جۆری توێژینه‌وه‌ : Original Article

نوسه‌ر

پەیمانگاى ڕاهێنان و گەشەپێدانى پەروەردەیی گەرمیان

پوخته‌

 ئەم توێژینەوەیە بە ناونیشانى (ڕۆڵى پەروەردە لە كەمكردنەوەى بەكارهێنانى ئەو دەربڕاوە زمانییانەى، كە توندوتیژى كۆمەڵایەتییان لێدەكەوێتەوە)، تیشكدەخاتە سەر گرنگى پڕۆسەى پەروەردە و فێركردن لە فێركردنى زمان و پاراستى پەیوەندییە كۆمەڵایەتییەكان و گواستنەوەى كەلتوور و بەها و یاسا كۆمەڵایەتییەكان لە نەوەیەكەوە بۆ نەوەیەكى تر، بە ئامانجى بونیادنانى كۆمەڵگایەكى زمان تۆكمە و باڵاى پڕ لە ڕێز و خۆشەویستى دوو له‌ به‌كارهێنانی ئه‌و ده‌ربڕاوه‌ زمانییانه‌ی، كه‌ توندوتیژی كۆمه‌ڵایه‌تی به‌رهه‌م‌ده‌هێنن، چونكه‌ زمان دیاریدەیەكى كۆمەڵایەتى و كەلتوورییه‌، تاكەكان ناچارن بكەونە ژێر بەكارهێنانییەوە و سەرجەم تاكەكانى ئەندامى كۆمەڵێكى دیاریكراو دەبێت بە پێی یاسا كۆمەڵایەتییەكانى ئەو كۆمەڵ ڕەفتار بكەن و شێوازى قسەكردنیشیان بە پێی یاسا كۆمه‌ڵایه‌تییه‌كانی زمانی ئه‌و كۆمه‌ڵه‌یه‌ بێت، بۆ ئه‌وه‌ی دووربن له‌ توندوتیژی سزا كۆمه‌ڵایه‌تییه‌كان. توێژینه‌وه‌كه‌ له‌ سێ ته‌وه‌ر پێكهاتووه‌ و له‌ ته‌وه‌ری یه‌كه‌مدا باس له‌ په‌یوه‌ندی نێوان زمان و كۆمه‌ڵ كراوه‌ و یاسا كۆمه‌ڵایه‌تییه‌كانی زمانیش و زمانی په‌روه‌رده‌یش تیشكی خراوه‌ته‌سه‌ر، له‌ ته‌وه‌ری دووه‌میشدا ئه‌و ده‌ربڕاوه‌ زمانییانه‌ و سه‌رچاوه‌كانی وه‌رگرتنیان له‌لایه‌ن قوتابییه‌وه‌ دیاریكراوه‌، كه‌ توندوتیژی كۆمه‌ڵایه‌تییان لێده‌كه‌وێته‌وه‌. له‌ ته‌وه‌ری سێیه‌میشدا ڕێگاكانی كه‌مكردنه‌وه‌ی به‌كارهێنانی ئه‌و ده‌ربڕاوه‌ زمانییانه‌‌ دیاریكراوه‌.

وشه‌ بنچینه‌ییه‌كان

ناونیشانی توێژینه‌وه‌ [English]

ڕۆڵى پەروەردە لە كەمكردنەوەى بەكارهێنانى ئەو دەربڕاوە زمانییانەى،كە توندوتیژى كۆمەڵایەتیيان لێدەكەوێتەوە

نوسه‌ر [English]

  • peshkaw Majed

پەیمانگاى ڕاهێنان و گەشەپێدانى پەروەردەیی گەرمیان

پوخته‌ [English]

ئەم توێژینەوەیە بە ناونیشانى (ڕۆڵى پەروەردە لە كەمكردنەوەى بەكارهێنانى ئەو دەربڕاوە زمانییانەى، كە توندوتیژى كۆمەڵایەتییان لێدەكەوێتەوە)، تیشكدەخاتە سەر گرنگى پڕۆسەى پەروەردە و فێركردن لە فێركردنى زمان و پاراستى پەیوەندییە كۆمەڵایەتییەكان و گواستنەوەى كەلتوور و بەها و یاسا كۆمەڵایەتییەكان لە نەوەیەكەوە بۆ نەوەیەكى تر، بە ئامانجى بونیادنانى كۆمەڵگایەكى زمان تۆكمە و باڵاى پڕ لە ڕێز و خۆشەویستى دوو له‌ به‌كارهێنانی ئه‌و ده‌ربڕاوه‌ زمانییانه‌ی، كه‌ توندوتیژی كۆمه‌ڵایه‌تی به‌رهه‌م‌ده‌هێنن، چونكه‌ زمان دیاریدەیەكى كۆمەڵایەتى و كەلتوورییه‌، تاكەكان ناچارن بكەونە ژێر بەكارهێنانییەوە و سەرجەم تاكەكانى ئەندامى كۆمەڵێكى دیاریكراو دەبێت بە پێی یاسا كۆمەڵایەتییەكانى ئەو كۆمەڵ ڕەفتار بكەن و شێوازى قسەكردنیشیان بە پێی یاسا كۆمه‌ڵایه‌تییه‌كانی زمانی ئه‌و كۆمه‌ڵه‌یه‌ بێت، بۆ ئه‌وه‌ی دووربن له‌ توندوتیژی سزا كۆمه‌ڵایه‌تییه‌كان. توێژینه‌وه‌كه‌ له‌ سێ ته‌وه‌ر پێكهاتووه‌ و له‌ ته‌وه‌ری یه‌كه‌مدا باس له‌ په‌یوه‌ندی نێوان زمان و كۆمه‌ڵ كراوه‌ و یاسا كۆمه‌ڵایه‌تییه‌كانی زمانیش و زمانی په‌روه‌رده‌یش تیشكی خراوه‌ته‌سه‌ر، له‌ ته‌وه‌ری دووه‌میشدا ئه‌و ده‌ربڕاوه‌ زمانییانه‌ و سه‌رچاوه‌كانی وه‌رگرتنیان له‌لایه‌ن قوتابییه‌وه‌ دیاریكراوه‌، كه‌ توندوتیژی كۆمه‌ڵایه‌تییان لێده‌كه‌وێته‌وه‌. له‌ ته‌وه‌ری سێیه‌میشدا ڕێگاكانی كه‌مكردنه‌وه‌ی به‌كارهێنانی ئه‌و ده‌ربڕاوه‌ زمانییانه‌‌ دیاریكراوه‌.

وشه‌ بنچینه‌ییه‌كان [English]

  • زمان و كۆمه‌ڵ
  • زمانی په‌روه‌رده‌یی
  • زمان و یاسا كۆمه‌ڵایه‌تییه‌كان
  • توندوتیژی زاره‌كی
  1. أ-بەزمانى كوردى:

    1. ئارام عەبدولواحید حەمەڕەشید مەعروف، ڕێزگرتن لە زمانى كوردیدا، نامەى ماستەر، سلێمانى ، 2012.
    2. ئاڤێستا كەمال مەحموود، خوێندن بە زمانى كوردى لە خوێندنگاكاندا و كاریگەرى لە دروستكردنى جۆراوجۆرى زمانى و ناسنامەى نەتەوەیەتى، كۆنفرانسی ساڵانەى زمانى كوردى(پەروەوردە-میدیا)2012، چاپخانەى ڕۆشنبیر، هەولێر، ، 2013.
    3. ئیدریس سیوەیلى،مامۆستاى كارامە و وانەوتنەوەى سەركەوتوو، چاپخانەى شڤان، چاپى یەكەم، سلێمانى، 2014.
    4. د.بكر عوكەر عەلى و د.كاروان عومەر قادر و م.ئاڤێستا كەمال مەحمود، فێربوون و فێركردن لە ڕوانگەى زانستى زمانى پەروەردییەوە، هەولێر، 2011.
    5. بەهار زایر محمد، زمان و یاس كۆمەڵایەتییەكان، نامەى ماستەر، زانكۆى سەلاحەدین، 2009.
    6. به‌همه‌ن تایر نه‌ریمان، كاریگه‌ری قورئان له‌سه‌ر زمانی كوردی، نامه‌ی ماسته‌ر، زانكۆی سلێمانی، 2013.
    7. تابان مه‌حمه‌د سه‌عید حه‌سه‌ن، گه‌شه‌سه‌ندن و پوكانه‌وه‌ی گه‌نجینه‌ی وشه‌ له‌ زمانی كوردیدا، نامه‌ی ماسته‌ر، زانكۆی سلێمانی، 2008.
    8. د.عیماد عەبدولڕەحیم ئەلزغوم، بنەماسەرەكییەكانى سایكۆلۆژیاى پەروەردەیی، و.ئارام ئەمین شوانى،چاپخانى ڕۆژهەڵات، هەولێر،2015.
    9. چۆلى ئەسعەد جراد، رزمان لە ڕاگەیاندنى بینراو، نامەى ماستەر، زانكۆى سلێمانى، 2013.
    10. شێروان حوسێن حەمەد، گەشەكردنى زمانى منداڵبە پێى قۆناغەكانى خوێندن، كۆنفرانسی ساڵانەى زمانى كوردى (پەروەوردە-میدیا)2012، چاپخانەى ڕۆشنبیر، هەولێر،2013.
    11. سیروان عاسی حسین، ڕۆڵى خوێندنگا ئامادەییەكان لە جێگیركردنى بەها كۆمەڵایەتییەكان، نامەى ماستەر، زانكۆى سەلاحەدین، 2015.
    12. ڕێزان عوسمان مستەفا، دەربڕین و وەرگرتن لە زمانى پەروەردەدا، كۆنفرانسی ساڵانەى زمانى كوردى (پەروەوردە-میدیا)2012، چاپخانەى ڕۆشنبیر، هەولێر،2013.
    13. زوبێر عەلى عارف، ئیدیەم لە شێوەزارى هەورامیدا، نامەى ماجستێر، سكوڵى زمان، زانكۆى سلێمانیى، 2012.
    14. شاخەوان جەلال فەرەج، تابۆ وەك نموونەیەكى پەیوەندیى نێوان زمان و كلتور، نامەى دكتۆرا، كۆلێژى زمان، زانكۆى سلێمانی، 2011.
    15. شیلان عوسمان عەبدولڕەحمان، كارابوونى زمان لە پەیوەندییە كۆمەڵایەتییەكان، نامەى ماستەر، زانكۆى بەغداد، 2008.
    16. محمد ساڵح پێندرۆیی، ڕۆڵی خێزان و قوتابخانه‌ی له‌ ڕیشه‌كێشكردنی توندوتیژی"چاپخانه‌ی ڕۆژهه‌ڵات، 2012.
    17. د.محەمەدیى مەحویى، زمان و زانستى زمان، بەرگى یەكەم، دەزگاى چاپ و پەخشى سەردەم، سلێمانى، 2001.
    18. كەریم ئەحمەد عەزیز، پرۆگرامى پەروەردەیی، چاپخانەى پەیوەند، سلێمانى، 2012.
    19. كه‌ریم شه‌ریف قه‌ره‌چه‌تانی، سایكۆلۆژیای زمانی منداڵ، چپخانه‌ی پیره‌مێرد، چاپی دووه‌م، سلێمانی، 2015.
    20. كەریم قەرەچەتانى ، سایكۆلۆژى پەروەردەیی، چاپخانەى پەیوەند، چاپی یەكەم، سلێمانى، 2008.
    21. فاروق عومەر سدیق(د)، لە دایكبوونى وشە، چاپخانەى شڤان، چاپى یەكەم، سلێمانى، 2011.
    22. د.مەعن خەلیل، كۆمەڵناسیى خێزان، وەرگێڕانى ئارام ئەمین جەلال، چاپخانەى خانى، چاپى یەكەم، دهۆك، 2007.
    23. هۆگر محموود فەرەج، پراگماتیك و واتاى نیشانەكان، نامەى دكتۆرا، كۆلێژى زمان، زانكۆى سلێمانى، 2000.
    24. هەوار عومەر فەقێ ئەمین، بنەماكانى زمانى پەروەردەیی لە پرۆگرامەكانى خوێندندا، نامەى ماستەر، زانكۆى سلێمانى،2015.
    25. هادی مشعان ربیع و اسماعیل محمد الفوم، و.ئه‌ركان بیانی، ڕێبه‌ری په‌روه‌رده‌یی، چاپخانه‌ی شڤان، 2012.

    ب-بە زمانى عەرەبی:

    1.على عبدالواحد وافى(د)، اللغة والمجتمح، مطبعة النهضة ، الطبعة الرابعة، مصر ، 1983.

    2.نایف خرما، اضواء على الدراسات اللغویة المعاصره، مطبعة عالم المعرفه، الكویت، 1978.

    3.هادی نهر(د)، علم اللغة الاجتماعی، مطبعة دار الغصون، الطبعة الأول، لبنان،  1988.