جۆری توێژینهوه : Original Article
نوسهران
1 Department of Kurdish Language, College of Linguistics and Humanities, University of Garmian, Kalar, Kurdistan Region ,Iraq
2 بەشى زمانى کوردی // کۆلێجى پەروەردەى بنەڕەت // زانکۆی گەرمیان
پوخته
ئاكار یهكێكه لهو بابهتانهی كه كهمترین نوسینی لهسهر كراوه له دنیایی نوسینی ئێمه به شێوهیهكی گشتی و نوسینی ئهكادیمی به شێوهیهكی تایبهتی، گرنگی ئاكار چ وهك تیۆر و چ وهك كرارهكی و وهك زهرورهتێك و پێویستی ئهم رۆژگارهمان، ههروهها ئاكارییانه ژیان و مامهڵهكردنی ئاكارییانه پێویستی بهوهیه كه ئهم چهمكه بناسین و بزانین له ناو ئاینهكان و تهنانهت له فهلسهفهشدا چۆن بهكار هاتووه بۆ ئهوهی بهشێك له كێشهكانمان بناسین و بزانین له كوێدا پێویستمان به مامهڵهی ئاكارییانهیه. ئهم توێژینهوهیه ههوڵێكی زۆر بچوكه بۆ ناساندن و باسكردن ئهم بابهته.
ئهم توێژینهوهیه له پێشهكی و چوار تهوهر و ئهنجام لیستی سهرچاوهكان پێك هاتووه، تهوهری یهكهم باسكردنه له زاراوه و چهمكی ئاكار و پهیوهندی ئهو وشهیه لهگهڵ ئهخلاق و مۆراڵدا، تهوهری دووهم تایبهته به باسكردن له ئاكار له ئایینه ئیبراهیمیهكاندا، تهوهری سێیهم باس له ئاكار له ڕوانگهی فهلسهفیهوه دهكات، كۆتا تهوهریش لهسهر ئاكاره له ڕوانگهی دهرونناسی و كۆمهڵناسیهوه. له كۆتایی توێژینهوهكهشدا ئهنجامی بهدهستهاتوو خراوهتهڕوو. میتۆدی بهكارهاتوش میتۆدی وهسفییه.
وشه بنچینهییهكان
ناونیشانی توێژینهوه [English]
Morality (ethics )
نوسهران [English]
- Ibrahim Abdurahman 1
- Arkan Hussen Sabri 2
2 بەشى زمانى کوردی // کۆلێجى پەروەردەى بنەڕەت // زانکۆی گەرمیان
پوخته [English]
Morality (ethics ) is one of the least written about, in the world of our writing in general and academic writing in particular, the importance of ethics both as a theory and a practice and as a necessity of our time. Morally (ethically), living and acting Morally (ethically) requires that we recognize this concept and how it is used in religions and even in philosophy in order to recognize some of our problems and where we need to act Morally (ethically). This study a very small attempt to introduce and discuss this is use.
This thesis consists an introduction, four themes, conclusions and a list of sources. The first topic is to discuss the term and concept of ethics and the relationship of the world with ethics and morality. The second topic is about Morality (ethics) in the Abrahamic religions. The third topic deals with Morality (ethics) from a philosophical perspective, and the last topic deals with Morality (ethics) from a psychological and sociological perspective. At the end of the study, the results are presented. The method used is the descriptive method
- قورئانی پیرۆز
سهرچاوهكان به زمانی كوردی:
كتێب:
- باپیر، علی (2016)، مهوسوعهی ڕهوشت و ئاكاری ئیسلامی، چاپی یهكهم، چاپخانهی تهفسیر، ههولێر.
- جهوشهنی، عهلی (2015)، فهرههنگی كوردستانیكا ئینگلیزی-كوردی-فارسی، چاپی یهكهم، بهرگی دووهم، چاپهمهنی مانگ.
- ڕهیچڵس، جهیمس (2021)، بنهماكانی فهلسهفهی ئهخلاق، وهرگێڕانی: ههرێم هادی، چاپی یهكهم، چاپخانهی تاران.
- زهبیحی، عبدالرحمن (1367)، قاموسی زمانی كوردی، ئینتیشاراتی صهلاحهدینی ئهیوبی.
- سهجادی، بهختیار (2022)، فهرههنگی زاراوهیی ڕهخنهیی ئینگلیزی-كوردی-فارسی، چاپی سێیهم، ماڵی وهفایی.
- شهرهفكهندی، عبدالرحمن (1369)، فهرههنگی كوردی فارسی ههنبانه بۆرینه، چاپخانهی سروش تاران.
- شێخانی، عبدالوهاب (2009)، چاپی یهكهم، بڵاوكراوهی موكریان، ههولێر.
- غهریب، تهحسین حهمه (2011)، ئهخلاقناسی(فهلسهفهی ئهخلاق)، چاپی یهكهم، ئهندێشه بۆ چاپ و بڵاوكردنهوه.
- غهفور، عومهر عهلی (2002)، ئهخلاق له سیاسهتدا، چاپی یهكهم، چاپخانهی ژین، ههولێر.
- قطب، سهید (2020)، له سایهی فی ضلال، ئامادهكردنی: بورهان محمد امین، چاپی دووهم، بهرگی سێیهم.
- كهریم، ڕزگار (2010)، فهرههنگی دهریا، چاپی دووهم، نهشری أحسان، ئێران.
- كوردستانی، محمد مهردۆخی (1385)، فهرههنگی مهردۆخی.
- گهڵاڵهیی، مهلا مهحمود (2010)، قاموسی ڕسته، بهرگی دووهم، دار المعرفة، بیروت.
- محهمهد، شیرین صالح (2020)، ئهخلاقناسی ( ئهخلاق له نێوان ئاین و فهلسهفه و كۆمهڵناسیدا )، چاپی یهكهم، ناوهندی سارا، سلێمانی.
- مهحمود، ئهحمهد كاكه (2012)، تهفسیری ڕامان له مانا و مهبهستی قورئان، چاپی سێیهم.
- مهودودی، ئهبو ئهعلا (2015)، تیۆری ئهخلاقی ئیسلامی، وهرگێڕانی: جوتیار قارهمان، چاپی یهكهم، چاپخانهی ڕێنوێن.
- موحسنی، منوچهر (2005)، كۆمهڵناسی گشتی، وهرگێڕانی: موسڵیح ئیروانی، چاپی یهكهم، چاپخانهی وهزارهتی پهروهرده، ههولێر.
- ههرشهمی، شاسوار (2022)، فهرههنگی ئیتمۆلۆژی كوردی، بهرگی یهكهم، دهزگای ڕۆشنبیری جهمال عیرفان، سلێمانی.
سهرچاوهكان به زمانی عهرهبی:
كتێب:
- ابراهیم، زكریا (1998)، المشكلة الاخلقیة، مكتبه مصر، مصر.
- ابوزید و الأخرون(1989)، نحو فلسفه اسلامیه معاصرة، المعخد العالمی للفكر الاسلامی.
- الأصفهانی، الراغب (2009)، مفردات ألفاض القران، الطبعه الرابعه، دار القلم- الدار شامیه.
- الأصفهانی، أبی قاسم الحسین بن محمد الراغب (1362)، المفردات فی الغریب القرآن، المكتبة المرتضوی، طهران، ایران.
- البعلبكی، رمزی منیر (2009)، المورد الحدیث قاموس انگلزی-عربی الحدیث، الطبعه الأولی دار العلم للملایین، بیروت، لبنان.
- الجاحظ، ابو عثمان عمرو بن بصر (1989)، تهذیب الأخلاق، دار المحابه للتراث، المدینة طنطا، مصر.
- الجرجانی، علی بن محمد بن علی الزین الشریف (1983)، التعریفات الجرجانی، الطبعه الأولی، دار الكتاب العلمیه، بیروت، لبنان.
- الخراز، خالد بن جمعه بن عثمان (2009)، موسوعه الاخلاق، الطبعه الاولی، مكتبه اهل الاثر و نشر و التوزیع.
- رشوان، حسین عبدالصمد احمد، الفلسفه و علم الأجتماع، الطبعه الأولی، المكتبة الجامعی الحدیث، الأسكندریة.
- عاشور، محمد الطاهر بن محمد الطاهر (1984)، التحریر و التنویر، دار الانشر التونسیه، تونس.
- عزام، محفوظ علی (1986)، الأسلام بین نظریة و تطبیق، الطبعه الأولی، دار الهدایه و نشر و التوزیع.
- العظم، صادق جلال (1996)، دراسات فه لافلسفة الغریبة الحدیثة، منشورات الجامعة الأمریكیة.
- الغزالی، ابوحامد (2013)، أحیاء علوم الدین، ج2، دار الحدیث، القاهرة.
- فارس، ابی حسن احمد بن (2008)، معجم مقیاس اللغه، دار الجیل، ج 2، بیروت.
- الفوزان و الأخرون، تهران، نشر أحسان.
- القرطبی، محمد بن احمد الأنصاری (2006)، تفسیر القران الكریم، مؤسسة الرسالة، بیروت.
- المیدانی، عبدالحمن حین حبنكة (1999)، الأخلاق الأسلامیه و أسسها، الطبعه الخامسة، دار القلم، دمشق.
- ناصر، ابراهیم (2016)، التربیة الأخلاقیة، الطبعه الثانیة، دار وائل للنشر و التوزیع، عمان، الأردن.
- معجم اكسفورد، انجلزی-عربی لالستعمالات اللغویة المتداولة oxford new york .
سهرچاوهكان به زمانی فارسی:
كتێب:
- ایزیدور، ایپتایس (1385)، یهودییت بررسی تاریخی، ترجمه: بهزاد سالكی، مؤسسه پژوهشی حكمت و فلسفه، تهران، ایران.
- راب، أ كهن (1350)، گنجینهی از تلمود، ترجمه: امیر فریدون گرگانی، چاپخانه زیبا، تهران.
- ریچارد، بوش و أنها دیگه (1374)، جهانی مزهبی/ ادیان در جوامع امروز، ترجمه: عبدالرحیم گواهی، دفتر نشر و فرهنگ اسلامی، تهران.
- فنائی، ابوالقاسم (1384)، دین در ترازوی اخلاق، چاپ اول، ناشر صراط، تهران.
- گنجی، حمزه (1400)، روانشناسی عمومی، چاپ 10، ناشر ساوالان.
- گنسلر، هری جی (1387)، در امدی جدید ب فلسفه اخلاق، ترجمه: حمیده بحرینی، ناشران: اسمان خیال-نقد قلم.
- مصباح، مجتبی (1386)، فلسفه اخلاق، چاپ 14، مؤسسه اموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره).
- مهدوی كنی، محمد رضا (1384)، نقطه اغاز در اخلاق عملی، چاپ اول، دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
- هولمز، رابرت ال ( 1399) مبانی فلسفه اخلاق، ترجمه: مسعود علیا، انتشارات ققنوس.
سهرچاوهكان به زمانی ئینگلیزی:
كتێب:
- Games f .and john Macquarie (1986), the Westminster dictionary of Christian ethics, Philadelphia.
گۆڤار:
- علی خانی، اسماعیل (1389)، اخلاق در این یهود، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، سال أول، شماره سوم، تابستان.
پێگه ئهلیكترۆنیهكان:
- رفیعی، حمیدالله (1400)، ارتباط علم اخلاق با روانشناسی، https://fa.al-shia.org/ .
- فضل، محمد حقانی (1392)، اخلاق مسیحی، http://pajoohe.ir.