Document Type : Original Article

Authors

1 بهشی زمانی كوردی // كۆلێجی زمان و زانستهمرۆڤایهتییهكان // زانكۆی گهرمیان

2 بەشى زمانى کوردى // کۆلێجى پەروەردە // زانکۆى گەرمیان

Abstract

(Prison Poetry in South Kurdistan,middle kermanj (1920-1970), which is an attempt to shed light on prison poetry in general and the poetic language of those poetic texts written in the dark corners of prisons directly, as well as an attempt to present the characteristics, advantages, and displacement in that kind of poetic language in those poetic texts, and in light of the breadth of the study. The limits of the present research is the poetry of the middle dialect poets in Southern Kurdistan between the years 1920-1970, due to the breadth of the subject and the achievement of the desired goal and obtaining distinguished results. For this, the research has been divided into an introduction and two main sections, which include the theoretical and practical aspects of the research. The theoretical side contains the definition and concept of poetic language, opinions of writers and researchers,
As well as the poetic language and the alterations that occurred to it. On the other hand, the practical side attempts to show the linguistic elements and qualities of this form of poetry through the analysis of a collection of poetic samples.

Keywords

    كتێب بهزمانی کوردى
1-ئەحمەد، پهخشان عهلی،2009، شێوازی شیعری گۆران، چ1، چاپخانهی ڕهنج، سلێمانی.
2-ئەحمەد، نهجات حهمید،2008، تیۆریی بنیاتی شاراوه، چ1، دهزگای ئاراس، ههولێر.
3- ئەحمەدى، بابهك، 2004، پێكهاتهو ڕاڤهی دهق ،کتێبى یەکەم, و:مهسعود بابایی، چ1، بڵاوكراوهی سهنتهری لێكۆڵینهوهی فیكریی و ئهدهبی نما، چاپخانهی ڕهنج، ههولێر.    
4-ئهحمهد، د.سافیە محهمهد، 2013, لادان لهشیعری هاوچهرخی كوردیدا، بڵاوكردنهوهی ئهكادیمیای كوردی، ژ (250)، چاپخانهی حاجی هاشم، ههولێر.
5-ئاشنا، ئومێد،2005، دیوانی بێكهس، چ2، دهزگای ئاراس، ههولێر.
6-ئاشنا، ئومێد ،2007، شێوهو ناوهڕۆك، چ1، دهزگای ئاراس، ههولێر.
7-ئاگرین، د.عهبدوڵڵا، 2004،دیوانی ئهسعهد مهحوی,چ1، دهزگای ئاراس، هەولێر
8-ئاگرین، د.عهبدوڵڵا، 2013،دیوانی شیعر(محەمەد ساڵح دیلان)،چ2,چاپخانەى چوارچرا،هەولێر.
9-بنهماڵهی شاعیر، 2004، دیوانی كاكهی فهلاح، چاپخانهكارۆ، سلێمانی
10-باڵهكی، یادگار ڕهسوڵ حهمهدهمین،2005، سیماكانی تازهكردنهوهی شیعری كوردی (1898 – 1932)، چ1، دهزگهها سپرێز، چاپخانا وهزارهتا پهروهردێ-ههولێر.
11-بەرزنجی،سامان مارف&بهرزنجی،عومهر مهعروف ،1993، سهرجهمی بهرههمهكانی مارف بهرزنجی شههید، چاپخانەى رۆشنبیر، هەولێر.
12-توفیق، د.قهیس كاكل، 2007, ئاسایشی نهتهوهیی و پلانی زمان، چ1، دهزگای ئاراس، ههولێر.
13-بهفرین،حسێن،2012 دیوانی  شیعر(كامهران موكری), چ2, چاپخانەى چوارچرا، سلێمانى.
14-چهرمهگا، بهرزان حاجی ئیبراهیم ، 2009، دیوانی شههید عوسمان عوزێری، چ2، چاپخانهی یاد، سلێمانی
15-حهسەن، محهمهد فهریق، 2005، تكایهدهست به شیعرهوهبگرن، چ1،دهزگای ئاراس، ههولێر.
16-حیلمی، ڕهفیق، 2010، شیعر و ئهدهبیاتی كوردی، چ2، چاپخانهی ئاراس، ههولێر.
17-حەسەن، حهمهسهعید، 2010، لهههیڤدا بۆ ڕووی تۆو لهپهیڤدا بۆ خۆم دهگهڕێم، چ1، دهزگای ئاراس، ههولێر.
18-خهزنهدار ،د.مارف، 2006، مێژووی ئهدهبی كوردی، ب6، چ1، دهزگای ئاراس، ههولێر
19-دزهیی، د.عهبدولواحد مشیر ،2009، واتاسازی، چ1، چاپخانهی خانی، ههولێر.
20-دزەیي, عهلی فهتاح ،1987، دیوانى شیعر (خرۆشان و ڕامان)، چاپخانەى رۆشنبیری و لاوان، هەولێر.
21-دڵزار ،2006, (دیوانی دڵزار- شیعر)، چ2، چاپخانهی بهڕێوهبهرایهتی ڕۆشنبیری، ههولێر.
22-ڕهسووڵ، د.عیزهدین مستهفا،1990، ئهدهبیاتی نوێی كوردی، چاپخانهی فێرگهی باڵا، ههولێر.
23-ڕەسووڵ، د.عیزەدین ستەفا، 2016،دیوانی ئهحمهد موختارجاف،چاپخانەى پەنجەرە،تاران.
24-ڕهشید، د.فوئاد،2007، دهقی ئهدهبی "ئهدگار، چێژ، بهها"، چ1، دهزگای ئاراس، ههولێر.
25-ڕەزا، ئهحمهد، 2007,هونهری شیعر نووسین، ب1، چاپخانهى دهزگای ناوهندی ڕاگهیاندن.
26-ڕەنجدەر،سهباح ،2011، دوو كتێب لهبارهی شیعرهوه، چ1، چاپخانهی ڕۆژههڵات، ههولێر.
27-سابیر، د.پهڕێز،2006, ڕهخنهی ئهدهبی و مهسهلهكانی نوێكردنهوهی شیعر، چ1، دهزگای ئاراس، ههولێر.
28-سامان، فهریدوون،2012، ئهزموون لهنێوان شكست و داهێناندا، چ1، چاپخانهی ڕۆژههڵات، ههولێر.
29-سۆن، مێجهر ئی.ب،2007، چهند سهرنجێك دهربارهی هۆزهكانی كوردستانی خواروو، و: نهجاتی عهبدوڵڵا، لهبڵاوكراوهكانی بنكهی ژین، چاپخانهی شڤان، سلێمانی.
30-شێخ بزێنی، سهعد فاروق یوسف،2011، بنیاتی هونهری لهشیعری (ئهحمهد موختار بهگی جافدا)، چ1، چاپخانهی ڕۆشنبیری ههولێر.
31-عارف, حهمهكهریم،2007، سادقى هيدایهت، نموونهی مهرگی نووسهر، و:حهمهكهریم عارف، چ1، لهچاپكراوهكانی پرۆژهی كتێبی یانهی قهڵهم، سلێمانی. 
32-عهبدوڵڵا ،د.ئیدریس ،2010-2011 ، شێواز و شێوازگهری، چ1، چاپخانهی ڕۆژههڵات، ههولێر.                   
33-عهبدوڵڵا ،د.ئیدریس،2011، لایهنهڕهوانبێژییهكان لهشیعری كلاسیكی كوردی,بهنموونهی (حهمدی و حاجی قادرى كۆیی) ، چاپخانهی حاجی هاشم، ههولێر.
34-عهبدوڵڵا ،عهبدولسهلام نهجمهدین ،2008، شیكردنهوهی دهقی شیعری لهڕووی زمانهوانیهوه، چ1، چاپخانهی حاجی هاشم، ههولێر.
35-عیسى، هاوژین سلیوه،2009، بنیاتی وێنهی هونهری لهشیعری شێركۆ بێكهس دا، چ1، دهزگا و چاپ و پهخشی سهردهم، سلێمانی. 
36-عەبدوڵڵا، عهبدولموتهڵڵیب،2010، (زمان، بوون، شیعر)، چ1، چاپخانهی خانی، دهۆك.
37-غەمبار، كهمال،2008، بهرهو جیهانی شیعرىی چهند شاعیرێك، چ1، دهزگای ئاراس، ههولێر.
38-فەتاح، د.محهمهد مهعروف،2010، لێكۆڵینهوهزمانییهكان، ك+ئا: شێروان حسێن خۆشناو – شێروان میرزا قادر، چ1، چاپخانهی ڕۆژههڵات، ههولێر.
39-فتاح، د.محمد معروف2011، زمانهوانی، چ3، بڵاوكراوهی ئهكادیمیای كوردی ژ (124)، چاپخانهی حاجی هاشم، ههولێر.
40-قادر، حهمهحهمهئهمین (كاكهی فهلاح)،2020، كاروانی شیعری نوێی كوردی، چ1، بڵاوكراوهی كوردستان، سنه
41-قەرەداخى، حهسیب، 2002، فهرههنگی خهم -س.ش، ب1، چ1، دهزگای ئاراس، هەولێر.
42-کانەبی، دلێر صادق،2009 ، ههندێ لادانی زمانی لای سێ شاعیری نوێخوازی كورد، چ1، چاپخانهی خانی، دهۆك. 
43-مدرس, مەلا عبدالکریمى & عبدالکریم ،فاتح ،1364، دیوان نالى،چ1،چاپخانە سپهر،تهران .
44-مستەفا، ئاسۆ عومهر،2009، بهها ئیستاتیكییهكانی شیعر لای (پیرهمێرد و شێخ نوری شێخ ساڵح و گۆران)، چ1، چاپخانهی خانی، دهۆك.
45-مهحموود، ئازاد ئهحمهد،2009، بونیاتی زمان لهشیعری هاوچهرخی كوردی (1985-2005)، چاپخانهی حاجی هاشم، ههولێر.
46-مهلاكهریم، محهمهدی ،2006، یانهی دڵان(دیوانی شیعری مهدهۆش)،چاپی سێیهم,چاپخانهی گهنج، سلێمانی 
47-میراودهلی، كهمال ,2013، گۆران رۆمانسیزمی سروشت و جوانی، بێ ناو و شوێنی چاپ.
48-مەلا، ئهحمهدی، 2005،شیعر تهنیا ههر بنهمایه - لێكۆڵینهوهی ڕهخنهیی، چ1، دهزگای ئاراس، ههولێر.
49-هۆراس، 1970،هونهری شیعر، و: حهمید عهزیز، چ1، مطبعهالزمان، بهغدا.
50-یهعقووبی، عهبدولخالق،2002، دهنگی بلورینی دهق، چ1، ناوهندی كوردیكا، بۆكان.
     كتێب بهزمانی عهرهبی
51- العوادي، د.عدنان حسين،1985، لغهالشعر الحديث في العراق,بين مطلع القرن العشرين و الحرب العالمية الثانية، منشورات وزارة الثقافة والاعلام
      نامەى ئەکادیمیی كوردی
 52- تۆفیق، ئاڤان عهلی میرزا،2008، چینینى دهق لهشیعرهكانی نالی دا، نامهی دكتۆرا، زانكۆی سلێمانی.
  53- سەعید، ناز ئهحمهد ،2010، لادان لهشیعری (لهتیف ههڵمهت)دا، نامهی ماستهر، زانكۆی سلێمانی.
     گۆڤاری كوردی
54-سابير، د.پهخشان&عهبدولقادر،جوان،2011 ، شیعری زیندان لهنێوان واقیع و ئهدهبدا، گۆڤاری ئهكادیمیاى كوردى، ژ17
55-شەریف، عهبدولواحید ئیدریس ،2021، بهرهنگاری لهشیعرهكانی مهلا عهلی دا، گۆڤاری زانكۆى ڕاپهڕین، ژ2  
 56-یهعقووبی، عهبدولخالق ،2006، (زمان، باڵاپۆشی هزر)، گۆڤاری ڕامان، ژ (108).
       گۆڤاری عهرهبی
57-مصطفى, مصطفى سيد مينه,2014, زمانى شيعرى هێمن، مجلة جامعة كركوك، العدد(1).
      گۆڤاری فارسی
58-حسومی، ولى واللە،1392،تحلیل زبان ادبی قران با تکیە بر نقد نظریە جدایی زبان ادبی از زبان عادى، فلصنامە علمى پژوهشى فلسفە و الاهیات،ش4 .
    پێگهی ئینتهرنێت - كوردی
59--قهبانی، نزار، شیعر چییه؟ و: حهسهن ئهیوب زاده: https://www.kurdipedia.org/?q=2010122214412419491&lng=1