جۆری توێژینه‌وه‌ : Original Article

نوسه‌ران

1 كۆلێجی په‌روه‌رده‌ی بنه‌ڕه‌ت، به‌شی زانسته‌ كۆمه‌ڵایه‌تیه‌كان، زانكۆی گه‌رمیان

2 كۆلێجی په‌روه‌رده‌، به‌شی جوگرافیا، زانكۆی گه‌رمیان

پوخته‌

وشكه‌ساڵی یه‌كێكه‌ له‌ مه‌ترسییه‌ ئاووهه‌وایی و ژینگه‌ییه‌كان، ئه‌م دیارده‌یه‌ له‌ هه‌موو ناوچه‌یه‌ك ڕوو ده‌دات ته‌نانه‌ت له‌و ناوچانه‌ش كه‌ ڕێژه‌ی بارانیان زۆره‌. هەرچەند پارێزی سلێمانی و هه‌ڵه‌بجه‌ به‌ ناوچه‌یه‌كی باراناوی لەقەڵەم دەدرێن، به‌ڵام بارانەكەیان جێگیر نییه‌و توشی هەڵبەزودابەزو وشكەساڵی ده‌بێت. توێژینەوەكەمان جه‌خت له‌سه‌ر شیكردنه‌وه‌ی  ئاماری و سینۆپتیكی دیارده‌ی وشكه‌ساڵی دەكاتەوە، به‌ به‌كارهێنانی داتای هه‌ردوو بنكه‌ی ئاووهه‌وایی ئه‌وروپی و ئه‌مریكی (ECMWF & NOAA). ئامانجی توێژینه‌وه‌ ناسین و خستنه‌ڕووی ڕادەو دووبارەبونەوەی ماوه‌كانی وشكی مانگانەو وشكه‌ساڵییه‌ له‌گه‌ڵ هۆكارە سینۆپتیكییەكانی ڕوودانی وشكەساڵی. توێژینەوە بەچەند ئەنجامێك گەیشت، گرنگترینیان: سێ ساڵ بە وشكەساڵی بەرفراوان دەستنیشانكرا (1998-1999)،(2007-2008، 2008-2009)، هەروەها دەركەوت ژمارەی دووبارەبونەوەی ڕادەی وشكی مانگانە لە ماوەی توێژینەوە جیاوازە بەم جۆرە (وشكی زۆربه‌هێز 39 جار، وشكی مامناوه‌ند24 جار، وشكی لاواز 20 جار، وشكی به‌هێز 16جارو وشكی نۆرماڵ 109جار ). ئەنجامێكی تر پیشانیدا لە ماوەی توێژینەوە مانگی (تشرینی یەكەم و مایس) بە ڕادەی وشكی زۆر بەهێز كاریگەرترین مانگەكان بە وشكی بوون. هاوكات بە پێی جیاوازی شوێنی تێكڕای ڕادەی وشكەساڵی دەركەوت وێستگەی پێنجوێن لە وێستگەكانی تر زیاتر بە تێكڕای نرخی وشكەساڵی لە ماوەی توێژینەوە كاریگەربووە. هەروەها هۆكارە سینۆپتیكیە كاریگەرەكان لەسەر ڕوودانی دیاردەكە ئەمانەن: لەئاستی ڕووی دەریا زاڵبوونی بەرزەپەستانی سیبیری بەسەر ناوچەی توێژینەوەو دەریای ناوەڕاستدا، یان دروستبوونی پشتێنەی بەرزەپەستان لە ئازۆرییەوە بۆ سیبیری. لە ئاستی (850 هـ.پ) پێشڕەوی پشتێنەی بەرزەپەستانی نیمچەخولگەیی بەتایبەت زاڵبوونی بەرزەپەستانی عەرەبستان و پشتۆكەكەی لەسەر ناوچەی توێژینەوە، لە ئاستی (500ھـ.پ) جوڵەی ئاسۆیی بایەكان و شێوازی پشتۆكی هێڵەكانی یەكسانی پەستان(Ridge)، هەریەك لەم شێوازە سینۆپتیكیانە لە ئاستە جیاوازەكانی پەستان، هۆكاری ڕوودانی وشكەساڵین لە پارێزگای سلێمانی و هەڵەبجە

وشه‌ بنچینه‌ییه‌كان

ناونیشانی توێژینه‌وه‌ [English]

شیكردنەوەی سینۆپتیكی بۆ دیاردەی وشكەساڵی لە پارێزگاكانی سلێمانی و هەڵەبجە (1992-2018)

نوسه‌ران [English]

  • Ahmed Ali 1
  • Ahmed Abdullah 2
  • Muhammed Kareem 2

1 كۆلێجی په‌روه‌رده‌ی بنه‌ڕه‌ت، به‌شی زانسته‌ كۆمه‌ڵایه‌تیه‌كان، زانكۆی گه‌رمیان

2 كۆلێجی په‌روه‌رده‌، به‌شی جوگرافیا، زانكۆی گه‌رمیان

پوخته‌ [English]

Drought is one of weather and environment hazards, this phenomenon occurs in all areas, not only in those areas with high rainfall rates. Although Sulaimaniyah and Halabja are considered rainy areas, their rains are not stable and will face drought. Our research focuses on analyzing the statistics and synopic of the drought, using data from both European and American climate center (ECMWF & NOAA). The aim of the research is to identify and show the extent and recurrence of dry monthly dry and drought with the synoptic causes of drought. The research came to a some of conclusions, the most important of result: three years of widespread drought (1998-1999), (2007-2008, 2008-2009), and the number of recurrence sequential and dryness Monthly differs from this type of research (very strong dry 39 times, medium dry 24 times, weak dryness 20 times, strength dryness 16 times and normal dryness 109 times). Another result showed that during the research, there October and May were the most effective dry months with very strong dryness. According to the difference in the location of the drought rate, Penjwen's station in other stations has been more effective in terms of drought rates during the research. The synoptic reasons affecting the occurrence of the drought are: at the sea level pressure, the domination of Siberian highs pressure over the research area and the Mediterranean Sea, or the creation of high presuure belts from Azori to Siberian. At the level of 850 hp, the advance of the subtropical high-pressure belt, particularly the domination of Saudi Arabian and Upper Ridgs on the research area,  and at the level of 500 hP. The horizontal movement winds and the  (Ridge) patterns, each of these synoptic reasons at different levels of pressure, are the causes of drought in Sulaimaniyah and Halabja provinces

وشه‌ بنچینه‌ییه‌كان [English]

  • سینۆپتیك
  • وشكەساڵی؛ پارێزگای سلێمانی و هەڵەبجە
[1] اوزى، رمضان (١٣٩٠)، جغرافياي مخاطرات (مخاطرات انساني وطبيعى)، انتشارات دانشگاه تبريز، تبريز، ايران.
[2] غيور، حسينعلى و ابوالفضل مسعوديان(1376)، (بزرگی، گستره و فراوانی خشكسالیها در ایران)، فصلنامه تحقیقات جغرافیایی، شماره پیاپی 45. ‌
[3] رحيمي، مجتبي(1390) تحليل اماري-همديدي خشسكالي هاي جنوبغرب ايران، ثايان نامة كارشناسي ارشد, طروة جغرافياي طبيعى، دانشطاه تهران.
[4] فه‌ره‌جزاده‌، منوچهر و ع. موحد دانش و هـ.. قائمی، خشكسالی در ايران (با اسفاده‌ از برخی شاخصهاى امارى)، نشريه‌ دانش كشاورزی، شماره‌ 1و2، جلد 5، ل 31-51.
[5]فه‌ره‌جزاده‌، منوچهر(1384)، خشكسالی از مفهوم تا راهكار، چاپ اول، انتشارات سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح، تهران، ایران.
[6] معصوم پور، جعفر(1384) مطالعه سينوبتيكى خشكسالى هاى فراطير در سواحل جنوبي خزر، ثايان نامة كارشناسي ارشد، طروة جغرافياي طبيعى، دانشطاه تهران.
[7] یارنال، برنت (1390) اقلیم شناسی همدید و كاربرد آن در مطالعات محیطی، ترجمه سید ابوالفضل مسعودیان، چاپ2، دانشگاه اصفهان، ایران.
[8] به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تی كه‌شناسی و بومه‌له‌رزه‌زانی سلێمانی
[9]WILLEKE, G., J.R.M, WALLIS, J.R AND GUTTMAN, N.B (1994) (THE NATIONAL DROUGHT ATLAS), INSTITUTE FOR WATER RESOURCES REPORT 94-NDS-4, US ARMY CROPS OF ENGINEERS.
* تێبینی سه‌باره‌ت به‌ داتا ئاووهه‌واییه‌كان: داتا ئاووهه‌واییه‌كانی توێژینه‌وه‌ له‌م دوو سه‌رچاوه‌یه‌وه‌ وه‌رگیراون، ئه‌م دوو ناوه‌نده‌ ئه‌وروپی و ئه‌مریكییه‌‌ داتای سینۆپتیكی هه‌موو ئاسته‌كانی كه‌ش و هه‌موو ناوچه‌كانی جیهان به‌خۆڕایی پێشكه‌ش به‌ سودمه‌ندان ده‌كه‌ن، له‌ ئه‌وروپاو ئه‌مریكا نوێترین توێژینه‌وه‌كان پشتبه‌ست به‌ داتای ئه‌م دوو ناوه‌نده‌‌ ئه‌نجام ده‌درێت به‌ڵام له‌ عێراق تا ئێستا نه‌ناسراون ئه‌مه‌ یه‌كه‌م هه‌وڵی زانستییه‌، داتاكان داتای تۆڕبه‌ندییه‌‌ (grid), ،واته‌ وێنه‌ی مانگی ده‌ستكرد نین به‌ڵكو داتاگه‌لێكی مۆدێلسازیكراوه‌، له‌ خواره‌وه‌ ناوی سه‌رچاوه‌و لینكی هه‌ردوو ناوه‌نده‌كه‌ دانراون:
[10] ECMWF REANALISE DATA, Era-Interim, monthly data, ntcdf data 0.75*0.75,nc.
 (https://apps.ecmwf.int/datasets/data/interim-full-daily/levtype=sfc/) لينكی سایتی نابراو        
 [11]NOAA COMPOSITE MONTHLY/SESEONALY DATA: