جۆری توێژینه‌وه : Original Article
نوسه‌ران
1 به‌شی زانسته كۆمه‌ڵایه‌تییه‌كان،كۆلێژی په‌روه‌رده‌ی بنه‌ڕه‌ت، زانكۆی گه‌رمیان، هەرێمی کوردستانی عێراق
2 Department of geography< College of Education , University of Garmian
3 Kurdistan Institution for Strategic Studies and Scientific Research (KISSR)
پوخته
ناوچه‌ی توێژینه‌وه كه‌وتوه‌ته باكووری رۆژهه‌ڵاتی وڵاتی عێراق و رۆژهه‌ڵاتی هه‌رێمی كوردستان له سنوری قه‌زای كه‌لار، له نێوان هه‌ردوو بازنه‌ی پانی (²33: ¢51: 34°) و (²52: ¢04: 35°) باكوور و هێڵی درێژی (²50: ¢21: 45°) و (²59: ¢34: 45°) ڕۆژهەڵات. به كۆی رووبه‌ری (235.46 كم2)، كه رووبه‌ری ئاوه‌زێڵی قه‌ڵاتۆپزان (148.74كم2) و رێژەی (63.17%)، ئاوه‌زێڵی پاریۆڵه به رووبه‌ری (86.72كم2) و رێژەی (36.83%) ناوچه‌ی توێژینه‌وه پێكده‌هێنن. ئامانجی توێژینه‌وه خستنه‌ڕووی ئاماژه هایدرۆلۆجیه‌كان و چاره‌سه‌ركردنی به‌فیڕۆچوونی ئاوی سه‌ر زه‌وی له وه‌رزی (زستان و به‌هار) و وشكی و كه‌م ئاوی له وه‌رزی (هاوین و پایزی) و دروستكردنی بنكه‌یه‌كی زانیاری بۆ هه‌ردوو ئاوه‌زێڵ. پاڵپشت به فایلی به‌رزی و نزمی (DEM12.5m)، ته‌كنیكه‌كانی سیسته‌می زانیارییه جوگرافییه‌كان و هه‌ستكردن له دووره‌وه (GIS & RS)، به‌رنامه‌كانی (WMS11.0،Global Mapper18،ArcMap10.8)، هاوكۆڵكه تایبه‌ته‌‌كانی مۆرفۆمه‌تری و هایدرۆلۆجی، توێژینه‌وه به‌و ئه‌نجامه‌ی گه‌یشت كه، شێوه‌ی ئه‌ندازه‌یی ناوچه‌ی توێژینه‌وه به به‌های (0،36كم2/كم)ی هاوكۆڵكه‌ی شێوه، درێژكۆڵه‌ییه‌كی ناڕێكه. تێكڕای به‌رزی و نزمی (34،69كم/كم2)، (388) لقه ئاوی به كۆی درێژی (429،37كم)ه، تایبه‌تمه‌ندییه مۆرفۆمه‌ترییه‌‌كانی تر، هۆكاری كه‌می ماوه‌كانی كۆبونه‌وه‌ی ئاوی (2.67 كاتژمێر)، وه‌ڵامدانه‌وه (1 كاتژمێر)، بناغه‌ی لافاو(4.02 كاتژمێر)ن، له‌گه‌ڵ به‌رزی به‌های له‌به‌رڕۆشتن (5.02 كاتژمێر)، هاكۆڵكه‌ی لافاو(4.20). ئه‌وه‌ش به‌ڵگه‌یی ئاماری و ئاماژه‌ی ده‌ركه‌وتنی ده‌رامه‌تی ئاوی و لافاوه له ناوچه‌ی توێژینه‌وه. كه به پلانی زانستی ورد و ته‌كنیكه‌كانی دروێنه‌كردن و به تایبه‌ت بنیادنانی پۆندی قه‌باره جیاواز، ژینگه سروشتی و چالاكییه مرۆییه‌كانی ناوچه‌ی توێژینه‌وه له لافاوه‌كانی وه‌رزی دابارین ده‌پارێزرێت و له وشكی و كه‌م ئاوییه‌كانی وه‌رزی هاوین و پایز رزگار ده‌كات. له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌شدا بنه‌مایه بۆ كه‌مكردنه‌وه‌ی كاریگه‌ری گۆڕانكارییه ژینگه‌یی و ئاووهه‌واییه‌كان و گه‌شه‌پێدانی چالاكییه هه‌مه‌جۆره‌كانی هه‌ردوو ئاوه‌زێڵی قه‌ڵاتۆپزان و پاریۆڵه.
وشه بنچینه‌ییه‌كان
ناونیشانی توێژینه‌وه [English]
شیكردنه‌وه‌ی مۆرفۆمه‌تری هه‌ردوو ئاوه‌زێڵی قه‌ڵاتۆپزان و پاریۆڵه و ئاماژه هایدرۆلۆجییه‌كانی
نوسه‌ران [English]
- Shirwan Majeed 1
- Azdeen Darwesh 2 3
1 Department of Social Sciences, College of basic Education of Education University of Garmian, Kurdistan, Iraq.
2 Department of geography< College of Education , University of Garmian
3 Kurdistan Institution for Strategic Studies and Scientific Research (KISSR)
پوخته [English]
The area of study is located in the eastern region of Iraq and the east of Kurdistan region within the boundaries of Kalar district, located between latitudes (34o:51-: 33=) and (35o:04-: 52=) in the north and longitudes (45o:21-: 50=) and (45o :34-: 59=) in the east. The total area of both basins is (235.46 km2); where the area of the Qalatopzan basin is (148.74 km2) with a rate of (63.17%), while the area of the Parewla basin is (86.72 km2) with a rate of (36.83%) of the study area. In order to depict the hydrological indicators and solve the issue of the waste of surface water in winter and spring as well as the lack of water in summer and autumn, a database has been created for both basins. Depending on the elevation model file number (DEM12.5m), geographic information systems and remote sensing technology (GIS & RS), and programs (ArcMap10.8, WMS11.0, Global Mapper18), the coefficient of hydrological and morphometric characteristics, the study has concluded that the geometric shape of the study area has a value of (0.36 km2 / km) as a shape coefficient, long and irregular, and an average terrain of (34.69 km / km2), and (388) river branches with a total length of (429.37 km), and other morphometric characteristics, are the reasons behind the shortage of duration of water concentration (2.67 hours), the time of stagnation (1 hour), the time of the base floods (4.02 hours), with a high rate of the duration of the runoff (5.02 hours), and the flood coefficient (4.20). This is statistical evidence of the emergence of water resources and floods in the study area. With a detailed scientific and technical plan for harvesting, especially the construction of ponds of different sizes, it is possible to protect the natural and human environment of the study area from seasonal floods, and protect it from drought and lack of water in the seasons of summer and autumn. Moreover, it is considered a basis for limiting the effects of environmental and climate change and for developing various activities in both the Qalatopzan and Parewla basins.
وشه بنچینه‌ییه‌كان [English]
- (ئاوه‌زێڵی قه‌ڵاتۆپزان
- پاریۆڵه
- مۆرفۆمه‌تری
- هایدرۆلۆجیا
- GIS & RS)
)