‌رۆکی شیعره‌، ئه‌و دیمه‌نه‌یه‌، که‌ خوێنه‌ر بۆ خۆی که‌مه‌ندکێش ده‌کات، وێنه‌ی شیعری وه‌کو ئاوێنه‌یه‌ک وایه‌، که‌ خوێنه‌ر بیر و خه‌یاڵ و سۆز و ئه‌ندێشه‌ی شاعیری تێدا ده‌بینێت. وێنه‌ی شیعری بنیاتێکی سه‌ره‌کییه‌ له‌ ده‌قی شیعریدا، جه‌وهه‌ری هونه‌ری شیعره‌، واتای شیعر له‌وه‌وه‌ دروست ده‌بێت، شاعیران له‌ شیعره‌کانیاندا، وێنه‌یه‌ک ده‌کێشن، وه‌ک چۆن وێنه‌کێشێک وێنه‌ی تابلۆیه‌ک ده‌کێشێت، به‌ڵام ئه‌و وێنه‌یه‌ی شاعیر دوو لایه‌نی هه‌یه‌، ئه‌وه‌ی له‌ زیهنی خۆیدا هه‌یه‌ و ئه‌وه‌ی له‌ شیعره‌که‌دا دروستده‌بێت، ئه‌و وێنه‌یه‌ش بۆ هه‌ر خوێنه‌رێک مانایه‌کی جیاواز ده‌دات، که‌ره‌سته‌کانی ئه‌و وێنه‌یه‌ش بیر و سۆز و خه‌یاڵی شاعیره‌. ئامانجی لێکۆڵینه‌وه‌که‌، توێژینه‌وه‌یه‌ له‌ وێنه‌ی جوڵاوی شیعری لای هێمن، که‌ تێیدا ره‌هه‌ندی واتایی و جوانی و ده‌روونی تێدا روونده‌کرێته‌وه‌، له‌ رێگه‌ی وه‌سف و شیکاره‌وه‌ ده‌قه‌کانی هێمن شیکراونه‌ته‌وه‌، له‌و رێگه‌یه‌وه‌ شێوازی شاعیر ده‌رکه‌وتووه‌، وێنه‌کان بوون به‌ ناسنامه‌یه‌کی هێمنی موکریانى. له‌م لێکۆڵینه‌وه‌یه‌دا (وێنه‌ی جوڵاو له‌ شیعری ئێواره‌ی پاییزی هێمندا) که‌ له‌ دوو به‌ش پێکهاتووه‌، له‌ رووی تیۆرییه‌وه‌ باسی چه‌مک و پێناسه‌ی وێنه‌ی شیعری و رۆڵ و جۆره‌کانی وێنه‌ی شیعری ده‌کرێت، پاشان به‌ وردی باسی وێنه‌ی جوڵاو یان وێنه‌ی ڤیدیۆیی ده‌کرێت. له‌ رووی پراکتیکیشه‌وه‌ که‌ تێکه‌ڵ به‌ لایه‌نی تیۆری کراون، باسی ئه‌و وێنانه‌ ده‌کرێن، که‌ هێمن له‌ قه‌سیده‌ی ئێواره‌ی پاییزدا دروستیکردووه‌، هه‌موو جۆری وێنه‌کانی ده‌ستنیشان ده‌کرێن، لێکۆڵینه‌وه‌که‌ به‌ ئه‌نجام و پوخته‌ی باسه‌که‌ به‌ زمانی عه‌ره‌بی و ئینگلیزی و لیستی سه‌رچاوه‌کان کۆتایی دێت.

19. مێژووی سیاسی شاری حەران لە سەردەمی دەوڵەتی راشدی و دەوڵەتی ئومەوی لە ساڵی 18ک تا 132ک/633ز تا 747ز

Aram Omer Ali؛ Awat Hassan Wali؛ Shahla Burhan Abdulla؛ Ararat Ahmed Ali

خول 6، 5th Conferance of Human sciences ، زستان 2019، لاپه‌ڕه‌ 277-289

پوخته‌

ئەم توێژینەوەیە کە بەناونیشانی (مێژووی سیاسی شاری حەران لە سەردەمەی دەوڵەتی راشدی ... Read More

20. که‌لتورو دابونه‌ریتى کوردى و ڕه‌نگدانه‌وه‌ى له‌سه‌رئافره‌ت له‌ دیوانه‌ شیعرى (ملوانکه‌ى ) شێرکۆبێکه‌سدا

Shaida Rashid Muhammed؛ Awat Rahim Karim

خول 6، 5th Conferance of Human sciences ، زستان 2019، لاپه‌ڕه‌ 290-301

پوخته‌

ئه‌م لێکۆڵینه‌وه‌ه‌ له‌ ژێرناونیشانى ( که‌لتورو دابونه‌ریتى کوردى و ڕه‌نگدانه‌وه‌ى له‌سه‌رئافره‌ت ... Read More ئه‌م لێکۆڵینه‌وه‌ه‌ له‌ ژێرناونیشانى ( که‌لتورو دابونه‌ریتى کوردى و ڕه‌نگدانه‌وه‌ى له‌سه‌رئافره‌ت له‌ دیوانه‌شیعرى (ملوانکه )‌ى شێرکۆبێکه‌سدا) دا ،هه‌وڵێکه‌ بۆ خستنه‌ڕوى مافى ژن و هه‌وڵدان بۆ خستنه‌ڕووى کێشه‌کانى ژن و به‌ مه‌به‌ستى چاره‌سه‌رکردنى کێشکان و به‌ده‌ستخستى ماف و ئازادیه‌کانى ژن و شکاندنى ئه‌و دابونه‌ریت و که‌لتوره‌ ناپه‌سه‌ندانه‌ى که‌ ڕێگه‌ له‌ ئازادی و بیرو ڕاومافى کارکردن و ده‌سه‌ڵاتى ژن ده‌گرێت .چونکه‌ ژنان شانبه‌شانى پیاوان ڕۆڵى سه‌ره‌کییان هه‌یه‌ له‌ گه‌شه‌کردن و به‌روپێشبردنى کومه‌ڵگه‌دا، و بنبڕکردنى جیاوازى ڕه‌گه‌زى ,سودوه‌رگرتن له‌ ئه‌زموون و کارامایى ژنان . (شێرکۆبێکه‌س ) ،له‌ به‌شێکى زۆرى به‌رهه‌مه‌ شیعرییه‌کانیدا ، ژن که‌ره‌سته‌یه‌کى گرنگى به‌رهه‌مه‌کانیه‌تى و هه‌روه‌ک خوى ده‌ڵێت (( شیعر به‌بێ ژن شیعر نییه‌ )) هه‌ربۆیه‌ ڕه‌نگدانه‌وه‌ى جۆراو جۆرى زمانى ژن و مێیینه‌یى له‌ناو شیعره‌کانیدا به‌کارهێناوه‌ .به‌تایبه‌تى ،دیوانى (ملوانکه‌ ) یه‌کێکه‌ له‌ و به‌رهه‌مه‌ شیعرییه‌ى بۆ ژن و مافى ژن ته‌رخانکردووه‌ .ئه‌م توێژینه‌وه‌ له‌م گۆشه‌نیگاییه‌وه‌ له‌ شیعره‌کانى شێرکۆیى ڕوانیوه‌, ئه‌م لایه‌نه‌ى کردوه‌ته‌ ئامانجى سه‌ره‌که‌ى خۆیى و .دابه‌ش ده‌بێت به‌سه‌ر دووبه‌شدا، به‌شی یه‌که‌م : به‌ شێوه‌یه‌کى گشتى گرنگى به‌لایه‌نى تیورى دراوه‌ ، پارى یه‌که‌م : باس لەکەلتورو ئافرەت دەکات پاری دووەمیش باس لە ئافره‌ت و داب ونه‌ ریت دەکات له‌ کۆمه‌ڵگای کوردیدا.،به‌شی دووه‌میش له‌دوو پار پێکدێت ،له‌ پارى یه‌که‌مدا :باسمان له‌ رۆڵى شێرکۆ بێکه‌س و گرنگى دان به‌ژن کردوه‌ ، له‌پارى دووه‌میشدا وه‌ک به‌ شێکى پراکتیکى باسمان له‌ : که‌لتورو دابونه‌ریتى کوردى ڕه‌نگدانه‌وه‌ى له‌سه‌رئافره‌ت له‌ دیوانه‌شیعرى (ملوانکه‌ )ى( شێرکۆبێکه‌س ) دا کردوه‌ ،له‌ ئه‌نجامدانى لێکۆڵینه‌وه‌که‌مانیش ڕێبازى وه‌سفى شیکاریمان به‌ کارهێناوه‌ ،له‌کۆتایدا ئه‌نجامه‌کان وپوخته‌ى توێژینه‌وه‌که‌ به‌زمانى ئینگلیزى و ئه‌و سه‌رچاوانه‌ى که‌به‌کارهێنراوه‌ خراونه‌ته‌ ڕوو.

21. ڕێککه‌وتن له‌ دایالێکتى گۆرانى (گۆڤه‌رى هه‌ورامی) دا

Kawan Ismail Khalil

خول 6، 5th Conferance of Human sciences ، زستان 2019، لاپه‌ڕه‌ 302-320

پوخته‌

ئه‌م باسه‌ له‌ ژێر ناوى ( ڕێککه‌وتن له‌ دایالێکتى گۆرانى ((گۆڤه‌رى هه‌ورامی)) دا ) یه‌،که‌ به‌شێوه‌یه‌کى ... Read More

22. کورداندنى ثیَوانةى ثیَنج فاکتةرة طةورةکةى کةسایةتى

Karim Midhad Hatam؛ Yosra Yusuf

خول 6، 5th Conferance of Human sciences ، زستان 2019، لاپه‌ڕه‌ 321-327

پوخته‌

ئامانجى ئةم تویَزینةوة بریتیة لة کورداندنى ثیَوةرى ثیَنج فاکتةرة طةورةکةى کةسایةتى کة لةلایةن (John ... Read More ئامانجى ئةم تویَزینةوة بریتیة لة کورداندنى ثیَوةرى ثیَنج فاکتةرة طةورةکةى کةسایةتى کة لةلایةن (John & Srivistava) لةسالَى (1999) طةشةى ثیَدراوة . لة رِیَطاى دةرهیَنانى رِاستطؤى وةرطیَرِان و رِاستطؤى و جیَطیرى ثیَوةرةکة بؤ دلَنیابوون لة رِاستطؤى وةرطیَرِانى ثیَوةرةکة ثشت بةسترا بة وةرطیَرِانى کؤمةلَیَک مامؤستاى ثسثؤر لة زمانى ئینطلیزى و دةروونناسى و زمانى کوردى کة شارةزایةکى باشیان هةبوو لة هةردوو زمانى (ئینطلیزى و کوردى).بؤ دلَنیابوون لة راستطؤیى و جیَطیرى ویَنةى یةکةمى رِاثرسیةکة ربة بةکارهیَنانى رِیَطاى ئامارى کورنباخ ئةلفا کة دةرئةنجامةکةى (70) بوو. بؤ دلَنیابوون لة جیَطیرى ثیَوةرةکة لة کؤمةلَطاى تویَذینةوة تویذةران رِیَطاى ئامارى دووبارةکردنةوةى ثیَوانةکردن (Test-retest) یان بةکارهینا، کة دةرئةنجامةکةى (P=0,62) بوو. ئةویش ثاش دةرهیَنانى 6 ثرسیار لة رِاثرسیةکة ئةویش لةرِیَطاى دابةشکردنى فؤرمى ثیَوةرةکة کة ثیکهاتبوو لة (44) ثرسیار بةسةر نمونةى تویَزینةوةکة کة ثیکهاتبوون لة (183) خویَندکارى بةشى ثةروةردة و دةرونناسى بؤ سالَى (2018-2019)، وة ثاش سىَ هةفتة (21) رِؤذ جاریَکى تر هةمان فؤرمى ثیَوةرةکة دابةشکرا بةسةر هةمان نموونةى ثیشوو. لة دةرئةنجامى کؤى کارةکان رِاثرسیةک بة دةست هیَنرا کة لة (38) ثرسیار ثیَک دیَت وة رِاستطؤیى و جیَطیرى بؤ دةرهیَنراوة لة کؤمةلَطاى کوردیدا وة بة زمانى کوردى.

23. یه‌کێتى بابه‌ت له‌ ڕه‌خنه‌ى کوردى کرمانجى ناوه‌ڕاستدا 1950-1970

Dilman Qadir Ahmed؛ Zanyar Salih Ali

خول 6، 5th Conferance of Human sciences ، زستان 2019، لاپه‌ڕه‌ 328-344

پوخته‌

له‌ چوارچێوه‌ى ئه‌م توێژینه‌وه‌یه‌داو، به‌ ئامانجى دیاریکردن و تێگه‌یشتن له‌ دیارترین چه‌مکى ... Read More له‌ چوارچێوه‌ى ئه‌م توێژینه‌وه‌یه‌داو، به‌ ئامانجى دیاریکردن و تێگه‌یشتن له‌ دیارترین چه‌مکى ڕه‌خنه‌یی قۆناغه‌که‌ (یه‌کێتى بابه‌ت) له‌ ڕه‌خنه‌ى کوردى کرمانجى ناوه‌ڕاستدا، کۆمه‌ڵێک تێڕوانینى ڕه‌خنه‌یی له‌لاى ڕه‌خنه‌گران و شاعیرانى ئه‌و قۆناغه‌ خراونه‌ته‌ ڕوو، هه‌تا له‌و ڕێگه‌یه‌وه‌ سه‌رله‌نوێ ئاوڕیان لێبدرێته‌وه‌و، چه‌مکى (یه‌کێتى بابه‌ت)یش له‌وچوارچێوه‌یه‌دا دیاری بکه‌ین.توێژینه‌وه‌که‌ش له‌ ده‌ستپێکێک و سێ به‌ش پێک هاتووه‌. له‌ ده‌ستپێکدا وه‌ک ده‌روازه‌یه‌ک به‌ڕووى توێژینه‌وه‌که‌دا، باسمان له‌ چه‌مکى یه‌کێتى بابه‌ت و په‌یوه‌ندى به‌ ده‌قى شیعرییه‌وه‌ کردووه‌. هه‌روه‌ها سه‌ره‌تایه‌کمان له‌باره‌ى یه‌کێتى بابه‌ته‌وه‌ له‌سه‌ره‌تاکانى ڕه‌خنه‌ى کوردیدا خستۆته‌ ڕوو. له‌به‌شى یه‌کهه‌مدا ڕوومان له‌ ڕه‌خنه‌ى جیهانى کردووه‌و، چه‌مکى (یه‌کێتى بابه‌ت)مان له‌ڕوانگه‌ى ره‌خنه‌ى (ئه‌وروپى و عه‌ره‌بی)ه‌وه‌ خستۆته‌ ڕوو. له‌به‌شى دووهه‌مى توێژینه‌وه‌که‌شدا هه‌وڵمان داوه تێڕوانینه‌ ڕه‌خنه‌ییه‌کانى ڕه‌خنه‌ى کوردى له‌و قۆناغه‌دا له‌باره‌ى یه‌کێتى بابه‌ته‌وه‌ وه‌ربگرین و ڕوونیان بکه‌ینه‌وه‌. دواترو له‌ به‌شى سێهه‌م دا به‌ پێى توانا به‌شێوه‌ى کاره‌کى (پراکتیک) کار له‌سه‌ر‌ چه‌ند ده‌قێکى کلاسیکى و شیعرى نوێى قۆناغه‌که‌ کراوه‌. له‌کۆتایشدا ئه‌و ئه‌نجامه‌ نوێیانه‌ خراونه‌ته‌ به‌رده‌ست که‌ له‌ ئه‌نجامى توێژینه‌وه‌که‌وه‌ پێان گه‌یشتووین.

24. هەڵسەنگاندنی خزمەتگوزاریی فێرکاری ئامادەیی لەشاری کەلار

Muhammed Mahdi Karim؛ Amanj Fuad Ahmed

خول 6، 5th Conferance of Human sciences ، زستان 2019، لاپه‌ڕه‌ 345-366

پوخته‌

ناوچەی توێژینەوە لە دوای ساڵی (2003ز)ەوە، پێشکەوتنێکی بەرچاوی بەخۆیەوە بینیوە، لە ڕووی فراوانبوونی ڕووبەر ... Read More

25. ڕێکاره‌کانی فێرکردنی زمانی بیانی (که‌لتوور) به‌ نموونه‌

Rostam Muhammed Ahmed؛ Hearsh Karim Hamed

خول 6، 5th Conferance of Human sciences ، زستان 2019، لاپه‌ڕه‌ 367-381

پوخته‌

ئاشنابوون و فێربوونی که‌لتوور، وه‌ک ناسنامه‌ی کۆمه‌ڵگا له‌ پرۆسه‌ی فێرکردنی زمانی دووه‌م یان زمانی ... Read More ئاشنابوون و فێربوونی که‌لتوور، وه‌ک ناسنامه‌ی کۆمه‌ڵگا له‌ پرۆسه‌ی فێرکردنی زمانی دووه‌م یان زمانی بیانییدا، نه‌ک ته‌نها کاریگه‌ره‌، به‌ڵکو پێویستییه‌کی هه‌نووکه‌یی و حاشاهه‌ڵنه‌گره. بۆ فێربوونی زمانی بیانیی ده‌توانرێت چه‌ندین ڕێگا و ڕێکاریی جۆراوجۆر ڕه‌چاوبکرێت، یه‌کێک له‌و ڕێگایانه‌ی که‌ ڕۆڵی به‌رچاوی هه‌یه‌، له‌ باشتر فێرکردنی زمانی بیانییدا ئاشناکردنی فێرخوازه‌ به‌ که‌لتووری ئه‌و زمانه‌ی که‌ مه‌به‌سته‌، له‌م ڕوانگه‌یه‌وه‌ هه‌وڵدراوه‌ به‌ ئاوڕدانه‌وه‌ له‌ هه‌ردوو چه‌مکی زمان و که‌لتوور و په‌یوه‌ندی نێوانیان و ڕۆڵی هه‌ردووکیان له‌سه‌ر یه‌کدی، به‌تایبه‌ت ڕۆڵی که‌لتوور له‌ پرۆسه‌ی فێرکردنی زمانی بیانیی وخستنه‌ڕووی چه‌ندین ڕێکاری زمانیی بۆ فێربوونی که‌لتووری زمانی مه‌به‌ست، کارئاسانی بکرێت بۆ‌ باشتر فێربوونی فێرخوازانی زمانی بیانی. ناساندن و خستنه‌ڕوی که‌لتوور و پیشاندانی ڕه‌گه‌زه‌کانی، باسکردنی زمان وه‌کو ڕه‌گه‌زێکی که‌لتوور و ده‌رخستنی په‌یوه‌ندی و په‌یوه‌ستی نێوان زمان و که‌لتوور له‌ چوارچێوه‌ی نه‌ته‌وه‌ و کۆمه‌ڵگادا، به‌جۆرێک نه‌ زمان بێ که‌لتوور ده‌بێت و نه‌ که‌لتووریش بێ زمان، ده‌توانێت په‌یامی خۆی به‌باشی بگه‌یه‌نێت. پرۆسه‌ی فیرکردن وه‌ک پرۆسه‌یه‌کی هه‌مه‌لایه‌نه‌ی زانستی و مه‌عریفی و ڕۆشنگه‌ریی و ئه‌کادیمی له‌ رێگه‌ی ئاوێته‌بوون و ئاوێزانی لایه‌نه‌کانی که‌لتووری نه‌ته‌وه‌ و زمانی کۆمه‌ڵگاوه‌ دێته‌به‌رهه‌م.

26. کێشه‌کانى خوێندکاران له‌ زانکۆى گه‌رمیان "کۆلێجى په‌روه‌رده‌ وه‌ک نمونه‌ "

Saman Bahman Hamid

خول 6، 5th Conferance of Human sciences ، زستان 2019، لاپه‌ڕه‌ 382-398

پوخته‌

هه‌ر دام وده‌زگایه‌کى فێرکارى بێ کێشه‌ نییه‌ , چونکه‌ ڕۆژانه‌ مامه‌ڵه‌ و سه‌ودایان له‌گه‌ڵ ... Read More هه‌ر دام وده‌زگایه‌کى فێرکارى بێ کێشه‌ نییه‌ , چونکه‌ ڕۆژانه‌ مامه‌ڵه‌ و سه‌ودایان له‌گه‌ڵ مرۆڤدا هه‌یه‌ ، زانکۆ وه‌ک دامه‌زراوه‌یه‌کى پێگه‌یاندن و ناوه‌ندێکی زانستی و سه‌ره‌کی کۆمه‌ڵَگه‌ که‌ ئه‌رکى پێگه‌یاندنى کادیره‌ بۆ سێکته‌ره‌ جۆراوجۆره‌کانى کۆمه‌ڵگه‌ دیاره‌ بێ گرفت وکێشه‌ نابێت ، بۆیه‌ ئه‌م توێژینه‌وه‌ به‌ناونیشانی(کێشه‌ی خوێندکارانی زانکۆی گه‌رمیان"کۆلێژی په‌روه‌رده‌ وه‌ک نمونه‌".ئامانجی ئه‌وه‌بوه‌ که‌ له‌رێگه‌ی ئه‌م توێژینه‌وه‌وه‌ گرنگترین ئه‌و کێشانه‌ بخاته‌ ڕوو که‌لای خوێندکارانی کۆلێژی په‌روه‌رده‌ بون به‌کێشه‌ و دواجار هه‌ولًی چاره‌سه‌کردنیان بدرێت له‌لایه‌نى په‌یوه‌ندیداره‌وه‌ که‌ سه‌رۆکایه‌تی زانکۆی گه‌رمیانه‌.نمونه‌ی توێژینه‌وه‌که‌ پێکهاتوه‌ له‌(118) له‌ هه‌ردو ره‌گه‌زی (نێرو مێ)له‌ هه‌رچوار قۆناغی خوێندارانی هه‌ر(10) به‌شه‌که‌ی کۆلێژی په‌روه‌رده‌.که‌ به‌شێوه‌ی نمونه‌ی(هه‌ره‌مه‌کی ساده‌)وه‌رگیراون.وه‌ ئه‌و میتۆده‌ی که‌له‌م توێژینه‌وه‌ کاری پێکراوه‌ بریتیه‌ له‌(په‌سنی رووپێوی). گرنگترین ئه‌نجامه‌کانى بریتین له‌ هه‌ردوو ڕه‌گه‌ز ( نێر ، مێ ) وه‌رگرتنیان له‌ زانکۆ و بوارى پیسپۆڕیان به‌ ئاره‌زووى خۆیان نه‌بووه‌ ، هه‌روه‌ها بوارى زانستى هه‌موو بڕگه‌کانى به‌ گرفت ده‌ستنیشان کراوه‌ ، بۆنمونه‌ نه‌بوونى سه‌رچاوه‌ى زانیارى ئه‌لکترۆنى ، نه‌زانی زمانى بیانى . هه‌روه‌ها بوارى شیاوییه‌کانى مامۆستاى زانکۆ هه‌موو بڕگه‌کانى سه‌رکه‌وتووبووه‌ ، هیچ بڕگه‌یه‌کى نه‌بووه‌ به‌ کێشه‌ى فێرخوازان . هه‌روه‌ها ئه‌وپێشنیارانه‌ى خراونه‌ڕوو بریتین له‌ ئه‌نجامدانی توێژینه‌وه‌یه‌کی هاوشێوه‌، به‌ڵام له‌سه‌ر ئاستی سه‌رجه‌م زانکۆکانی هه‌رێمی کوردستان، به‌مه‌به‌ستی زانینی گرفته‌کان له‌ زانکۆکانى دیکه‌ . کارکردن بۆ پێداچوونه‌وه‌ به‌ سیستمى وه‌رگرتنى خوێندکاران که‌ له‌گه‌ڵ سه‌رده‌مى ئێستامان گونجاوبێت .

27. پێرەوی دیاریکردن له ستانداردی کوردییدا

Mummed Mahwe

خول 6، 5th Conferance of Human sciences ، زستان 2019، لاپه‌ڕه‌ 399-429

پوخته‌

پاش ئەوەی لە قؤناغەکانی سەرەتادا لە چیوەی ژیربێژییدا لە ’دیاریکردن’ کۆڵرایەوە، زانستى زمانیش ... Read More پاش ئەوەی لە قؤناغەکانی سەرەتادا لە چیوەی ژیربێژییدا لە ’دیاریکردن’ کۆڵرایەوە، زانستى زمانیش شیکردنەوەو تویژینەوەکانی خۆی لەسەر کرد. ئەم هەوڵەی بەردەستتان سەر بە بەرنامەکەی دواییانە. دیاریکردن پەیوەندیی بە واتاوە هەیەو وەک بابەتێکی بواری سیمانتیک بینراوەو مامەڵەی لەگەڵدا کراوە. دیاریکراویی سیمانتیکیی ، لەم لیکۆڵینەوەیەدا، لە فەرهەنگدایەو پێواژۆکانی دیاریکردنیش لە ڕێزماندا. پەیکاڵا لەگەڵ مۆدیلە تێکەڵاوەکەی ئەم زارەدا (چونةەناویەکی مۆرفۆلۆژیی و سینتاکس)، پێواژۆکانی دیاریکردن لە پێکهاتەکانی مۆرفۆلۆژیی و سینتاکسدا جیبەجیدەکرێن. واتا، دیاریکردن بە پێڕەوێک لەو دوو پێکهاتەیەدا دادەنرێت و بەو شێوەیە مامەڵەی لەگەڵدا دەکرێت، کە ژمارەیەک لە مۆرفێمی خۆی لەگەڵ ڕێسا، مەرج و دابەشبونیاندا هەبێت، کە دەربڕدراوو پێکهاتوەکانیان پێبەرهەمدەهێنرێن. گفتوگۆکان بەتایبەتیی لەسەر مۆرفێمەکانی /ە/ ى وشەدروستکردن و ئەوەى /ە/ ى بەرهەمهێنانن. دیارە، کە هەندێک توخمی تریش هێنراونەتەوەو ڕونکراونەتەوە. بەشی یەکهەم بۆ چەمکی دیاریکراویی لە فەرهەنگداو بەشی دوهەم بۆ دیاریکردن لە مۆرفۆلۆژییداو سێهەمیش بۆ ئەوەی سینتاکسی تەرخانکراوە. لە سەرەتادا هێماکان هێنراونەتەوەو زاراوەکان ڕونکراونەتەوە.

28. شیکردنه‌وه‌یه‌کی جوگرافی بۆ په‌ره‌پێدانی که‌رتی گه‌شتوگوزار له‌ قه‌زای کفری

Hawsar Ibrahim Kaka Abdullah؛ Ahmed Aziz Abdulla؛ Khalid Wali Ali

خول 6، 5th Conferance of Human sciences ، زستان 2019، لاپه‌ڕه‌ 430-451

پوخته‌

شاری کفری به‌یه‌کێک له‌شاره‌ دێرین و مێژووییه‌کانی هه‌رێمی کوردستان دێته‌ ئه‌ژمارکردن. له‌ناو ... Read More شاری کفری به‌یه‌کێک له‌شاره‌ دێرین و مێژووییه‌کانی هه‌رێمی کوردستان دێته‌ ئه‌ژمارکردن. له‌ناو مێژووی سیاسی و ئابووری و کۆمه‌ڵایه‌تی و رۆشنبیری هه‌رێمدا پێگه‌یه‌کی گه‌وره‌ی هه‌یه‌. به‌ڵام وێڕای ئه‌مه‌ له‌ئێستا ئه‌و شاره‌ ئه‌و پێگه‌ گرنگه‌ی جارانی نه‌ماوه‌. هه‌ڵبه‌ته‌ فاکته‌رگه‌لی جیاواز هه‌ن بۆ ئه‌م ده‌رئه‌نجامه‌. له‌م روانگه‌یه‌وه‌ ئه‌م توێژینه‌وه‌ به‌چه‌ند ته‌ورێک هه‌وڵده‌دات تیشک بخاته‌ سه‌ر لایه‌نه‌کانی گه‌شت وگوزار له‌و شاره‌. ئه‌وه‌ش به‌ئامانجی خستنه‌رووی یه‌کێک له‌گرنگترین لایه‌نه‌کانی به‌ده‌ستهێنانی داهاتی نه‌ته‌وه‌یی و ناوچه‌یی ئه‌ویش گه‌شه‌پێدانی گه‌شت و گوزاره‌. وه‌ک ئاشکرایه‌ ئه‌م که‌رته‌ رۆڵی مه‌زنی هه‌یه‌ له‌به‌رزکردنه‌وه‌ی داهاتی گشتی و ره‌خساندنی هه‌لی کار و بوژاندنه‌وه‌ی ژێرخانی ئابووری. زۆریک وڵات له‌جیهاندا هه‌یه‌، بۆ نمونه‌ وڵاتێکی وه‌کو تورکیا که‌ به‌ر‌اده‌یه‌کی زۆر پشت به‌و داهاته‌ ده‌به‌ستێت که‌ له‌گه‌شت وگوزاره‌وه‌ به‌ده‌ستی ده‌هێنێت. بۆیه‌ ئه‌گه‌ر ئاوڕی ته‌واو له‌و که‌رته‌ بدرێته‌وه‌ له‌شاری کفری ئه‌گه‌ری ئه‌وه‌ی‌ هه‌یه‌ ئه‌و شاره‌ دووباره‌ پێگه‌ مێژووی وگرنگییه‌ ستراتیژیه‌که‌ی جارانی خۆی به‌ده‌ستبهێنێته‌وه‌و ببێته‌ شوێنی حه‌وانه‌و گه‌شت وگوزارو به‌ده‌ستهێنانی داهات بۆ دانیشتوانی شاره‌که‌و ناوچه‌که‌و هه‌رێمی کوردستانیش.

29. شیکردنه‌وه‌یه‌کى ئاووهه‌وایی و جیۆمۆرفی بۆ ڕوودانى دیارده‌ى لافاو له‌ شارى که‌لار و ناحیه‌ى ڕزگارى

Hero Nasraldeen Muhammed؛ Hemn Nasraldeen Muhammed

خول 6، 5th Conferance of Human sciences ، زستان 2019، لاپه‌ڕه‌ 452-472

پوخته‌

ئه‌م توێژینه‌وه‌یه‌ که‌ ناونیشانى (شیکردنه‌وه‌یه‌کى ئاووهه‌وایی و جیۆمۆرفی بۆ ڕوودانى دیارده‌ى ... Read More ئه‌م توێژینه‌وه‌یه‌ که‌ ناونیشانى (شیکردنه‌وه‌یه‌کى ئاووهه‌وایی و جیۆمۆرفی بۆ ڕوودانى دیارده‌ى لافاو له‌ شارى که‌لار و ناحیه‌ى ڕزگارى) هه‌ڵگرتووه‌، لێکۆڵینه‌وه‌یه‌که‌ له‌ په‌یوه‌ندى نێوان زانستى ئاووهه‌وا و جیۆمۆرفۆلۆجی، و تیایدا هۆکاره‌کانى ڕوودان و دووباره‌بونه‌وه‌ى دیارده‌ى لافاو له‌ناوچه‌ى لێکۆڵینه‌وه‌دا خراوه‌ته‌ڕوو.ناوچه‌ى لێکۆڵینه‌وه‌ ده‌که‌وێته‌ به‌شى باشورى ڕۆژهه‌ڵاتى هه‌رێمى کوردستانه‌وه‌، که‌ شارى که‌لار وه‌ک ناوه‌ندى ئیداره‌ى گه‌رمیان، و ناوه‌ندى ناحیه‌ى ڕزگارى به‌دوورى (3,5 کم) له‌ باکورى ڕۆژئاواى شارى که‌لار ده‌گرێته‌وه‌، که‌ ئاراسته‌ى ئاوى ئاوزێڵه‌کانى به‌رده‌سور و سه‌ید خه‌لیل و قه‌ره‌چێل و سێ لقی ترى لاوه‌کى له‌ چه‌مى پونگه‌ڵه‌ به‌ناوچه‌که‌دا تێپه‌ڕده‌بن. له‌ڕووى ئه‌سترۆنۆمییه‌وه‌ ناوچه‌ى لێکۆڵینه‌وه‌ ده‌که‌وێته‌ نێوان دوو بازنه‌ی پانى (18= 36- 34° - 16= 40- 34°)ى باکور، و نێوان دوو هێڵى درێژى (44= 12- 45° - 10= 21- 45°)ى ڕۆژهه‌ڵات. ئامانج له‌م توێژینه‌وه‌یه‌ خستنه‌ڕووى هۆکاره‌کانى ڕوودانى دیارده‌ى لافاوه‌ له‌ شارى که‌لار و ناحیه‌ى ڕزگارى، هه‌روه‌ها ده‌ستنیشان کردنى ئه‌و شوێن و گه‌ڕه‌کانه‌ى زۆرترین مه‌ترسی زیانی لافاویان له‌سه‌ره‌، به‌مه‌به‌ستى دۆزینه‌وه‌ى ڕێگه‌چاره‌ بۆ که‌مکردنه‌وه‌ى زیانه‌کانى، بۆیه‌ له‌به‌ر ڕۆشنایی ئامانجى توێژینه‌وه‌که‌ بۆ سێ ته‌وه‌رى سه‌ره‌کى دابه‌شکراوه‌، ئه‌وانیش (تایبه‌تمه‌ندی گشتى ئاووهه‌واى ناوچه‌ى لێکۆڵینه‌وه‌، و تایبه‌تمه‌ندى مۆرفۆمیترى ئاوزێڵه‌کانى، و ڕوودانى دیارده‌ى لافاو له‌شارى که‌لار و ناحیه‌ى ڕزگارى)، لێکۆڵینه‌وه‌که‌ گه‌یشته‌ ئه‌و ئه‌نجامه‌ى که‌ گۆڕانکارى له‌ جۆر و ژماره‌ و قوڵى ئه‌و نزمه‌ پاڵه‌په‌ستۆیانه‌ى هه‌ڵده‌که‌نە سه‌ر ناوچه‌که‌، ده‌بنه‌ هۆى داکردنى بڕێکى زۆر له‌باران له‌ماوه‌یه‌کى کورتدا، به‌مه‌ش دیارده‌ى لافاو له‌دۆڵى ئاوزێڵه‌کان و گه‌ڕه‌که‌کانى ناوچه‌که‌دا دروست ده‌بێت، به‌ڵام به‌هۆى درێژکۆڵه‌یی شێوه‌ى ئاوزێڵه‌کان، مه‌ترسى ڕوودانى لافاوى له‌ناکاوى نییه‌، و دووباره‌بونه‌وه‌ى دیارده‌ى لافاو له‌ناوچه‌که‌ پله‌به‌پله‌ییه‌ و پێشبینى کراوه‌.

30. قووڵبوونەوەی شوناسه‌ لۆکاڵیه‌کان و کاریگەریان لەسەر بونیادنانه‌وەی عێراقی نوێ لەدوای ساڵی 2003

Yaseen Ashur Jawhar

خول 6، 5th Conferance of Human sciences ، زستان 2019، لاپه‌ڕه‌ 473-500

پوخته‌

چه‌مکی شوناس یه‌کێکه‌ له‌چه‌مکه‌ زۆر ئاڵۆزو دژواره‌کان وله‌هه‌مان کاتیشدا به‌هۆی په‌یوه‌ندی ... Read More چه‌مکی شوناس یه‌کێکه‌ له‌چه‌مکه‌ زۆر ئاڵۆزو دژواره‌کان وله‌هه‌مان کاتیشدا به‌هۆی په‌یوه‌ندی و به‌ناویه‌کداچوونی له‌گه‌ڵ زۆر چه‌مک وپرسی دیکه‌دا وایکردووه‌ لێکۆڵینه‌وه‌ تیادا قورس بێت. له‌پاش که‌وتنی سیسته‌می سیاسی پێشووی عێراقه‌وه‌ له‌ (نیسانی 2003)‌ شوناسی نیشتیمانی زیاتر به‌سه‌ر شوناسه‌ لۆکاڵیه‌کاندا وه‌ک شوناسی ئیتنیکی، ئاینی، تایفه‌گه‌ری، ناوچه‌گه‌ری، هۆزگه‌ری و پارتیگه‌ری دابه‌شبوو. بێگومان فاکته‌رگه‌لی زۆر له‌پشت قوڵبونه‌وه‌ی شوناسه‌ لۆکاڵیه‌کانه‌وه‌ هه‌یه. له‌ڕاستیدا قوڵبونه‌وه‌ی ئه‌م شوناسانه‌ بوونه‌ته‌ هه‌ڕه‌شه‌ بۆ سه‌ر شوناسی عێراقی. هه‌ڵبه‌ته‌ ئه‌م هه‌ڕه‌شه‌یه‌ش ده‌رئه‌نجامێکی واقعی ئه‌و بارودۆخه‌ کۆن وئیستایه‌ی عێراقه به‌گشتی‌. به‌شێوه‌یه‌کی گشتی توێژینه‌وه‌که‌ بۆ دوو ته‌وه‌ر دابه‌شکراوه‌. ته‌وه‌ری یه‌که‌می بۆ چه‌مکی شوناس به‌گشتی لای توێژه‌رانی بواری سۆسیۆلۆگی وسایکۆلۆژی وزانستی سیاسی ته‌رخانکراوه‌. ته‌وه‌ری دووه‌میش له‌چه‌ند باسێکدا چه‌ختی کردوه‌ته‌ سه‌ر سروشتی پێکهاته‌ی کۆمه‌ڵگه‌ی عێراقی وپاشان باسکردنی هۆکاره‌کانی پشت قوڵبونه‌وه‌ی شوناسه‌ لۆکاڵیه‌کان و؛ کاریگه‌ری ئه‌مه‌ی دواییان له‌سه‌ر ئاستی سیاسی وگه‌شه‌ی ئابووری و بواری کۆمه‌ڵایه‌تی وکلتوری. توێژینه‌وه‌که به‌چه‌ند ئه‌نجامێک کۆتایی هاتووه. له‌گرنگترین ئه‌و ئه‌نجامانه‌‌ ئه‌وه‌یه که‌ ئه‌گه‌ر ئه‌م شوناسانه‌ به‌م شێوازه‌ی ئێستا بمێننه‌وه؛ له‌داهاتوودا ده‌رئه‌نجامی نێگه‌تیڤی بۆ سه‌ر شوناسی نیشتیمانی ده‌بێت وبه‌ره‌و هه‌ڵوه‌شاندنه‌وه‌ ده‌چێت.

31. ڕۆڵی زانایانی مسوڵمانلە بەرەوپێشبردنی ڕێبازی توێژینەوەی زانستیدا

Awat Muhammed Agha

خول 6، 5th Conferance of Human sciences ، زستان 2019، لاپه‌ڕه‌ 501-513

پوخته‌

ئەم توێژینەوەیە باس لە ڕۆڵی زانایانی مسوڵمان دەکات لە بەرەوپێشبردنی ڕێبازی توێژینەوەی زانستیدا. توێژەر ... Read More ئەم توێژینەوەیە باس لە ڕۆڵی زانایانی مسوڵمان دەکات لە بەرەوپێشبردنی ڕێبازی توێژینەوەی زانستیدا. توێژەر وەڵامی ئەو پرسیارانە دەداتەوە؛ ئایا زانایانی مسوڵمان خاوەنی ڕێبازی توێژینەوەی زانستیی بوون؟ ئایا ڕۆڵیان هەبووە لە بەرەوپێشبردنیدا؟ یاخود خاوەنی هیچ ڕێبازێک نەبوون و لە گەلانی دیکەی وەک: فارسی کۆن و هیند و یۆنانیی و...هتد یان وەرگرتووە؟ ئەم پرسیارە لە مێژەوە لە ناوەندە ئەکادیمیەکاندا دەوروژێنرێت، بۆیە پێویستی بە توێژینەوە دەکرد. بۆ ئەم مەبەستە توێژەر ڕێبازی کۆخوازیی یاخود بەدواداچون (الاستقراء) و ڕێبازی بەڵگەهێنانەوە (الاستدلال) بەکاردەهێنێت. ئەویش بە گەڕانەوە بۆ هەموو ئەو سەرچاوانەی لەبەردەستدان و گفتوگۆ لەسەر بواری ڕێبازی توێژینەوەی زانستیی لای زانایانی مسوڵمان دەکەن، یاخود ئەو سەرچاوانەی باس لە شارستانیی و ژیار دەکەن لە جیهانی ئیسلامیدا، جا ئەو سەرچاوانە چ لەلایەن مسوڵمانەکانەوە نوسرابن، یاخود لە لایەن ڕۆژهەڵاتناسەکانەوە. توێژەر لە کۆتایی توێژینەوەکەدا بە چەند ئەنجامێک گەیشتووە، بۆ نمونە زانایانی مسوڵمان لە هەندێک لە زانستەکاندا خۆیان داهێنەر و دانەری ڕێبازی توێژینەوەی زانستیی بوون و لە هیچ گەلێکی دیکەیان وەرنەگرتووە، وەک ڕێبازی توێژینەوە لە زانستە شەرعییەکاندا بە گشتی و بەتایبەتیی زانستی فەرمودە و مێژوو و ئوصولی فیقه و هتد. هەروەها هەندێک ڕێبازی توێژینەوەیشیان لە گەلانی دیکە وەرگرتووە، وەک زانستە سروشتییەکان، کە بریتین لە زانستی پزیشکیی و فیزیا و کیمیا و ئەندازیاریی و بیرکاریی و گەردونناسیی. لەگەڵ ئەوەی، کە لە گەلانی دیکەیان وەرگرتووە، بەرەوپێشیانبردووە و گەشەیانپێکردووە و چەندیین بیردۆزی دیکەیان خستووەتەپاڵ، تەنانەت لە هەندێکیشیدا بە داهێنەری ئەو ڕێبازە دادەنرێن، وەک ڕێبازی (استقراء). هەندێک ڕێبازی توێژینەوەیشیان وەرگرتووە بە مەبەستی تاوتوێکردنی و ڕونکردنەوەی هەڵوێستی شەرع بەرانبەریان، یاخود وەڵامدانەوە و پوچەڵکردنەوەیان، وەک ڕێبازی توێژینەوەی زانستیی لۆژیک و فەلسەفە. ئەم توێژینەوەیە جگە لە پێشەکیی و ئەنجام و لیستی سەرچاوەکان لە سێ بەش پێکدێت: بەشی یەکەم: چەمکی ڕێبازی توێژینەوەی زانستیی بەشی دوهەم: ڕێبازی توێژینەوەی زانستیی لە ئیسلامدا بەشی سێهەم: ڕۆڵی زانایانی مسوڵمان لە بەرەوپێشبردنى توێژینەوەی زانستیدا.

32. [دور التکنولوجیا فی تطور المدینة[ مدینة السلیمانیة أنموذجاً

Hussain Ismail Ali

خول 6، 5th Conferance of Human sciences ، زستان 2019، لاپه‌ڕه‌ 514-519

پوخته‌

شهدت الثورة التکنولوجیة تحولات متعددة عبر العقود الماضیة منذ مطلع هذا ... Read More

33. تداولیة الخطاب التوجیهی فی خطبتی السیدة زینب علیها السلام فی الکوفة والشام

Alaa Lazim

خول 6، 5th Conferance of Human sciences ، زستان 2019، لاپه‌ڕه‌ 520-526

پوخته‌

فکانت لبلاغة السیدة زینب علیها السلام الدور الأکبر فی استثمار قوامیس اللغة التی تولدت منها لغة ... Read More

34. قراءة احمد شوقی لقصیدة (یا لیل الصبُّ) للحصری القیروانی – مقاربة نصیة

Mlko Karim

خول 6، 5th Conferance of Human sciences ، زستان 2019، لاپه‌ڕه‌ 527-533

پوخته‌

قام البحث بدراسة قصیدة (یا لیل الصبُّ) للحصری القیروانی وقصیدة (مضناک) لأحمد شوقی، من خلال إنفتاح الأخیرة ... Read More

35. واقع التعلیم فی مدارس النازحین للمرحلة الإبتدائیة ومشکلاتها من وجهة نظرالمعلمین والمشرفین

Foad Dawod Salman

خول 6، 5th Conferance of Human sciences ، زستان 2019، لاپه‌ڕه‌ 534-542

پوخته‌

یرمی هذا البحث إلى معرفة (واقع التعلیم فی مدارس النازحین للمرحلة الأبتدائیة ومشکلاتها ... Read More

36. أثر استخدام استراتیجیة سکامبر فی التحصیل والتفکیر البصری لدى طالبات الصف الثامن الاساسی فی مادة الریاضیات

Lana Saeed Hamid

خول 6، 5th Conferance of Human sciences ، زستان 2019، لاپه‌ڕه‌ 544-558

پوخته‌

استهدف البحث الحالی الى معرفة ( أثر استخدام استراتیجیة سکامبر(SCAMPER) فی التحصیل والتفکیر البصری لدى طالبات ... Read More استهدف البحث الحالی الى معرفة ( أثر استخدام استراتیجیة سکامبر(SCAMPER) فی التحصیل والتفکیر البصری لدى طالبات الصف الثامن الاساسی فی مادة الریاضیات ) ولتحقیق هدفی البحث وضعت الباحثة فرضیتین صفریتین وقد اقتصر البحث على طالبات الصف الثامن الاساسی فی مدرسة ( کوردستان ) للعام الدراسی ( 2017 – 2018) التی أختیرت بصورة قصدیة وأعتمدت الباحثة التصمیم التجریبی ذی المجموعتین التجریبیة والضابطة وبالاختبار البعدی للمتغیرین التحصیل والتفکیر البصری المکانی وتکونت عینة البحث من (58) طالبة وزعت عشوائیاَ على مجموعتین الأولى تجریبیة بلغت أفرادها (28) طالبة درسن مادة الریاضیات على وفق استراتیجیة سکامبر والثانیة مجموعة ضابطة بلغت عدد أفرادها (30) طالبة درسن المادة ذاتها بالطریقة الاعتیادیة وقد أجرت التکافؤ بین طالبات المجموعتین فی متغیرات ( المعرفة المسبقة ، والتحصیل الدراسی للوالدین ، العمر الزمنی ) و قد أعدت الباحثة (22) خطة تدریسیة بواقع (11) خطة حسب استراتیجیة سکامبر و مثلها بالطریقة الاعتیادیة ، کما وأعدت الباحثة أختبارا لقیاس التحصیل تکون بصیغته النهائیة من (20) فقرة من نوع الاختیار من متعدد مستخرجة الصدق و معامل الصعوبة والقوة التمیزیة للفقرات وفعالیة البدائل الخاطئة والثبات کما أعدت الباحثة اختبار التفکیر البصری المکانی تکون من (20) فقرة مستخرجة الصدق والثبات . وقد بدأت التجربة بتاریخ (25 / 2 / 2018) وأنتهت (15 / 4 / 2018) بعد الانتهاء من التجربة وتطبیق الأداتین وإجراء التعامل الاحصائی مع البیانات أستخدم الاختبار التائی (t.test) وأظهرت النتائج ما یأتی : وجود فرق ذو دلالة احصائیة عند مستوى (0.05) بین متوسط درجات المجموعة التجریبیة والضابطة لصالح المجموعة التجریبیة . وجود فرق ذو دلالة احصائیة عند مستوى (0.05) بین متوسط درجات التفکیر البصری لدى المجموعتین التجریبیة والضابطة لصالح المجموعة التجریبیة . وفی ضوء ذلک قدمت الباحثة مجموعة من التوصیات والمقترحات .

37. الاحتراق النفسی لدى اساتذة جامعة کرمیان

Abobakir Yusuf Ahmed

خول 6، 5th Conferance of Human sciences ، زستان 2019، لاپه‌ڕه‌ 559-565

پوخته‌

هدفت هذه الدراسة الى محاولة الکشف عن مستوى مستویات الاحتراق النفسی لدى اساتذة جامعة کرمیان ... Read More

38. الازدواجیة التشریعیة والقضائیة والادعاءات الباطلة حول تطبیق احکام الشریعة الاسلامیة

Awan Abdulla Mahmood

خول 6، 5th Conferance of Human sciences ، زستان 2019، لاپه‌ڕه‌ 566-580

پوخته‌

الأهمیة:- لقد حاول خصوم الإسلام تشویه صورته بکل الوسائل والأسالیب, مدعین ظلما وعدوانا بعدم قدرته على ... Read More الأهمیة:- لقد حاول خصوم الإسلام تشویه صورته بکل الوسائل والأسالیب, مدعین ظلما وعدوانا بعدم قدرته على التطور ,وان تطبیقه لا یلبی مصالح الإنسان المتطورة, فالتطور أصبح الان سریعا خصوصا فی عصر السرعة والتکنولوجیا والانترنت, بحیث لا یمکن للشریعة الاسلامیة أن تسایره ,وقد کانت الشریعة تحکم العالم من أقصاه إلى أقصاه, عندما حلت القوانین الأجنبیة محلها فی زمن الخلافة العثمانیة, فحدثت ازدواجیة التشریع فی المنطقة ,کما حصل نتیجة ذلک ایضا الازدواجیة القضائیة وجاء الاستعمار فوجد الأرض ممهده له بما تتضمنه من اقتباس لتشریعاته وأفکاره الوضعیة, فعمل على زیادة الهوة بین التشریعات الوضعیة والشریعة الإسلامیة, وأصبح الکثیر من دول العالم الإسلامی التی مر علیها قرون من الضعف السیاسی والاقتصادی والعلمی یعتقدون أن العودة إلى أحکامها یعد ضربا من المستحیل, بسبب ما یثار من شبهات حول تطبیقها . الأهداف:- فکان هدف الدراسة الرد على هذه الادعاءات الباطلة وتفنیدها, ومحاولة رسم خارطة الطریق فی سبیل العودة إلى الحکم بها, لأن الإسلام دین ودنیا , فکما اهتم بتنظیم علاقة الفرد بربه اهتم بعلاقته بالأخرین وبعلاقته بمجتمعه وامته, فکانت أحکامها شاملة للجوانب کلها صالحة لکل زمان ومکان ومنهاج للبشریة عامة ورحمة للعالمین, تفی بحاجات الزمن المتطورة وتواکب الحضارات فهی أحکام أصلیة باقیة خالدة لأنها ربانیة لیست من صنع البشر الذی یحکمه القصور والغرائز والعواطف والتأثر بمؤثرات الزمان والمکان والثقافة. المشکلة والمنهجیه :- لذا تهدف الدراسة إلى إزالة الإشکالیات والإجابة عن تساؤلات,مصدرها مجموعة فرضیات : فما هی ازدواجیة التشریع, والازدواجیة القضائیة, وماهی آثارها الموروثة عن الدولة العثمانیة, وماهی الشبهات المثارة حول تطبیق أحکام الشریعة الإسلامیة؟ .. معتمدین على المنهج التاریخی والتحلیلی . الهیکلیة:- لذا فقد قسم البحث على مطلبین :- الأول:- آثار الازدواجیة التشریعیة والقضائیة الموروثة عن الدولة العثمانیة. والثانی:- الشبهات المثارة حول تطبیق احکام الشریعة الاسلامیة. والخاتمة: تضمنت النتائج والتوصیات.

39. (توظیف المرجعیات فی شعر نضال العیاش/ دیوان مزامیر الشطآن (أنموذجا

Gelas Muhammed Aziz

خول 6، 5th Conferance of Human sciences ، زستان 2019، لاپه‌ڕه‌ 581-593

پوخته‌

إن الدراسات الاکادیمیة الحدیثة هی مقاربة شعریة فی الشعر العربی الحدیث، وإن هذا البحث ... Read More إن الدراسات الاکادیمیة الحدیثة هی مقاربة شعریة فی الشعر العربی الحدیث، وإن هذا البحث سیکون مقاربة شعریة لدراسة توظیف المرجعیات الشعریة فی شعر نضال العیاش، ویمکننا عن طریق هذه الدراسة الکشف عن المرجعیات التی تمکن الشاعر من توظیفها فی منتدئه الشعری فضلا عن القیمة الدلالیة التی أضافتها تلک المرجعیات، کذلک إن هذا البحث سوف یمیط اللثام عن تجربة الشاعر وکیف خصب المرجعیات الثقافیة على إختلاف نمطها وألوانها وقضایاها. ومن هنا یمکننا القول إننا سنعالج موضوع البحث وفق أربعة محاور، سیتناول المحور الأول دراسة تعریف المرجعیات وکذلک بطاقة سیر ذاتیة عن الشاعر، اما المحور الثانی فسیتناول دراسة مرجعیات الشخصیات وبیان الطریقة التی إنتهجها الشاعر فی توظیف تلک الشخصیات فی جسد النص الشعری بطریقة ذاکراتیة، اما المحور الثالث فسیتناول دراسة مرجعیة المکان باشکاله کافة مع الکشف عن هویة تلک الامکنة والقیمة التی اضافتها للنص الشعری کمرجعا ثقافیا، اما المحور الرابع فسیتناول دراسة المرجعیات التراثیة والتی نقصد بها الأغانی القدیمة والمواویل الریفیة کمرجعا ثقافیا تمکن الشاعر من توظیفها فی متن النص الشعری کموجه قرائی ذاکراتی بغیة الاحتفاظ بهذا النسق الغنائی القدیم وضمان دیمومته کمنتج ذی أصالة عالیة . وسیعتمد الباحث على المنهج التحلیلی فی دراسة واستقراء النصوص الشعریة.

40. الموصل فضاءاً مکانیاًـ قـــراءة فـی قصــص بیــات مـــرعی

خول 6، 5th Conferance of Human sciences ، زستان 2019، لاپه‌ڕه‌ 594-605

پوخته‌

ینطوی المکان على أهمیة بالغة فی الأجناس الأدبیة عموماً، ولاسیما السردیة منها لأنها تشتغل ... Read More

41. أثراستعمال استراتیجیة التدریس التبادلی فی تحصیل مادة القیاس والتقویم وتنمیة مهارات التفکیر الإبداعی عند طلبة کلیة التربیة /ابن رشد للعلوم الانسانیة

Ahmed Dawod Salman؛ Zhean Yahya Bilal؛ Manal Nuhammed Ibrahim

خول 6، 5th Conferance of Human sciences ، زستان 2019، لاپه‌ڕه‌ 606-620

پوخته‌

هدفت الدراسة الحالیة إلى اثراستعمال أستراتیجیة التدریس التبادلی فی تحصیل مادة القیاس والتقویم وتنمیة ... Read More هدفت الدراسة الحالیة إلى اثراستعمال أستراتیجیة التدریس التبادلی فی تحصیل مادة القیاس والتقویم وتنمیة مهارات التفکیر الأبداعی) ولتحقیق هدف البحث تم صیاغة الفرضیات الصفریة الآتیة: 1- لاتوجد فروق ذو دلالة إحصائیة عند مستوى دلالة (05,0) بین متوسط درجات طلبة المجموعة التجریبیة الذین یدرسون وفقاً لأستراتیجیة التدریس التبادلی ، ومتوسط درجات طلبة المجموعة الضابطة الذین یدرسون وفقاً للطریقة الأعتیادیة فی تحصیل مادة القیاس والتقویم. 2- لا توجد فروق ذو دلالة إحصائیة عند مستوى دلالة (0,05) بین متوسط درجات طلبة المجموعة التجریبیة الذین یدرسون وفقاً لاستراتیجیة التدریس التبادلی، ومتوسط درجات طلبة المجموعة الضابطة الذین یدرسون وفقاً للطریقة الاعتیادیة فی تنمیة مهارات التفکیر الإبداعی. إذ بلغت عینة البحث الحالی (100) طالباً وطالبة، بواقع (50) طالبا وطالبة للمجموعة التجریبیة و(50) طالباً وطالبة للمجموعة الضابطة .للعام الدراسی 2017-2018 ،کلیة التربیة ابن رشد للعلوم الانسانیة/جامعة بغداد ولتحقیق هدف البحث أجرت الباحثة الآتی: - بناء اختبار تحصیلی تحریری بعدی یتکون من (20) فقرة اختباریة وبعد التأکد من صدق الاختبار وثباته وإجراء التحلیل الإحصائی اللازم. - اعتماد اختبار تورانس للتفکیر الإبداعی، وبعد التأکد من صدق الاختبار وثباته. وقد استعملت الباحثة مجموعة من الوسائل الإحصائیة اللازمة منها معامل ارتباط بیرسون، ومربع کای، ومعادلة فعّالیة البدائل الخاطئة، والاختبار التائی لعینتین مستقلتین. وبعد معالجة البیانات إحصائیاً أظهرت النتیجة على النحو الآتی : 1- یوجد فرق ذی دلالة إحصائیة فی الاختبار التحصیلی البعدی لصالح المجموعة التجریبیة وعند مستوى دلالة (0,05). 2- یوجد فرق ذی دلالة إحصائیة فی اختبار التفکیر الابداعی لصالح المجموعة التجریبیة وعند مستوى دلالة (0,05). وفی ضوء النتائج أوصت واقترحت الباحثة جملة من التوصیات والمقترحات.

42. أثر ( تُبّع ) وفتوحاتهم

Muthana Muhammed Hamid

خول 6، 5th Conferance of Human sciences ، زستان 2019، لاپه‌ڕه‌ 621-634

پوخته‌

ان الهدف من بحثی بیان نهوض الأمم وسقوطها والتحدیات التی تواجهها . فالأمم تنهض قویة نتیجة قساوة الأحداث ... Read More

43. ترجمة مصطلح Linguistics فی اللغتین العربیة والکوردیة – دراسة مقارنة

Tahssin Qdir Muhammed

خول 6، 5th Conferance of Human sciences ، زستان 2019، لاپه‌ڕه‌ 635-639

پوخته‌

ملخص البحث یهدف هذا البحث إلى بیان الترجمات المتعددة للمصطلح الانکلیزی ( Linguistics) فی اللغتین العربیة ... Read More

44. أسالیب التفکیر وعلاقتها بمستوى الطموح لدى طلبة الجامعة

Jinan Mahmood Tofiq

خول 6، 5th Conferance of Human sciences ، زستان 2019، لاپه‌ڕه‌ 640-664

پوخته‌

یعیش.الانسان.فی.علم.تتصارع.فیه.المعلومات.فی.ظل.ما..وصلنا.الیه.من.تقدم.وحدوث.تطورات.ولاسیولاسیما.فی.اسالیب.التفکیر ... Read More یعیش.الانسان.فی.علم.تتصارع.فیه.المعلومات.فی.ظل.ما..وصلنا.الیه.من.تقدم.وحدوث.تطورات.ولاسیولاسیما.فی.اسالیب.التفکیر المستخدمة من قبل الفرد فی التعامل مع مشکلات مواقف حیاته, ان هذا التعامل یعتمد على صیغ عدیدة منها التصنیف للمعلومات وترکیبها وتخزینها واستدعائها عند الحاجة وعلى هذا الاساس سنتعرف على اسلوب التفکیرالذی یعتمده الفرد فی تعامله مع المواقف المختلفة, وان الاختلاف فی اسالیب التفکیر لدى طلبة الجامعة والذی یتبعه الفرد یعتبر تعبیرا عن شخصیته ومن ثم یمکن ان یقود الى تحقیق اهدافه وقد یبعده عن تحقیقها ,کما ان مستوى الطموح لدى الفرد ممکن ان یکون عالی اومنخفظاً وفق اسلوب التفکیر المستخدم من قبل الطلبة وانطلاقاً مما تقدم تبرز مشکلة البحث الحالی واهمیته على الصعید الاکادیمی ومحاولة علمیة للتعرف على اسالیب التفکیر وعلاقتها بمستوى الطموح لدى طلبة الجامعة. - یستهدف البحث الحالی ما یأتی - التعرف على :- 1-اسالیب التفکیر السائدة لدى طلبة الجامعة . 2-مستوى الطموح لدى طلبة الجامعة . 3-الفروق فی أسالیب التفکیروفق متغیری(النوع، والمرحلة)لدى طلبة الجامعة. 4-الفروق فی مستوى الطموح وفق متغیری(النوع،والمرحلة)لدى طلبةالجامعة. 5-معرفة العلاقة بین اسالیب التفکیر ومستوى الطموح لدى طلبة الجامعة . ولتحقیق اهداف البحث الحالی تم اعداد اداتا البحث لقیاس اسالیب التفکیر ومستوى الطموح وتم التحقق من الصدق والثبات والتمییزوطبق فی مدة زمنیة تقارب الاسبوعین ,تم التطبیق على عینة من طلبة قسم اللغة العربیة فی کلیة التربیة الاساسیة للمرحلتین الاولى والرابعة وشملت العینة (91) طالب موزعین على (38) ذکور و(53) اناث وبعد جمع البیانات ومعالجتها احصائیاً کانت النتائج کالاتی:- إن کلاً من أسلوبی التفکیرالترکیبی والمثالی حققا أعلى المتوسطات على التوالی ، ثم (العملی ،التحلیلی, الواقعی ) التی جاءت بالترتیب الثالث والرابع والخامس على التوالی , واتضح أن عینة البحث تتمتع بمستوى طموح عال, تبین من نتائج التحلیل عدم وجود فروق دالة إحصائیا بین الذکور والإناث والمرحلتین الاولى والرابعة فی أسالیب التفکیر لدى طلبة الجامعة وکذلک عدم وجود فروق دالة إحصائیا بین.الذکوروالإناث.والمرحلة فی.مستوى.الطموح لدى طلبة الجامعة, اما بالنسبة للعلاقة بین اسالیب التفکیر ومستوى الطموح لدى طلبة الجامعة اتضح إن هناک علاقة ذات دلالة إحصائیة بین اسالیب التفکیر ومستوى الطموح . التوصیات والمقترحات :- 1- التوصیات :- 1- ضرورة قیام أعضاء هیئة التدریس بالجامعة بتکییف أسالیب تدریسهم لتلاءم قدر الإمکان أسالیب تعلم طلابهم ب-توجیه المؤسسات التعلیمیةبالاهتمام بأسالیب التفکیرللمتعلمین للنهوض بالعملیةالتربویة وتحقیق الهدف.2-المقترحات:-إجراءدراسة للتعرف على أسالیب التفکیرلدى الطلبة فی المراحل التعلیمیة الأخرى.

45. قراءةٌ أسلوبیّة فی قصیّدةِ " آدم " لعمر السّرایّ

Hussin Imran Muhammed

خول 6، 5th Conferance of Human sciences ، زستان 2019، لاپه‌ڕه‌ 665-671

پوخته‌

تسعى هذه الدراسة إلى معاینة النص الأدبی الموسوم بـ "قراءة اسلوبیة فی قصیدة آدم " لعمر السّرای – ... Read More

46. ( اثار الدیانة الزرادشتیة فی العصر العباسی الاول (132-232ه/750-847م

Kiwan Azad Anwar

خول 6، 5th Conferance of Human sciences ، زستان 2019، لاپه‌ڕه‌ 672-688

پوخته‌

الدیانة الزرادشتیة أحدى الدیانات الایرانیة التى بقى دورها فی العصر العباسی الاول بجانب ... Read More

47. سحر الإشراقات الدلالیّة فی الفروق اللغویّة والصوتیّة سورة (عبس) أنموذجا

Iza Adnan Ahmed

خول 6، 5th Conferance of Human sciences ، زستان 2019، لاپه‌ڕه‌ 689-703

پوخته‌

تکونت السورة من ثلاث فقرات: الأولى تحدَّثت عن وجود کافر یستغنی، ومؤمن یفتقر ویرغب، والثانیة تناولت ... Read More تکونت السورة من ثلاث فقرات: الأولى تحدَّثت عن وجود کافر یستغنی، ومؤمن یفتقر ویرغب، والثانیة تناولت قرآنًا یذّکر، فأناس تتذکّر، وأناس لا تتذکَّر، والثالثة صوَّرت حال الطائفتین یوم القیامة، ولوحظ اقتران الخروج من فکرة إلى أخرى بالانتقال من فاصلة إلى أخرى. لوحظ تناسب انخفاض نسبة صفات الأصوات أو ارتفاعها مع معنى کلِّ مجموعة من مجموعات السورة، فقد تساوت الأصوات الشدیدة والمهموسة فی المجموعة الأولى؛ لتحاکی تساوی شدَّة أثر معاتبة الرسول (صلى الله علیه وسلم) مع الهمس فی إیصاله، وفی المجموعة الثانیة انخفضت الأصوات الشدیدة، والمجهورة، والرخوة، فی مقابل ارتفاع المستعلیة؛ لأنَّ الحدیث عن القرآن الکریم، والملائکة الأبرار، وفی المجموعة الثالثة بدا ارتفاع نسبة الأصوات المستعلیة بشکل کبیر متناسبًا مع معنى الآیات، فهی تتمحور حول قوَّته سبحانه، وفعله، أمّا انخفاضها فی المجموعة الأخیرة فلنکتة لطیفة تکمن فی محاکاة تصرّف المرء الخالی من السموّ، والرفعة، والمروءة لهول ما یلاقیه. کشف جدول المقاطع الصوتیّة للمجموعات الثلاثة الأولى فی السورة أنَّ جمیع المقاطع الصوتیَّة المقفلة بصامت فی المجموعة الثانیة قد انتهت بأصوات رخوة، فتناغمت ومعنى آیات المجموعة فطبیعة الأصوات الرخوة تناسب مقام المُلاینة، أمّا المجموعة الأولى فمثَّلت ما نسبته (80%)، وفی المجموعة الثالثة (82%) والفرق فی المعنى بیّنٌ، واضحٌ بین المجموعات الثلاثة، فضلا عن الإیقاع المتمثِّل بالمدود، وأنواعها الذی صوَّر المعنى بشکل رائع.

48. مؤامرات الیهود لأسقاط دولة المدینة

Dilshad Muhammed Karim

خول 6، 5th Conferance of Human sciences ، زستان 2019، لاپه‌ڕه‌ 704-717

پوخته‌

یعد الیهود من الجماعات التی سکنت اجزاء من جزیرة العربیة،ورغم وجود الکثیر من الکتب والبحوث الذی تطرق ... Read More یعد الیهود من الجماعات التی سکنت اجزاء من جزیرة العربیة،ورغم وجود الکثیر من الکتب والبحوث الذی تطرق الى الوجود الیهودی فی المدینة الا انها لم تتطرق بشکل کافی الى مشاکل الیهود واسباب اثارتهم للمشاکل فی المدینة،لذلک حاولنا ان ان نوضح اسباب تلک المشاکل وابرز تداعیاتها على دولة المدینة ،والیهود من أقدم الجماعات التی استقرت فی المدینة وعمرتها،واتخذوا لأنفسهم المناطق الأستراتیجیة والأراضی الخصبة فی المدینة ،ومن اجل زیادة نفوذهم قاموا بأثارة المشاکل بین الأطراف الأخرى حتى قبل ظهور الاسلام وهجرة الرسول(صلى الله علیه وسلم)،وخیر مثال على ذلک (حرب بعاث ) التی کان للیهود دور کبیر فی اشعال فتیلها بین قبیلتی الاوس والخزرج ،وعندما هاجر الرسول (صلى الله علیه وسلم) الى المدینة اقام دولة المدینة على اسس واحکام وساوا بین اطراف المدینة من حیث الحقوق والواجبات سواءا اکانوا مسلمین او مشرکین او یهود ،ولکن الیهود على رغم من کل ذلک لم یتوقفوا عن اثارة المشاکل وحبک المؤامرات ضد دولة المدینة ،وقد اتخذت مؤامراتهم اشکال عدیدة منها المجادلة العقائدیة والکلامیة ،ومنها مواجهة المسلمین بالقوة ومنها محاولة اغتیال الرسول(صلى الله علیه وسلم) ومنها محاولة ألغدر بالمسلمین والتحالف مع اعداء الاسلام،وحاول الرسول بشتى الطرق منع تلک المشاکل،حتى وصل الامر بالرسول (صلى الله علیه وسلم) الى استخدام القوة احیانا کما هو الحال مع القبائل الیهودیة الثلاث الکبرى ،ونتج عن اجلاء تلک القبائل توحید الصف فی داخل المدینة واکتساب قوة کبیرة وخوف اعداء الاسلام فی داخل المدینة من کفار ومنافقین ویهود وخارجها من الطامعین فی المدینة.

49. متعة الحلم وصدمة الواقع فی روایة (رائحةُ التفاصیل) لـ سلیمان الصدّی

Muzhda Hassan Muhammed؛ Sajda zirar Aziz

خول 6، 5th Conferance of Human sciences ، زستان 2019، لاپه‌ڕه‌ 718-731

پوخته‌

یحتفی البحث الموسوم ( متعة الحلم وصدمة الواقع فی روایة رائحة التفاصیل ) لـ ( سلیمان الصدّی ) بالسیرة ... Read More

50. (الشخصیة الدینیة فی روایات نجیب الکیلانی روایة(عمالقة الشمال أنموذجاً

Salm Omer Tahir

خول 6، 5th Conferance of Human sciences ، زستان 2019، لاپه‌ڕه‌ 732-743

پوخته‌

تعرّف الشخصیة الدینیة بأنها: تلک التی تنطلق فی سلوکها ومعاملاتها ومواقفها المختلفة من مجموعة مبادئ ... Read More تعرّف الشخصیة الدینیة بأنها: تلک التی تنطلق فی سلوکها ومعاملاتها ومواقفها المختلفة من مجموعة مبادئ دینیة تفهمها فهما واعیا وتدعو إلیها وتدافع عنها وتکتسب لذلک قدرا من الاحترام والتوقیر من معظم أفراد المجتمع. وقد قدّم الکیلانی هذه الشخصیة على أنها شخصیة ذات ثقافة واطلاع واسع بحیث یکون لها دور بارز فی المجتمع، وکذلک شخصیة إیجابیة، تعایش الناس وتشارکهم همومهم، وتساعدهم فی مطالبتهم بحقوقهم المشروعة. وهذه الشخصیة دخلت السجون، حیث کانت لهم مواقف مشرفة یستحق ذکرها. بل حرص على تقدیم صورة إسلامیة لنفس المؤمن الصابر القانع، ویعطیهم تجربة فی الثبات والصبر والشجاعة والجرأة فی السجن. أما عن علاقة الشخصیة الدینیة بالمرأة فهی علاقة حب، کما هو واضح العلاقة بین عثمان وجاماکا. وعرض شخصیات واقعیة، لا مجال لتغییر الأسماء فیها. والکیلانی یرسم شخصیته الدینیة بدقة بالغة، ملامحها متمیزة على المستوى النفسی، وقدمها بالطریقة المباشرة وغیر المباشرة. بل أولى اهتمامه بالشخصیة الدینیة الرئیسة والثانویة التی تخدم توجه الشخصیة الرئیسة. ونستنتج فی خاتمة البحث أن نجیب الکیلانی جعل من الشخصیة الدینیة رمزا للنجاة، إذ تظهر معالم طرق النجاة على لسانه، ویلجأ إلیه الناس لیجدوا حلا لینقذهم من الحیرة والتخبط. ویوصی البحث بضرورة التکاتف والتعاون بین جمیع المؤسسات داخل المجتمعات الإسلامیة وخارجها، ومع غیر المسلمین لتقدیم برامج تعزز دور الشخصیة الدینیة الایجابیة فی جمیع الأدیان.

51. الأثر الحضاری لابن خلدون ( ت 808 هـ / 1405 م ) فی دولة الممالیک البرجیة

Amar Murdi Alawy

خول 6، 5th Conferance of Human sciences ، زستان 2019، لاپه‌ڕه‌ 744-760

پوخته‌

مثلت مصر فی العصر المملوکی بشقیه البحری والبرجی حلقة من المؤثرات فی شتى المجالات مع البلاد المجاورة ... Read More مثلت مصر فی العصر المملوکی بشقیه البحری والبرجی حلقة من المؤثرات فی شتى المجالات مع البلاد المجاورة أو البعیدة عنها ، ذلک أن مصر أصبحت قاعدة الاسلام وعاصمة الخلافة بعد زوالها فی بغداد العلم والحضارة . ولعل من أهم تلک المؤثرات توافد شخصیات اسلامیة کان لها الثقل والمکانة البارزة لأن تؤدی دوراً فاعلاً فی حیاة مصر المملوکیة ، ومن تلک الشخصیات المغاربیة التی أثرت فی البیئة المملوکیة هی شخصیة العالم والمؤرخ ابن خلدون . لم یکن ابن خلدون مجرد مؤرخ دوّن أفکاره وتصوراته فی کتابه الشهیر العبر ، بل أنه کان رحالة جاب العدید من البلدان متأثراً ومؤثراً بعدما ترک موطنه الاصلی المغرب .ولعل أقرب بلد کان محط اعجابه هو مصر التی أصبحت مناراً للحرکة العلمیة والفکریة ، فکان یرغب بمد جسور العلم والثقافة لیصبح مزیجاً من البلدین مصر والمغرب . تعنى الدراسة ببیان أثر بیئة المغرب فی تکوین شخصیة ابن خلدون ، ومشارکته فی دوله المتعاقبة ، فضلاً عن رحلته الى مصر حیث العمران والنشاط العلمی الذی شکل فی نظر ابن خلدون بیئة مناسبة لطرح علومه ومعارفه هناک ، کذلک تسلیط الضوء على أهم الوظائف والمناصب التی تولاها ابن خلدون من تدریس ومجالس علمیة ، وتولیة منصب القضاء ، وتمثیل دور الدبلوماسی بین مصر والمغرب ، کل هذه الامور هی محور الدراسة مستندین الى أهم مصادر تلک الحقبة التی عاصرها ابن خلدون ، فضلاً عن کتابه الرحلة الذی کان شاهدن عیان على ما قام به من جهود حضاریة .

52. العوامل المؤدیة الى تدنی مستوى التحصیل الدراسی لدى طلبة کلیة التربیة فی جامعة کرمیان من وجهة نظر التدریسیین

Omar Abbas

خول 6، 5th Conferance of Human sciences ، زستان 2019، لاپه‌ڕه‌ 761-774

پوخته‌

یهدف البحث الحالی الى التعرف على العوامل التی تؤدی الى تدنی مستوى التحصیل الدراسی لدى طلبة کلیة ... Read More

53. ایران والاتفاق النووی بین أستراتیجیة التصعید وخیارات المواجهة

Farah Sabir

خول 6، 5th Conferance of Human sciences ، زستان 2019، لاپه‌ڕه‌ 775-785

پوخته‌

کان قرار الرئیس الامریکی دونالد ترامب بسحب الولایات المتحدة الامریکیة من الاتفاق النووی مع ... Read More

54. (واقع التعلیم فی مدارس النازحین للمرحلة الإبتدائیة ومشکلاتها من وجهة نظرالمعلمین والمشرفین)

Foad Dawod Salman

خول 6، 5th Conferance of Human sciences ، زستان 2019، لاپه‌ڕه‌ 785-797

پوخته‌

یرمی هذا البحث إلى معرفة (واقع التعلیم فی مدارس النازحین للمرحلة الأبتدائیة ومشکلاتها ... Read More یرمی هذا البحث إلى معرفة (واقع التعلیم فی مدارس النازحین للمرحلة الأبتدائیة ومشکلاتها من وجهة نظرالمعلمین والمشرفین) تکونت عینة الدراسة من(80) معلماً ومعلمة من المدارس الواقعة ضمن الرقعة الجغرافیة التابعة لممثلیة وزارة التربیة للنازحین فی السلیمانیة و(20) مشرفاً من مشرفی التعلیم الأبتدائی فی ممثلیة وزارة التربیة للطلبة النازحین فی السلیمانیة، للعام الدراسی (2018 -2019م) جرى اختیار العینة بطریقة عشوائیة ، کعینة لمجتمع الدارسة، وبذلک یکون المعلمین والمعلمات والمشرفین الذین سیتعرضون للاستبانة (80) معلماً ومعلمةو (20) مشرفاً، واعتمد الباحث المنهج الوصفی لأنه یتلاءم مع إجراءات بحثه عن طریق استبانة تضمنت على (38) فقرة موزعـة علـى ست مجـالات (1. الأبنــیــة المدرسیة.٢. المعلمین. 3. التلامیذ. 4. المناهج الدراسیـة. 5. أولیـاء الأمـور. 6 . الإدارة المدرسیة) وزعت على أفراد عینة البحث بعد ایجاد الصدق والثبات لها، لمعالجة البیانات احصائیاً استعمل الباحث الوسائل الآتیة: الوسط المرجح ، والوسط الحسابی، والاختبار الزائی ، و النسبة المئویة.. وکان من أبرز نتائج البحث: ماهوواقع التعلیم فی مدارس النازحین للمرحلة الأبتدائیة ومشکلاتها من وجهة نظرالمعلمین والمشرفین. یوجـد فـرق ذو دلالـة إحصـائیة بـین إجابـات المعلمین مـن جهـة والمشرفین من جهة أخرى. ولذلک تتجلى أهمیة البحث فی الجوانب بالآتی: تقدیم معلومات حقیقیة عن أوضاع التعلیم فی مدارس النازحین والمشکلات التی تواجهها. رصد الواقع المدرسی بمختلف جوانبه لتحدید نقاط القوة ونقاط الضعف حتى یمکن تعزیز نقاط القوة وتعمیمها، ومحاولة معالجة نقاط الضعف والتغلب علیها.

55. الکورد الفیلیون دراسة(جغرافیة- تأریخیة)

Salahaddin Anwar Qaitoly؛ Dara Jamal Gaphor

خول 6، 5th Conferance of Human sciences ، زستان 2019، لاپه‌ڕه‌ 798-820

پوخته‌

الفیلیون شریحة هامة وأصیلة من عموم الامة الکوردیة تمکن أبناءها على مدار التاریخ من الحفاظ علی وجودهم ... Read More الفیلیون شریحة هامة وأصیلة من عموم الامة الکوردیة تمکن أبناءها على مدار التاریخ من الحفاظ علی وجودهم القومی رغم تعرض کل أجزاء کوردستان الى الغزوات والحروب المتکررة والاحتلال الاجنبی المزمن، تقع مواطن إنتشارهم فی جنوب وجنوب شرق کوردستان ویمثل أرضها إمتدادا فیزیولوجیا وأثنولوجیا لها، الملفت أن کوردیة هذه الشریحة لم یحظ من لدن الکثیرون بالقدر الکافی من الدراسات والتقصی إلابالنذر القلیل، فغالبیة الدراسات وأبحاث المستشرقین الذین کتبوا عن الکورد ودونوا عنهم المعلومات تجاهلت حالة الفیلیین کشریحة کوردیة أو تذکرهم بأختصار شدید والدراسات التی تتناول کورد العراق لاتتطرق إلی حالة الفیلیین وکأنهم لایعترفون بوجود فرعین للکرد أولهم الکوردستانیین الذین یسکنون فی الشمال والشمال الشرقی من العراق، وثانیهم الفیلیین الساکنین فی بغداد وفی مناطق عدة فی وسط وجنوب العراق، لقد تعرض ابناء هذه الشریحة منذ تأسیس دولة العراق لحین سقوط النظام البعثی البائد إلی مظالم التسفیر وعملیات الطرد والإبادة الجماعیة وإنکار لهویته القومیة والوطنیة وسلب للأموال والممتلکات القانونیة والثبوتیة،فضلا عن تغییر الوضع الدیموغرافی لاراضیة التأریخیة وتعریبها، فقد کان کل من الدولة العراقیة والمجتمع معا یعتبرونهم طارئین على العراق وکثیرا ماوجهت لهم تهمة الفارسیة وهم برئیؤن منها،لقد شارک ابناء هذه الشریحة ودون إنقطاع منذ إنطلاقة الحرکات التحرریة الکوردیة الثوریة بحماسة الى جانب إخوانهم الاخرون فی باقی أرجاء کوردستان دون إنقطاع فقدموا الکثیر من التضحیات ودفعو أثمانا باهضة من دمائهم للحفاظ على الوجود القومی ووحدة الصف الکوردی أملا للوصول لحیاة وکرامة تلیق به وتتفاعل ضمن الحیاة البشریة المنشودة وتتأمل التطلع نحو رکب المدنیة والتطور وفی حیاة حرة کریمة کباقی شعوب المنطقة . تبحث هذه الدراسة فی جغرافیة المنطقة الفیلیة وتأریخها بالاستناد الی جملة‌ من المصادر التأریخیة‌ الرصینة ومن خلال محورین، الاول منها یتناول جغرافیة منطقة الکورد الفیلیون والمجزأة حالیا والواقعة مابین دولتی العراق وإیران من حیث الموقع الجغرافی والفلکی والمساحة والبعد الاستراتیجی والتطرق الی الطبوغرافیا والمناخ وموارد الثروه‌ المائیة والغابیة‌ وکذلک أعداد السکان والنشاطات الإقتصادیة التی یمارسونها، أما المحور الثانی من الدراسة فیتناول بشکل أدق تأریخ الکورد الفیلیة فی المنطقة منذ العهود القدیمة والى حین سقوط النظام البعثی فی العراق عبر التطرق أولا الی تأریخهم القدیم ومن ثم التطرق الى الفترات التاریخیة الوسطیة والحدیثة، فی الختام وللتوضیح زودت هذة الدراسة بالخرائط والجداول أملا من الله التوفیق ..

56. واقع التدریب العملی الصیفی لطلبة جامعة السلیمانیة التقنیة من وجهة نظرهم -المعهد التقنی کلار انموذجاً-

Kurdistan Hamid Muhamed

خول 6، 5th Conferance of Human sciences ، زستان 2019، لاپه‌ڕه‌ 821-836

پوخته‌

تهدف الدراسة إلى التعرف على واقع عملیة التدریب العملی الصیفی فی المعهد التقنی کلار التابع لجامعة السلیمانیة ... Read More تهدف الدراسة إلى التعرف على واقع عملیة التدریب العملی الصیفی فی المعهد التقنی کلار التابع لجامعة السلیمانیة التقنیة من وجهة نظر الطلبة فی ضوء بعض المتغیرات.استخدم الباحث المنهج الوصفی التحلیلی، واستبانه کأداة الدراسة والتی تکونت من (14) سؤالاً، وطبقت على عینة قوامها(414) طالباً وطالبة من طلبة المرحلة الثانیة بجمیع الاقسام العلمیة فی المعهد التقنی کلار، ولمعالجتها إحصائیاً استخدم الباحث رزمة التحلیل الإحصائی للعلوم الاجتماعیة(SPSS)، وتوصلت الدراسة إلى ان التخصصات الطبیة حصلت على اعلى متوسط حسابی والتخصصات التکنولوجیة على ادنى متوسط حسابی على الاداة ککل، و وجد فرق ذات دلالة احصائیة عند مستوى الدلالة (0.05= α) بین التخصصات العلمیة على الاداة ککل ولصالح التخصصات الطبیة والاداریة مقابل التخصصات الزراعیة والتکنولوجیة.وکذلک حصلت الفقرة (ما مدى رضاک عن المشرف العملی) على اعلى متوسط حسابی، والفقرة (ما مدى رضاک عن وقت التدریب ) على ادنى متوسط حسابی، ویرى الطلبة بان (التعامل مع موظفین الجدد وتقدیرهم لنا) من اهم الاشیاء الممتعة، بینما (وقت التدریب غیر مناسب) من اهم الاشیاء غیر الممتعة من وجهة نظر طلبة المتدربین، واقترح اغلب الطلبة على تغییر فترة التدریب الى وقت اخر ( کاثناء الدوام الرسمی(. وفی ضوء النتائج توصلت الدراسة الى عدد من التوصیات والمقترحات ذات الصلة .

57. لغة الشعر عند ابن هانیء الأندلسی (ت362هـ)

Fadil Muahmmed Qadir

خول 6، 5th Conferance of Human sciences ، زستان 2019، لاپه‌ڕه‌ 837-867

پوخته‌

یُعد الشاعر ابن هانیء الأندلسی من الشعراء المرموقین بین شعراء عصره إلى یومنا هذا، والذی خلده التاریخ ... Read More

58. دور الصناعات الصغیرة فی الحد من مشکلة البطالة فی العراق

Muharb Khalaf Kinj؛ Muhammed Tariq Hamid

خول 6، 5th Conferance of Human sciences ، زستان 2019، لاپه‌ڕه‌ 868-881

پوخته‌

للنشاط الصناعی الاثر الکبیر فی توفیر الکثیر من الفرص للعاطلین عن العمل لما یوفره من اعمال فی مختلف النشاطات ... Read More

59. شعریة الحقیقة فی کتاب دلائل الإعجاز لعبد القاهر الجرجانی

Muhanad Hamad Shabib

خول 6، 5th Conferance of Human sciences ، زستان 2019، لاپه‌ڕه‌ 882-898

پوخته‌

یقدم البحث رؤیةً وقراءةً جدیدتین فی موقف الجرجانی من الحقیقة مقابل المجاز، فقد قرّر الجرجانی بادئ ذی ... Read More یقدم البحث رؤیةً وقراءةً جدیدتین فی موقف الجرجانی من الحقیقة مقابل المجاز، فقد قرّر الجرجانی بادئ ذی بدء أن المجاز أبداً أبلغُ من الحقیقة، من هنا کان منطلقُ البحث لیجد تفسیراً ملائماً ومبرراً لقوله هذا، وما یترتب عن هذا الحکم البلاغی الخطیر، لما له علاقةٌ وطیدة ببلاغة القرآن ذلک النص الذی یحمل بین دفتیه شتى أنواع الکلام من الحقیقة والمجاز، فإن کان الحکمُ على ما یرى الجرجانی فإن ذلک یعنی أن النص القرآنی یفضُلُ بعضُه بعضاً، وهذا أمرٌ خطیر، لکن ما تبیّن أنّ الجرجانی کان قد أثبت أن لا أفضلیة لمجازٍ على حقیقةٍ من طبیعة جنس الکلام ولکن الأفضلیة تنبع من النظم الذی یمثّل جوهر الفکر البلاغی الجرجانی، فلا حقیقةَ ولا وجودَ لشیءٍ بلیغٍ خارج النظم الذی یعطی الشرعیةَ للألفاظ المفردة بأن تکون کلاماً منتظماً وعلیه المعوَّل ومنه یُکتَسَبُ الفضل وتُحدَّدُ أبلغیةُ النص. ولقد تناول البحثُ فی طیّاته معنى الأبلغیةِ عند الجرجانی لنکتشف أن الأبلغیةَ تعنی فیما تعنیه الإبلاغُ والإیصال والإفهام، أی أن المجاز حینما فَضُلَ الحقیقةَ قد تفوّق علیها لیس من وجهةٍ بلاغیةٍ بل إبلاغیة فی قدرته على إیصال المعنى بطریقٍ أجمل. لکن الأفضلیةَ والبلاغة لا تنبع من کون المجاز مجازاً بل من کونه نُظِمَ على قوانین النظم، أی من جهة الإثبات ( الطریقة ) کما یسمیها الجرجانی لا من جهة المثبت، أی لیس من جهة کونه مجازاً، وکذا الحال بالنسبة للحقیقة، التی یمکن أن تتفوق على المجاز إذا ما روعی فیها النظم. لقد عمل الجرجانی جاهداً على جعل النظم المرکز الذی تدور فی أفلاکه هوامش اللغة من الألفاظ لتصبح متوناً فاعلةً ذات سلطة ولتخرج من غیاهب العدم إلى حقیقة الوجود. وقد أسلم الجرجانی النظمَ سلطةً مطلقةً وجعل حُسْنَ المِزِیَّةِ بیده ولا شیءَ تراه یروقک ویعجبُکَ إلا وقد کان بسبب النظم، فالجرجانی یجعل مزیة الکلام أو فساده راجعةً إلى النظم ولیس شیئاً غیره. إن الشعریة التی یبحث فیها هذا البحث لا تقابل مصطلح الشعریة الحدیث الذی یعنی علم الشعر، وإنما تعنی التفوق والجمال والاختلاف الذی یحدث فی النص لیجعله مختلفاً وبلیغاً. لذلک نجد أن الجرجانی یعبر دائماً عن هذه المعانی بمصطلحاتٍ ترادف وتشیر إلى هذه المعانی، ومن تلک المصطلحات: الإیناس، الرَّوْح، الرَّواق، البهجة، الخفّة والحُسْن وغیرها کثیرٌ حفلت به کتبُ الجرجانی، فتلمُّسُ مصطلح الشعریة عند الجرجانی لا یأتی من مکانٍ واحدٍ أو مصطلحٍ واحد بل من مصطلحاتٍ عدة، الشعریةُ عند الجرجانی منظومة من المصطلحات والمفاهیم یدخلُ النظمُ مؤسساً لها ولما یحویه من مفاهیمَ یمکنُ أن توصلَ إلیها.

60. تحقیق کتاب النعمان بن ثابت (ت80هـ -150هـ) من کتاب أسماء الرجال فی رواة أصحاب الحدیث تألیف / شرف الدین الحسین بن محمد بن عبد الله الطیـبـی

Muhanad Hamad Ahmed

خول 6، 5th Conferance of Human sciences ، زستان 2019، لاپه‌ڕه‌ 899-911

پوخته‌

النعمان بن ثابت ( الامام النعمان بن ثابت (أبو حنیفة ( ( ت 80هـ - 150 هـ ) من کتاب أسماء الرجال فی رواة أصحاب ... Read More

61. الذوات فی مجموعة ( دورق الالوان ) لـشیَرکو بىَ کةس

Nizar Shokir Shakir

خول 6، 5th Conferance of Human sciences ، زستان 2019، لاپه‌ڕه‌ 912-924

پوخته‌

یهدف البحث إلى تسلیط الضوء على بروز عنصر الذوات المتعددة فی مجموعة ( دورق الألوان ) لـشیَرکو بىَ کةس ... Read More

62. أثر أستخدام أنموذج التعلم التولیدی فی تحصیل طالبات المرحلة الاولى فی مادة الاحیاء فی کلیة الطب – جامعة دهوک وتنمیة التفکیرالاستدلالی لدیهن

Huda Gıyaseddin Abdulgaphoor

خول 6، 5th Conferance of Human sciences ، زستان 2019، لاپه‌ڕه‌ 925-954

پوخته‌

یهدف البحث الحالی التعرف على أثرأستخدام أنموذج التعلم التولیدی فی تحصیل طالبات المرحلة الاولى فی مادة ... Read More یهدف البحث الحالی التعرف على أثرأستخدام أنموذج التعلم التولیدی فی تحصیل طالبات المرحلة الاولى فی مادة الاحیاء فی کلیة الطب - جامعة دهوک وتنمیة التفکیرالاستدلالی لدیهن .ولتحقیقه وضعت الباحثة فرضیتین صفریتی وتکونت عینة البحث من ((49 طالبة من طالبات المرحلة الاولى تم اختیارهن قصدیا من کلیة الطب فی جامعة دهوک للعام الدراسی ( 2015 – 2016) , وبالاسلوب العشوائی البسیط قسمتها الباحثة الى مجموعتین متکافئتین فی عدد من المتغیرات (المعدل العام للصف السادس العلمی , العمر الزمنی بالشهور , درجة الذکاء , الاختبار القبلی للتفکیرالاستدلالی , درجة الا حیاء للصف السادس العلمی , والتحصیل الدراسی للوالدین) ,الاولى تجریبیة تکونت من (25) طالبة دُرست مادة الاحیاء وفقاً للأنموذج التعلم التولیدی فی حین کانت المجموعة الثانیة الضابطة تکونت من (24) طالبة دُرست المادة نفسها وفقاً للطریقة الاعتیادیة , ولتحقیق هدف البحث واختبار فرضیتیه تطلب ذلک اداتان، الاولى: أختبارا لقیاس التحصیل فی مادة الاحیاء متمثل فی مستویاته المعرقیة (التذکر,الفهم , , التطبیق ) تکون بصیغته النهائیة من (25) فقرة من نوع الاختیار من متعدد مستخرجة الصدق و معامل الصعوبة والقوة التمیزیة للفقرات وفعالیة البدائل الخاطئة والثبات , ا ما الاداة الثانیة : فهیمقیاس مهارات التفکیرالاستدلالی المتمثلة فی ) الاستقراء, الاستنباط , الاستنتاج) , وتم صیاغة (15) فقرة , وقد تحققت الباحثة من صدق الاختبار واستخراج القوة التمییزیة لفقراته , فضلا عن حساب ثباته بالطریقة البیانیة من خلال تطبیق ریتشاردسون -20 والتجزئة النصفیة . ومن اجل تنفیذ تجربة البحث حللت الباحثة محتوى المادة وصاغت مجموعة من الاغراض السلوکیة وأعدت فی ضوئها عددا من الخطط التدریسیة للمجموعتین التجریبیة والضابطة. ثم بدأت تجربتها بنفسها بتاریخ (15 \11\2015) , وانتهت بتار(17\1\2016) ثم طبقت اداتی البحث بعدیا یومی الاثنین والثلاثاء الموافقین (18-19\1\2016) بعدها صححت استجابات افراد عینة البحث بموجب مفتاح التصحیح للأختبارین ثم حللت البیانات احصائیا , بأستخدام الاختبار التائی (t.test) لعینتین مستقلتین غیر متساویتین فی العدد وتوصلت الى النتیجتین الاتیتین : 1-وجود فرق ذو دلالة احصائیة عند مستوى (0.05) بین متوسطی(التحصیل الدراسی فی مادة الاحیاء ) لدى افراد المجموعتین التجریبیة والضابطة ولصالح االمجموعة التجریبیة . 2-وجود فرق ذو دلالة احصائیة عند مستوى (0.05) بین متوسطی (درجات التفکیر الاستدلالی) القبلی والبعدی لدى افراد المجموعتین التجریبیة والضابطة لصالح المجموعة التجریبیة . وفی ضوء ذلک قدمت الباحثة مجموعة من التوصیات منها :أوصت الباحثة الجهات ذات العلاقة فی وزارتی التربیة والتعلیم العالی الى ضرورة تدریب مدرسی ومدرسات مادة الاحیاء وطلبة اقسام علوم الحیاة فی کلیات جامعة دهوک على النماذج التعلیمیة البنائیة الحدیثة .وأستکمالاَ لهذه الدراسة أقترحت الباحثة إجراء بحوث مستقبلیة فی هذا المجال مع موضوعات ومتغیرات علمیة اخرى .

63. Reliability and Validity of the Kurdish version of General Health Questionnaire (K-GHQ)

Pegah A. M. Seidi

خول 6، 5th Conferance of Human sciences ، زستان 2019، لاپه‌ڕه‌ 955-961

پوخته‌

General Health Questionnaire has been used for screening of mental health in many countries but, the valid and reliable Kurdish version of this questionnaire is not available. Therefore, ... Read More

64. A Policy Paper Research: A Research Aimed at Offering Solutions to the Practical Problems of the KRG

Hashem Karami؛ Gholamreza Karimi

خول 6، 5th Conferance of Human sciences ، زستان 2019، لاپه‌ڕه‌ 962-972

پوخته‌

A policy paper research is a type of research conducted to solve a practical organizational problem. It guides authorities and decision-makers in making smarter decisions. There are ... Read More

65. The Heroic Identity and the Concept of Heroism in Henry Wadsworth Longfellow’s Hiawatha (1855)

Ismael M. Fahmi؛ Lanja A. Dabbagh

خول 6، 5th Conferance of Human sciences ، زستان 2019، لاپه‌ڕه‌ 973-979

پوخته‌

This research selects portions from H. W. Longfellow’s epic poem Hiawatha to make out the real identity of the hero, and the actual features of heroism in this work, which is ... Read More

66. The Use of Poetic Language in Sarah Kane's Play, Crave

Ansam R. Abdullah؛ Rudaina Abdulrazak Al-Kumait

خول 6، 5th Conferance of Human sciences ، زستان 2019، لاپه‌ڕه‌ 980-986

پوخته‌

Poetic language was very anciently used in writing drama for it was the most suitable language to convey the playwright's ideas. However, its usage had been decreased in the previous ... Read More

67. T. S. Eliot's Madame Sosostris and Aldous Huxley's Mr. Scogan

Hamdi Hameed Al-Douri

خول 6، 5th Conferance of Human sciences ، زستان 2019، لاپه‌ڕه‌ 987-995

پوخته‌

There are many affinities between Mr. Scogan, the fake fortune-teller of Aldous Huxley's novel, Crome Yellow (1921) and Madame Sosostris, the clairvoyant of ... Read More

68. Literary Indebtedness: Selected English and Kurdish Texts

Ibrahim A. Murad

خول 6، 5th Conferance of Human sciences ، زستان 2019، لاپه‌ڕه‌ 996-1008

پوخته‌

English literature has been and still is one of the major influences upon world literature due to the overwhelming power of the English language all over the world. Most of the world ... Read More

69. Portrayal of Death in Selected Poems of Rossetti and Mahwee (A Comparative-Literary Study)

Salar Mahmud Muhamad

خول 6، 5th Conferance of Human sciences ، زستان 2019، لاپه‌ڕه‌ 1009-1013

پوخته‌

Comparative literature came into being early in the Nineteenth century when the discourse of national literatures arose to vital prominence. It ... Read More

70. Self-conflict in Seid Kamily Emamy’s The City of My Heart and T. S. Eliot’s The Love Song of J Alfred Prufrock

Jegr Salam Hussein

خول 6، 5th Conferance of Human sciences ، زستان 2019، لاپه‌ڕه‌ 1014-1021

پوخته‌

Man’s internal self-conflict is something of great interest among philosophers, playwrights, and poets. It is an everlasting and universal issue of human ... Read More

71. Tittle: The Study of Frank Money's Chronic Trauma and Complex Post-traumatic Stress Disorder in Toni Morrison's Home

Suhair Fuaad AL- Duhoki

خول 6، 5th Conferance of Human sciences ، زستان 2019، لاپه‌ڕه‌ 1022-1039

پوخته‌

African American went through centuries of repeated cruelties, disgrace, and segregation, along with psychological domination leaving its influences and imprints on their personalities. ... Read More

72. Impairment of School performance, Psychological and Social Wellbeing and the Role of Counselors at Kalar Schools: A Qualitative Study

Nazdar Qudrat Abas

خول 6، 5th Conferance of Human sciences ، زستان 2019، لاپه‌ڕه‌ 1040-1046

پوخته‌

School performance, psychological and social well-beings are the most challengeable tasks intaking care of adolescents. Well-being means positive relationships with others, personalmastery, ... Read More

73. A Pragama-Linguistic Study of Hyperbole in English Political Discourse

Younis Ibrahim Al-Dalawi؛ Abeer O. Al-Mahdawi

خول 6، 5th Conferance of Human sciences ، زستان 2019، لاپه‌ڕه‌ 1047-1059

پوخته‌

Within figurative language research, tropes such as metaphor and irony have received thegreatest amount of attention, while other non-literal forms, like hyperbole, have beenrelatively ... Read More

ئه‌و توێژینه‌وانه‌ی ئاماده‌ن بۆ بڵاوكردنه‌وه‌

ژماره‌ی ئێستا

خول 7 (2020)

خول 6 (2019)

خول 5 (2018)

خول 4 (2017)

خول 3 (2017)

خول و ژماره‌: خول 6، 5th Conferance of Human sciences، زستان 2019

1. جیهانگیریی زمانی‌و کاریگه‌رییه‌کانی له‌سه‌ر داهاتوی شوناسی نه‌ته‌وه‌یی‌و فێرکردنی زمانی کوردی

پوخته‌

2. هه‌ڵچوون وه‌ک ده‌رکه‌وته‌یه‌کى ده‌روونى له‌ ده‌قى (ئێستا کچێک نیشتمانمه‌)ى شێرکۆبێکه‌س-دا

پوخته‌

3. پێگه‌ى ئافره‌ت له‌ ڕۆمانى (گره‌وى به‌ختى هه‌لاڵه‌ )ى عه‌تا نه‌هاییدا

پوخته‌

4. نیشانەکردنى دەربڕاوەگشتییەکان لەزمانى کوردییدا

پوخته‌

5. (زەمینە و هۆکارەکانی شۆرشی بەهرامی شەشەم لە سەردەمی ساسانیەکاندا (٥٨٩-٥٩١ز

پوخته‌

6. زمان لە دیدى فەلسەفەى گریکی و فەلسەفەى لۆجیکیى شیکاریدا

پوخته‌

7. پەیوەندی نێوان زمان و هێما لەگەڵ واتا و وێنە

پوخته‌

8. ترایگلۆسیا لە ناوچە کوردستانییه‌کانی دەرەوەى ئیدارەى هەرێمى کوردستان

پوخته‌

9. دەلالەتەکانى ڕەنگ لە دەقە شیعرییەکانى (مستەفا بەگى کوردى)دا

پوخته‌

10. چەمکی رەشبینی لە شیعری (محەمەد عومەر عوسمان و ئیدریس جماع) دا

پوخته‌

11. ناوچەی کفری لە نێوان ساڵانی (١٩٤٥ -١٩٦٣) توێژینەوەیەکی مێژووییە لە بارودۆخی سیاسی

پوخته‌

12. خویَندنةوةیةک بؤ هةرِةشةو نیازةکانى جینؤسایدکردنى کورد لة ذیَر ثةردةى لامةرکةزى و ئؤتؤنؤمی بةعسدا 1963-1988

پوخته‌

13. ئه‌زموونگه‌رایى ده‌قى واڵا له‌ شیعرى شێرکۆ بێکه‌س- دا , (سرووده‌ به‌ردینه‌کان) و (کورسى) به‌نموونه‌

پوخته‌

14. پرۆسه‌ مۆرفۆفۆنۆلۆجییه‌‌کان له‌ زمانى کوردیدا

پوخته‌

15. (مەبەستە پراگماتیکییەکانى ناو بچوککردنەوە لە زمانى کوردیدا (ناوى تایبەتى وەک نمونە

پوخته‌

16. مۆرفۆلۆژیی و سینتاکسی ژمارە لە شێوەزاری هەورامیدا

پوخته‌

17. شیعرییەتی ناو لە رۆمانی"دواهەمین هەناری دونیا"ی بەختیار عەلی دا

پوخته‌

18. وێنه‌ی جوڵاو له‌ شیعری ئێواره‌ی پاییزی هێمن دا

پوخته‌

19. مێژووی سیاسی شاری حەران لە سەردەمی دەوڵەتی راشدی و دەوڵەتی ئومەوی لە ساڵی 18ک تا 132ک/633ز تا 747ز

پوخته‌

20. که‌لتورو دابونه‌ریتى کوردى و ڕه‌نگدانه‌وه‌ى له‌سه‌رئافره‌ت له‌ دیوانه‌ شیعرى (ملوانکه‌ى ) شێرکۆبێکه‌سدا

پوخته‌

21. ڕێککه‌وتن له‌ دایالێکتى گۆرانى (گۆڤه‌رى هه‌ورامی) دا

پوخته‌

22. کورداندنى ثیَوانةى ثیَنج فاکتةرة طةورةکةى کةسایةتى

پوخته‌

23. یه‌کێتى بابه‌ت له‌ ڕه‌خنه‌ى کوردى کرمانجى ناوه‌ڕاستدا 1950-1970

پوخته‌

24. هەڵسەنگاندنی خزمەتگوزاریی فێرکاری ئامادەیی لەشاری کەلار

پوخته‌

25. ڕێکاره‌کانی فێرکردنی زمانی بیانی (که‌لتوور) به‌ نموونه‌

پوخته‌

26. کێشه‌کانى خوێندکاران له‌ زانکۆى گه‌رمیان "کۆلێجى په‌روه‌رده‌ وه‌ک نمونه‌ "

پوخته‌

27. پێرەوی دیاریکردن له ستانداردی کوردییدا

پوخته‌

28. شیکردنه‌وه‌یه‌کی جوگرافی بۆ په‌ره‌پێدانی که‌رتی گه‌شتوگوزار له‌ قه‌زای کفری

پوخته‌

29. شیکردنه‌وه‌یه‌کى ئاووهه‌وایی و جیۆمۆرفی بۆ ڕوودانى دیارده‌ى لافاو له‌ شارى که‌لار و ناحیه‌ى ڕزگارى

پوخته‌

30. قووڵبوونەوەی شوناسه‌ لۆکاڵیه‌کان و کاریگەریان لەسەر بونیادنانه‌وەی عێراقی نوێ لەدوای ساڵی 2003

پوخته‌

31. ڕۆڵی زانایانی مسوڵمانلە بەرەوپێشبردنی ڕێبازی توێژینەوەی زانستیدا

پوخته‌

32. [دور التکنولوجیا فی تطور المدینة[ مدینة السلیمانیة أنموذجاً

پوخته‌

33. تداولیة الخطاب التوجیهی فی خطبتی السیدة زینب علیها السلام فی الکوفة والشام

پوخته‌

34. قراءة احمد شوقی لقصیدة (یا لیل الصبُّ) للحصری القیروانی – مقاربة نصیة

پوخته‌

35. واقع التعلیم فی مدارس النازحین للمرحلة الإبتدائیة ومشکلاتها من وجهة نظرالمعلمین والمشرفین

پوخته‌

36. أثر استخدام استراتیجیة سکامبر فی التحصیل والتفکیر البصری لدى طالبات الصف الثامن الاساسی فی مادة الریاضیات

پوخته‌