Document Type : Original Article

Authors

1 وەزارەتی پەروەردە

2 بەشی مێژوو// كۆلێژی زانستەمرۆڤایەتییەكان// زانکۆی سلێمانی

Abstract

The Sufi's tariqa (way, brotherhood) in Kurdistan played an important and effective political role throughout the history of the Ottoman Empire. In the nineteenth century, especially after the fall of the Emirates, Sufi sheikhs in addition to their religious guidance and teaching the mystical and spiritual practices, they undertake the responsibility to lead the Kurdish liberation movement. After the fall of the Ottoman Empire and the closure of most of the Sofi’s meeting places known as zawiyas, khanqahs or tekke where were the places of spiritual sessions meetings(majalis). The practice of violence by Mustafa Kemal Ataturk towards Sofi's sheikhs did not stop them idly but continued to practice their secret activities. With the emergence of multi-party life in Turkey, the Sufi tariqa began again in their religious activities, especially in Northern Kurdistan. In the last quarter of the twentieth century, and after the remarkable development witnessed by the Islamic political movement, as well as the emergence of the Welfare Party in 1983, suitable circumstances arose for the Sufi Way in southern Turkish Kurdistan, so that they, while performing their religious rituals, exercise their political and social roles as well. this study aims to focus on the history of Sufi tariqa which is full of conflicts and quarrels with the government and among themselves in Northern  Kurdistan. From this point of view,  the percentage of Sofi Orders' participation in the practice of politics was not parallel, but rather varied and each of them played an effective role and left its striking imprint on Kurdistan

Keywords

یەکەم: تێزی ماستەر و دکتۆرا:
1- Abdül Samet Çelikçi, Derin Devletin Bir Kanadı Olark Türkiye’de Dini Gruplar, Doktora Tezi, Samsun Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Siyaset Bilimi Ana Bilim Dalı, Samsun, 2020 .
10- İzzettin Ürek: Günümüz Bitlis Medreselerinde Mantık Eğitimi (Norşin Medreseleri Örneği), Yüksek Lisans Tezi, Dicle Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Mantık Bilim Dalı, Diyarbakır, 2020.
11- Hilal Bartu: Kayseride Tarikatlar Ve Tekkeler, Yüksek Lisans Tezi, Erciyes Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Tasavvuf Tarihi Bilim Dalı, Kayseri, 2017.
12- Haldun Demirel: Türkiye’de Sivil Toplum Ve Tarikatlar “Altınoluk” Dergisi Çerçevesinde Nakşibendi Tarikatı, Yüksek Lisans Tezi, Kırıkkale Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kamu Yönetimi Ana Bilim Dalı, Kırıkkale, 1997.
13- Fatma Betül Demirlek: Kadınların Modaya Yöneliminde Ötekileştirilmenin Rolü “Süleyman Hilmi Tunahan Cemaati” Konya Örneği, Yüksek Lisans Tezi, Necmettin Erbakan Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Din Sosyolojisi Ana Bilim Dalı, Konya, 2015.
14- İlkan Öz: Sekülerleşmiş Tarikat, Şirket Ve Siyaset Parti: Haydar Baş ve Bağımsız Türkiye Partisi, Yüksek Lisans Tezi, Galatasaray Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Siyaset Bilimi Ana Bilim Dalı, İstanbul, 2019.
2- Büşra Ersanlı: Dini Sosyal Teşekküller Gölgesinde Türkiye’nin Geleceği, Doktora Tezi, Eskişehir Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Tasavvuf Tarihi Bilim Dalı, Eskişehir, 2020.
3- Ahmet Aktaş: Tarikatların Toplumsal İşlevi, Diyarbakır Kdiri Tarikatı Örneği, Yüksek Lisans Tezi, Necmettin Erbakan Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Din Sosyolojisi Bilim Dalı, Konya, 2014.
4 - Mehmet Çelik: Tasavvuf ve İlmi Birleştiren Bir Kurum Olarak Medreseler (19. ve 20. Yüzyıllarda Norşin Medresesi Örneği), Yüksek Lisans Tezi, Mardin Artuklu Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Tarih Ana Bilim Dalı, Mardin, 2017.
5- Nürettin Aydın: Nakşibendiliğ’in Halidiyye Kolu Hazneviler Üzerine Sosyolojik Bir Araştırma, Mardin İli Örneği, Yüksek Lisans Tezi, Süleyman Demirel Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Felsefe Ve Din Bilimleri Bilim Dalı, Isparta, 2016.
6- Ahmet Yaşar Ocak: Ulusal Güvenlik Tehdidi Olarak Dini Gruplar, Yuksek Lisans Tezi, Kırıkkale Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ulusal Güvenlik Yuksek Lisan Programı, Kırıkkale, 2018.
7- Adem Karataş: Türkiye’de Bir Nakşibendi Grubunun Dönüşümü: Menzil Grubu Örneği, Yüksek Lisans Tezi, Sakarya Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sakaray, 2019.
8- Nihan Karali: Türkiye’de Modern Tasavvuf Kaynaklarında Kullanılan Ayetler Bunların Değerlendirilmesi: Menzil Cemaati Semerkand Dergisi Örneği, Yüksek Lisans Tezi, Kırklareli Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Temel İslam Bilimleri Bilim Dalı, Kırklareli, 2020.
9-Metin Ermiş: Halidi Medrese Geleneği Ve Norşin Medresesi, Yüksek Lisans Tezi, Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Din Eğitimi Bilim Dalı, Van, 2019.
 
دووەم:کتێبە کوردییەکان:
١٠- بەرزانی مەلا تەها: سۆفیزم ‌و شۆڕش دەربارەی( شێخ عوسمان سیراجەدین نەقشبەندی) ‌و مێژووی خەباتی(سوپای رزگاریی كوردستانی ئێران)، چ1، چاپخانەی بینایی، سلێمانی، 2018.
١١- د. جەعفەر عەلی رەسوڵ: سۆفیزم ‌و كاریگەری لە بزووتنەوەی رزگاریخوازی نەتەوەیی گەلی كورددا(1880-1925)، چ2،چاپخانەی، رۆژهەڵات، هەولێر ،2013.
١٢- مارتن فان برونەسن: ئاغاو شێخ و دەوڵەت، و.كوردۆ عەلی، ب2، چ4، سلێمانی، 2003.
١٣-مارتن ڤان برۆنسێن: كوردەكان‌و ئیسلام، و.ژیلاخۆش بەیات، تیشك، گۆڤارێكی شیكارانەی كۆمەڵایەتی سیاسییە، ژمارە 54، ساڵی بیست‌ویەكەم، زستان 2719.
١٤- عەدنان ئەمین: پێگەی بیری سیاسیی لە تەریقەتی نەقشبەندیدا، زنجیرە بڵاوكراوەكانی ناوەندی كوردستان بۆ توێژینەوە لە ململانێ ‌و قەیرانەكان (KCCRC)،10، ئازاری 2018.