جۆری توێژینه‌وه‌ : Original Article

نوسه‌ران

1 سەرۆکایەتی زانکۆی گەرمیان، سەرۆکی زانکۆ، کەلار

2 بەشی زمانی کوردی // کۆلێجى پەروەردەى بنەڕەت // زانکۆی گەرمیان

پوخته‌

        کاریگەربوونى شاعیران بە بەرهەمى شیعرى یەکتر دیاردەیەکە، یاخود تایبەتمەندییەکى شێوازى شاعیرە بۆ پێشخستنى ئەدەب و پێشکەوتنى، وە ئەم کاریگەربوونە بووەتە نەریتێک لاى شاعیران و ئاماژەیە بە ڕەسەنى کەسى داهێنەر، ئەگەر هاتوو بە شێوەیەکى هونەرى و داهێنانە مامەڵەی لەگەلدا بکات، بە شێوەیەک، کە دوور بێت لە لاسایی کردنەوە. وە ئەم دیاردەیە لە ئەدەبیاتى کلاسیکى کوردیماندا بوونى هەیە و شاعیرانى کلاسیکی کوردیمان بەهەمان شێوەى شاعیرانى گەلانى تر کەم تا زۆر کاریگەر بوونە بە شیعرى یەکتر.




         (مینە جاف)ى شاعیریش وەکو شاعیرێکى ئەدەبى کلاسیکى کوردی ئەزموونە شیعرییەکەى کاریگەر بووە بە شیعرى چەندین شاعیرى کوردی سەر بەهەمان ڕێبازى ئەدەبى پێش خۆى و سەردەمى خۆی، بۆیە لەم توێژینەوەیەدا هەوڵى ئەومان داوە، کە بەراوردى چەند نمونەیەکى  شیعری شاعیر لەگەل چەند نمونەیەکى شیعرى شاعیرانى کلاسیکى کوردیماندا بکەین و ڕووى لێکچوونیان دیارى بکەین و سەرکەوتن و سەرنەکەوتنى شاعیر لەم ئەزموونەیدا بخەینە ڕوو، بۆ ئەم مەبەستەش نمونەى دێڕى شیعرى (١٤)شاعیرى کلاسیکى کوردیمان وەرگرتووە، بەمەبستى ئەنجامدانى خوێندنەوە بۆیان و بەراوردکردنیان لەگەل چەند دێڕە شیعرێکى (مینە جاف)دا.

وشه‌ بنچینه‌ییه‌كان

ناونیشانی توێژینه‌وه‌ [English]

Kurdish Classical Poets on Mina Jaf

نوسه‌ران [English]

  • Farhad Qader Kareem 1
  • Akram Abas 2

1 سەرۆکایەتی زانکۆی گەرمیان، سەرۆکی زانکۆ، کەلار

2 بەشی زمانی کوردی // کۆلێجى پەروەردەى بنەڕەت // زانکۆی گەرمیان

پوخته‌ [English]

Literary Infection is a stylistic pattern in which contributes of literature prestige and development. It is a pattern that the poets used to do and it indicates the authenticity of the creative if dealt with artistically and stylistically by creativity away from tradition and simulation, and this phenomenon is present in classic Kurdish poetry like others and in varying proportions.
      The poet ‘’Mina Jaf’’ is considered one of the classic Kurdish poets those his poetry experience was influenced by the poetry production of those who preceded or lived in the same period of time. This study therefore seeks to compare the poetry output of the poet (Mina Jaf) with poetry samples that we have selected for (fourteen) classic poets for the purpose of comparison and demonstrate the poet's ability, and the extent to which he succeeds or fails in positions of repetition with these selected poem samples at the stylistic and creative level. 

وشه‌ بنچینه‌ییه‌كان [English]

  • Influence
  • poet
  • literature
  • mina
  • classics
ــ کتێبەکوردییەکان:
١/ ئاشنا، ئومێد(٢٠٠٥)، دیوانى بێکەس، چاپى دووەم ،هەولێر دەزگاى چاپ و بڵاوکردنەوەى ئاراس، گەڕەکى خانزاد.
٢/ ئامێدى، عەبدوڵڵا یاسین (٢٠٠٣) ، پەیدابوونى ڕەخنەى ئەدەبى لە شیعرى کلاسیکى کوردیدا( تا جەنگى گێتى یەکەم)، چاپی یەکەم، هەولێر، چاپخانەى وەزارەتى پەروەردە.
3/ ئەخۆل، ئەحەمەد دەروێش عەبدوڵڵا(١٩٨٤)، دیوانى ئەخۆل، چاپی یەکەم، سلێمانی،لە چاپکراوەکانى ئەمیندارێتیی گشتیی ڕۆشنبیرى ناوچەى کوردستان    (www.vejinbooks.com)  دیوانەکەى لەم سایتە وەرگیراوە.
٤/ باوەڕ، ئەحمەد (٢٠١٩)، یانەى سەرکەوتنى کوردان،لێکۆڵینەوەیەکى مێژوویی ــ دیکۆمێنتارییە (١٩٣٠ ــ ١٩٣٤)،چاپی یەکەم ، کوردستان، سلێمانى، زنجیرە کتێبى دەزگاى چاپ و پەخشى سەردەم.
٥/ پیرباڵ، فەرهاد(٢٠٠٩)، ڕێبازە ئەدەبێکان، چاپى سێیەم، ئامادەکردن و وەرگێڕانى لە فارسسەوە : (فەرهاد پیرباڵ)، ناوەندى ئەندێشە بۆ بڵاوکردنەوەى کتێب، چاپخانەى شڤان.
٦/ حەمە بۆر، محمد مستەفا(٢٠١٠)، دیوانى مستەفا بەگى (کوردی)ی ساحێبقەران، چاپی یەکەم، بەرگى یەکەم، هەولێر، دەزگاى چاپ و بڵاوکردنەوەى ئاراس.
٧/ حەمە بۆر، محمد مستەفا (٢٠١٠)،دیوانى مستەفا بەگى (کوردی)ی ساحێبقەران، چاپی یەکەم ، بەرگى دووەم،هەولێر، دەزگاى چاپ و بڵاوکردنەوەى ئاراس، هەولێر
٨/ خاڵ، شێخ مححەمەد ؛ ئاشنا، ئومێد (٢٠٠٣)، دیوانى شێخ ڕەزاى تاڵەبانى، چاپی یەکەم، هەولێر، دەزگاى چاپ و بڵاوکردنەوەى ئاراس، گەڕەکى خانزاد.
٩/ ڕازى، (نییە)، دیوانى وەلى دێوانە، سۆرانى و هەورامى ،ئێران، سنندج، انتشارات کردستان.
١٠/ ڕەسووڵ، عیزەددین مستەفا(١٩٨٦)، دیوانى ئەحمەد موختار جاف ، چاپى یەکەم، بەغداد، چاپخانەى (الأدیب).
١١/ زێوەر، محمود(٢٠٠٣)، دیوانى زێوەر، چاپى یەکەم ، هەولێر، دەزگاى چاپ و بڵاوکردنەوەى ئاراس، چاپخانەى وەزارەتى پەروەردە.
١٢/ کاکە ڕەش، ئومێد(١٩٩٠)، دیوانى سەلام ، چاپی دووەم، بغداد، چاپخانەى الحوادث.
١٣/ کەفافی، محەمەد عبدوالسلام (٢٠١١)، ئەدەبى بەراوردکارى، لێکۆڵینەوەیەک لە بارەى تیۆرى ئەدەبى و شیعرى داستانى، وەرگێڕانى: (هەژار ڕەحیمى)، هەولێر، دەزگاى توێژینەوە و بڵاکردنەوەى موکریانى.
١٤/ گەردى، عەزیز(١٩٨٧)، ئەدەبى بەراوردکارى،هەولێر، چاپخانەى زانکۆى سەلاحەددین.
١٥/ گۆران، حسن(١٣٨١ک.هـ)، دیوانى تاهیر بەگى جاف، ئێران ـ سنە، دەزگاى ڕۆشنبیرى گۆران.
١٦/ مدرس، مەلا عبدالکریم(١٣٨٦ک.هـ)، دیوانى مەولەوى ، چاپی چوارەم، سنندج، لە بڵاوکراوەى کوردستان. 
١٧/ مستەفا، محمد فازیل(٢٠١٠)، زێوەر ژیان و بەرهەمى، چاپی یەکەم، هەولێر، چاپخانەى وەزارەتى ڕۆشنبیرى.
١٨/ موکریانى، کوردستان(٢٠٠٦)، دیوانى ئەسیری، چاپى یەکەم، هەولێر، دەزگاى چاپ و بڵاوکردنەوەى ئاراس، گەڕەکى خانزاد.
١٩/ مولود، عبدالله خدر(٢٠١٣)، دیوانى حەمدى (ئەحمەد بەگى ساحیبقەران)، هەولێر، چاپخانەى ڕژهەڵات.
٢٠/ میران، سەردار حمید ؛ شارەزا، کریم موستەفا(١٣٩٠ک.هـ)، دیوانى حاجى قادرى کۆیی، سنە، بڵاوکراوەى کردستان.
٢١/ نەجارى، محمد سعید(١٣٩٠ک.هـ)، دیوانى وەفایی، سنە، بڵاوکراوەکانى کوردستان.
٢٢/  نەریمان، مستەفا(١٩٩٠)، دیوانى مینە جاف، بغداد، چاپخانەى جاحظ. 
٢٣/ هەلاج ،سالح(٢٠١٣)، مێژووى شیعر و شاعیرانى گەرمیان ،چاپی دووەم،سلێمانى،  چاپخانەى گەنج.
ــ کتێبە عەرەبییەکان:
٢٤/ الجرجاني، ابو الحسن علي بن عبدالعزيز(دون سنة النشر)، الوساطة بين المتنبي و خصومه، الطبعة الثالثة، تحقيق و شرح محمد ابو الفضل ابراهيم و علي محمد البجاوي، دار احياء الكتب العربية، عيسى البابي الحلبي و شركاه.
2٥/ الحديدي، عبدالطيف محمد السيد (1995)، السرقات الشعرية بين الآمدي والجرجاني في ضوء النقد القديم والحديث، الطبعة الاولى، مصر، جامعة الأزهر، كلية اللغة العربية.
٢٦/ طبانە،بدوی(دون سنة النشر)، السرقات الأدبیة (دراسة فی أبتکار الأعمال الأدبیە و تقلیدها)، مصر، القاهرة، نهضة مصر للطباعة والنشر والتوزیع.
٢٧/ عمر، احمد مختار(١٩٨٨)، البحث اللغوي عند العرب مع دراسة قضية التأثير والتأثر، الطبعة السادسة، مصر، القاهرة، الناشر عالم الكتب.
28/ مبارك، زكي (2013 ــ 2014)، الموازنة بین الشعراء، القاهرة، شركة نوابغ الفكر.
29/ ندا، طه (1991)، الأدب المقارن، بيروت ، دار النهضة العربية.
30/ هدارة، محمد مصطفى(1958)، مشكلة السرقات في النقد العربي (دراسة تحليلية مقارنة)، مصر، مطبعة الأنجلو المصرية للطبع والنشر.
ــ گۆڤار و ڕۆژنامەکان :
٣1/ ڕۆستەم، سەرکۆ محمد(٢٠٠٧)، مینە جاف و قانع لە بەراوردێکدا،گۆڤارى گزنگ، ژمارە (٤٨)، گۆڤارى یەکێتى نووسەرانى کورد لقی کەرکوک. 
٣2/ مولود، عبدالله خدر(٢٠٠٧)، کاریگەرى شاعیرانى کلاسیکى کوردی لە سەر یەکتریدا، گۆڤارى ڕامان ، ژمارە (١١٨)
 
  ـــ ئەنجامدانى چاوپێکەوتن لەگەل هەریەک لە:
 ٣3/ جاف، حسن کریم بەگ،(2/٦/٢٠٢٢)، چاوپێکەوتن لەگەل براى شاعیر، لە ڕۆژى پێنج شەممە کاتژمێرى (٥٠ : ٩ )ى بەیانى لە ماڵى (ئیقبال)خانمى خوشکى لە شارى کەلار.
٣4/ جاف، محمد محمود ڕەزا بەگ،(١٢/٦/٢٠٢٢)، چاوپێکەوتن لەگەل خوشكەزاى شاعیر، لە ڕۆژى يەک شەممە کاتژمێرى (٣٠ : ٩ )ى شەو.
٣5/ جاف، هەتاو محمد امین کریم بەگ(٢٣/٥/٢٠٢٢)،چاوپێکەوتن لەگەل کچى شاعیر، لە ڕۆژى دووشەممە کاتژمێرى (١٤ : ٥ )ى ئێوارە لە ماڵى خۆیان لە شارى کەلار.