جۆری توێژینه‌وه‌ : Original Article

نوسه‌ران

بەشی مێژوو // كۆلێجی زانستە مرۆڤایەتیەكان// زانكۆی سلێمانی. سلێمانی

پوخته‌

  ئةم تويَذينةوةية هةولَدةدات لة هؤكارةكانى ئةنجامدانى خيانةت بكؤلَيَتةوة لة ناو طةلى كورد دا ، هةروةها كاريطةرى خيانةتةكان لةسةر رِاثةرِينةكانى كورد رِوون بكاتةوة.
طرنطى هةلَبذاردنى بابابةت: ليَكؤلَينةوة لة بارةى ( هؤكارةكانى خيانةت لاى كورد ) دا وةك بابةتيَكى ميَذوويى طرنط و ثرِبايةخة لة رِووى كؤمةلاَيةتى و سياسي  و سةرجةم رِوةكانى ترةوة، ضونكة ئاشنامان دةكات بة ديوة ناشيرينةكةى جولاَنةوةى كورد.




هؤكارى هةلَبذاردنى بابةت: هةلَبذاردنى بابةتيَك بة ناونيشانى (هؤكارةكانى خيانةت لاى كورد)، لةو رِوانطةيةوة ديَت كة تائيَستا جطة لة ضةند وتاريَكى نوسراوى لاوةكي لاى كورد لة دةروةوةش هيض ليَكؤلَينةوةيةكى زانستى و هةمةلايةن لةوبارةيةوة ئةنجام نةدراوة، هةرضةندة نوسةرانى كورد و بيَطانةش بةشيَوةيةكى طشتى لةناو ليَكؤلَينةوةكانياندا باسيان ليَوة كردوة، بةلاَم بةشيَوةيةكى تايبةتى كاريان لةسةر نةكردوة، هةربؤية ليَكؤلَينةوةيةكى لةم جؤرة ئاشنامان دةكات بة ئةو فاكتةرانةى ثالَى بة كوردةوة ناوة بؤ خيانةت كردن. 

وشه‌ بنچینه‌ییه‌كان

ناونیشانی توێژینه‌وه‌ [English]

Kurdish individual resort to treason with their homelands.

نوسه‌ران [English]

  • Pshko Abdulrahman
  • Yadgar Muhammed Aahmed

بەشی مێژوو // كۆلێجی زانستە مرۆڤایەتیەكان// زانكۆی سلێمانی. سلێمانی

پوخته‌ [English]

   Betrayal of the homeland or major treason, although it has many definitions, but it can be defined more broadly as the extension of strangers into the country, and it is defined as providing the enemy with the country's secret information, or in other words, repudiation or violation of promises and covenants that were given. Treason is the crime because it puts countries and peoples in danger.
    If we look at the history of the Kurdish people, we will notice that the betrayal of the homeland in most stages of history is repeated. These betrayals were the reason for the collapse of most of the Kurdish uprisings and the great harm inflicted on the Kurdish people until they became somewhat of the reasons that led to the failure of most of the Kurdish uprisings
    It is a mistake that there are many reasons that led to resorting to such atams, there are reasons that were behind the emergence of such a phenomenon within the Kurds. One of the main reasons for the emergence of this antagonism is the tribal mentality of the Kurdish individual, because the mentality of the tribal man lies in the fact that the interest of the clan precedes all other interests, and another reason for the emergence of this antagonism is the lack of political awareness among the Kurds because they are always at odds and do not understand each other and they are on They always put their own interests above all others.
    On the other hand, the absence of a state and entity for the Kurds was the reason that the formation of the Kurdish society faced many problems and obstacles, as well as the lack of a natural history of the Kurds in a way that external forces were the engine for most of the parties to the history of the Kurds. Its goals, the occupier, was the reason for making the Kurdish individual look at his country as a homeland for Kurdish nationalism through a weak lens. This allegiance to the occupier made the Kurdish person always exposed to seeing the Kurds as a Western state on his land On the other hand, the reason that the Kurds were most of the time followers of the occupier and the occupier pushed them into hundreds of wars and killed them because of the wars. These reasons were the result of psychological problems for them. These reasons were all a factor in making the 

  1. يةكةم/  كتيَبة كورديةكان :

    1. ئارام على سعيد: دؤزى كوردلة نيَوان بيرى نةتةوةي و ئاينيدا، ثرِؤذةى تيشك، 2009.
    2. ئةحمةد مةحمود خةليل( دكتؤر): مةملةكةتى ماد، و. حمة سعيد كةلارى، ضاثخانةى موكريانى،  هةوليَر، 2013.
    3. ئازاد قةزاز: ترس و خةمؤكى ، ضاثخانةى ضوارضرا، سليَمانى، 2010.
    4. بىَ ناوى نوسةر :كوردوكوردستان لةنيطاى ضةند طةرِيدةيةكى رِؤذئاواييةوة، و. شوكر مستةفا، ضاثخانةى ئاراز، هةوليَر، 2010.
    5. بةرزان ئةحمةد كوردة: كورد و دةولَةت(هؤكارةكانى دروستة نةبوونى دةولَةتى كوردى)، سليَمانى ،2011 .
    6. جةليلى جةليلى : رِاثةرِينى كوردةكان سالَى 1880، و د. كاوس قةفتان، ضاثخانة زةمان، 1987، بغداد.
    7. جمال نةبةز: كوردستان و شؤرِشةكةى، و.كوردؤ، ض3، هةوليَر، 2007.
    8. جوانرِؤ مستةفا كريم: خيانةتكاران، بط1،ضاثخانةى ضوارضرا،سليَمانى،2018.
    9. حسن على خان طةرِوسى: شؤرِشى شيَخ عوبةيدولاَى نةهرى لة بةلَطةنامةى قاجاريدا،و. محمد حمة باقى، ضاثخانةى دةزطاى ئاراس، هةوليَر،2007
    10. حسن محمود حمةكريم:  مةلائيدريسى بةدليسى و رِؤلَى لة يةكخستنى ميرنشينة كورديةكاندا،ضاثخانةى ضوارضرا،2008.
    11. حسين مةدةنى: كوردستان و ستراتيذى دةولَةتان، بط1، ضاثخانةى رِؤذهةلاَت، هةوليَر، 2009 .
    12. خالَفين: خةبات لةرِيَى كوردستاندا، و. جةلال تةقى، ضاثخانةى رِاثةرِين، سليَمانى، 1971.
    13.  بلةج شيَركؤ(دكتؤر): كيَشةى لة ميَذينة و ئيَستاى كورد، و. محمد حمة باقى، ضاثخانةى شةهيد جةعفةر،  ب ش ض، 1986.
    14.  جةليلى جةليلى (دكتؤر) : كوردةكانى ئيمثراتؤرى عوسمانى، و. د. كاوس قةفتان ، بغداد، 1987.
    15. رِةفيق سابير(دكتؤر) : بةرةو ميَذووكورتة باسيَكى فكرى ميَذووى ، سويد،1990.
    16.  رِةفيق سابير(دكتؤر): كوولتور و ناسيؤناليزم، ضاثخانةى تيشك، ض3،سليَمانى، 2008.
    17.  رِةفيق سابير(دكتؤر) : ئيمثراتؤرياى لم، ضاثخانةى تاران، ض3،  2014 .
    18.  عبدارحمن قاسملؤ(دكتؤر): كوردستان و كورد،و. عبدلاَ حسن زادة، ضاثخانةى كتيَبى ئةرزان،سويد، 1973.
    19.  عةبدولاَ دارتاش  (دكتؤر): ميَذوى بنةضةى كورد، هةوليَر،2017 .
    20. عةبدولاَى ئاوريشمى(دكتؤر) : عةبدولاَ ئؤج ئالان و مةسةلةى كورد لةخؤرهةلاَتى ناوين،  و..سيدؤ داود على، ضاثخانةى طةنج ، سليَمانى،2011
    21. كامةران محمد(دكتؤر) : كورد بونياديَكى نةخةملَيو،ضاثخانةى تاران، سليَمانى، 2020.
    22. د. كاوس قةفتان : ضةند ليَكؤلَينةوةيةك لة ميَذووى بابان سؤران بؤتان، بغداد، ضاثخانةى الحوادث،1985.
    23. نةجاتى عةبدولاَ(دكتؤر) : كوردوكوردستان لةبةلَطةنامة نهيَنيةكانى حكومةتى فةرةنساو بةريتانيادا1879-1963، بط1، هةوليَر، 2018.
    24. ياسين سةردةشتى(دكتؤر): مير عوسمان ثاشا بةدرخان(دوو تةقةلا لةثيَناو ذيانةوةى ميرنشينى بؤتان و دامةزراندنى دةولَةتى دةستورى سةربةخؤى كوردستان)، سليَمانى،2020.
    25. دلَثاك جبار مةلا على: هؤكارةكانى دروست نة بوونى دةولَةتى كوردى،ضاثخانةى كمال، ب ش ض، 2012.
    26. ديظد ماكداول: ميَذووى هاوضةرخى كورد، و ئةبوبكر خؤشناو، هةوليَر، 2005.
    27. ذان باتيستان فرانسوا ثوذولاَ:طةشتنامةى ثوذولا بؤ كوردستان سالَى 1837، و د. نةجاتى عةبدولاَ، ضاثخخانةى حاجى هاشم، هةوليَر، 2009.
    28. ذيرارضالياند، كةندالَ نةزان، عبدالرحمن قاسملؤ، عصمت شريف وانلى، مستةفا نازدا، ئارضى رِؤزفيَلَت، كامران قةرةداغى، ئةليزا ماركؤس، ثيرفريليمك: طةليَكى ثةذمورد ونيشتمانيَكى ثةرت، و. م. طؤمةيي، سويد، 1998.
    29. سةعيد مةموزينى: ساسةت طةمةيةكى بةردةوام، ضاثخانةى منارة، هةوليَر،2010 .
    30. سعد بةشير ئةسكةندةر: سةرهةلَدان و رِوخانى سيستةمى ميرنشينى لةكوردستان،و. جةوهةر كرمانج، ض2،سليَمانى،2009.
    31. سؤفيا ئيزابيَلا وانج: ثةرةسةندنى شوناسى  نةتةوايةتى كورد و ئةطةرةكانى دامةزراندنى دةولَةتى سةربةخؤى كوردستان،                     و. د ياسين سةردةشتى ، زانكؤى سليَمانى، 2020.
    32. سينان هاكان: كورد و بةرخوردانةكانى لة بةلَطةنامةكانى ئةرشيفى عوسمانيدا(1817-1867)، و. بةكر شوانى، ضاثخانةى حاجى هاشم هةوليَر. 2012.
    33. شةرةفخانى بةدلسيى: شةرةفنامة، و. هةوذار موكريانى،  ض3، دةزطاى ضاث و بلاَو كردنةوةى ئاراس، هةوليَر، 2006.
    34. طؤران سةلام:  كاريطةرى خيَلَ و ئاين لة سةر بزوتنةوةى رِزطارى خوازى كوردى، لةنيَوان سالانى 1847-1881، ضاثخانةى كةمال، هةوليَر، 2014.
    35. كلاوديوس جةيمس رِيض: طةشتنامةى رِيض بؤ كووردستان 1820، و. محمد حمة باقى، بط1، هةوليَر، 2012 .
    36. كؤمةلَيَك نوسةر:كورد وكوردستان لة نيطاى ضةند طةرِيدةيةكى رِؤذئاواييةوة، و. شوكرمستةفا، ضاثخانةى ئاراس، هةوليَر،2010.
    37. م. س لازاريف: ميَذووى كوردستان، و. هوشيار عةبدولاَ سةنطاوى، ضاثخانةى رِؤذهةلاَت، ب ذ ض، هةوليَر، 2008.
    38. مارتن ظان برؤنةسن: ئاغا و شيَخ و دةولَةت،و. كوردؤ على، بط1، سليَمانى، 2003  .
    39. مارتين ظان برنةسن : ئاغا و شيَخ و دةولَةت، و. كوردؤ على، بط2، سليَمانى، 2003.
    40. مةريوان وريا قانع: فكرودنيا، بط2، ضاثخانةى كارؤ، سليَمانى، 2013 .
    41. محمد حمة باقى: ميرنشينى ئةردةلاَن و بابان و سؤران لة بةلَطةنامةى قاجاريدا(1799-1847) ، هةوليَر، 2002.
    42. محمد رِةسولَ هاوار: كوردوباكورى كوردستان لة سةرةتاى ميَذووة تا شةرِى دووةمى جيهانى، بط1، سليَمانى، ضاثخانةى خاك، 2000.
    43. محمد فةريق حسن: ميَنتةلَيَتى خيَلَ، هةوليَر، 2008.
    44. محمد ئةمين زةكى : ميَذووى كوردوكوردستان، ضاثخانةى دار السلام، بغداد، 1931.
    45. نازناز محمدعبدالقادر: ميرنشينةكانى كوردستانى رِؤذهةلاَت، لة سةردةمى فةرمانرِةواى قاجارةكاندا، هةوليَر، 2002.
    46. نةجم عةبدولاَ محمد:  عةشرةتطةرى و خيَلَ طةرى جةمسةرى دذى دةولَةتى مؤديَرن، سليَمانى،2005.
    47. - نةوشيروان مستةفا ئةمين: كوردوعةجةم ميَذووى سياسى كوردةكانى ئيَران،سةنتةرى ستراتيذى كوردستان، ض3،سليَمانى،2005 .
    48. نةوشيروان مستةفا  ئةمين:بةدةم ريَطاوة طولَضنين ميَذووى سياسى(ميرايةتى بابان لة نيَوان بةرداشى رؤم و عةجةم دا) ،كتيَبى سيَيةم، بةرطى يةكةم، الدار العربية للعلوم-ناشرون، لبنان، 2014.

    دووةم/ كتيَبى عةرةبى

    1. عبدالرحمن ابن خلدون: تاريخ العلامة ابن خلدون، كتاب العبر وديوان المبتدأ و الخبر، ج1، دار الكتاب المصري، القاهرة، 1999.

    سيَيةم / سةرضاوةى طؤظارةكان

    1. د.كامةران محمد:ثةيوةندى كورد و ئيسلام(رِامان لة موسولَمان بوونى كورد)، طؤظارى خالَ،ذ3، ضاثخانةى سةردةم، شوباتى 2016.
    2. - كامةران محمد:رِامانيَك لة سيستةمى خيَلاَيةتى لة كوردستاندا، طؤظارى نويَبوون، ذ3، مةلَبةندى ريَكخستنى سليَمانى، سليَمانى، 2008.