جۆری توێژینهوه : Original Article
نوسهران
1 Department of Geography College of Humanities, University of Raparen
2 Department of Geography, College of Education, University of Garmian
پوخته
پوختە
دیاردەی وشكی ئاووهەوایی وەك یەكێك لە دەرئەنجامەكانی گەرمبوونی گۆی زەوی و گۆڕانی ئاووهەوا، بەیەكێك لە گاریگەرترین فاكتەرە نازیندوەكان دادەنرێت كە كاریگەری سلبی گەورەی لەسەر ژینگەی سروشتی بەگشتی و بەرگی زیندەگی (ڕووپۆشی ڕووەكی) بە تایبەتی هەیە. وشكی دیاردەیەكی ئاووهەوای جیهانییە لە ژینگەی جۆراوجۆر بوونی هەیە بە بێ ئەوەی سنورە كارگێڕی و سیاسییەكان بناسێت، روودەدات بە هۆی گۆڕانی داینامیكی پلەی گەرمی، بەهێزی تیشكی خۆر، هەروەها دابەزینی تێكڕاكانی دابارین. وڵاتان و دامەزراوە زانستی وئەكادیمییەكان پەنا دەبەنە بەر ڕێگەی جۆراوجۆر بۆ چاودێریكردنی ژینگەی سروشتی و دەرخستنی دەرئەنجامەكانی وشكی و كەمكرنەوەی كاریگەریەكانی، كە یەكێك لە ڕێگا و كاریگەر و زانستییەكان بریتییە لە پشت بەستن بە زانستی هەستكردن لە دورەوە (Remote Sensing). ئەم توێژینەوەیە هەوڵێكی زانستییە، كە ئامانجی سەرەكی ئەنجامدانی بریتییە لە ناساندنی تایبەتمەندییە ئاووهەواییەكانی ناوچەكە و شیكردنەوەی كاریگەری دیاردەی وشكی ئاووهەوای لەسەر گۆڕانی ڕووپۆشی ڕووەكی و دیاریكردنی بڕی گۆڕانكارییەكان لەڕوپۆشی ڕوەكی لە ناوچەی دەربەندیخان، ئەمەش لە ڕێگەی شیكردنەوەی وێنەی مانگەدەستكردەكان و زانیارییە ئامارییە ئاووهەوایەكانی ناوچەكە، بە بەكارهێنانی میتۆدێكی كاریگەر بە ناوی (Object Based Image Analysis) كە تیایدا زانیارییە شوێنی و شەبەنگییەكان (Spatial and Spectral information) بەیەكەوە كۆكراونەتەوە لە پێناو گەیشتن بە ئامانجەكانی توێژینەوەكە بە شێوەیەكی دروست و ورد. هەڵسەنگاندنی زانستی ورد (Accuracy Assessment) بۆ ئەنجامەكانی توێژینەوەكە كراوە، پاشان شیكردنەوەی زانستی بۆ ئەنجامە بەدەستهاتووەكان كراوە لە پێناو دەرخستنی پەیوەندی نێوان وشكی و گۆڕانی ڕووپۆشی ڕووەكی.
ئەنجامەكانی توێژینەوەكە ئاماژە بۆ ئەوە دەكەن كە بەگشتی ناوچەی لێكۆڵینەوە ناوچەیەكی نیمچە شێدارە، لەگەڵ ئەوەی چەند جارێك وشكی ئاووهەوای بە خۆیەوە بینیوە، و هەروەها ئەنجامی هەڵسەنگاندنی وردی پشتڕاستی وردی و كاریگەری میتۆدی بەكارهێنراو دەكاتەوە و ئەوە دەسەلمێنێت كە ئەنجامەكان بڕوا پێكراون بەو پێیەی تێكڕای وردی بۆ سەرجەم قۆناغەكانی توێژینەوەكە لە نێوان 92.9% بۆ 93.32% بووە. لە شیكردنەوەی پەیوەندی دیاردەی وشكی و گۆڕانی پشتێنەكانی ڕووەكی سروشتی، كاریگەری دیاردەی وشكی ئاووهەوای سەلمێنراوە
میتۆد و ئەنجامەكانی ئەم توێژینەوەیە دەكرێت ببێت بە بنچینەیەكی گرنگ بۆ ئەوەی لە داهاتوودا لەسەر سەرجەم ڕووبەری هەرێمی كوردستان جێبەجێبكرێت، بۆ ئەوەی توێژەران و لایەنی پەیوەندیدارەكان و هەروەها پلاندانەران سوود لە ئەنجامەكانی توێژینەوەكە ببینین بۆ دانانی پلانی گونجاو بۆ روبەڕوبوونەوەی ئاڵانگارییە ژینگەی و ئاووهەواییەكان بە باشترین شێوە.
وشه بنچینهییهكان
ناونیشانی توێژینهوه [English]
شیكردنەوەی پەیوەندی نێوان دیاردەی وشكی ئاووهەوایی و گۆڕانی ڕووپۆشی ڕووەكی لەقەزای دەربەندیخان لەنێوان ساڵانی (2008 – 2021) بەجێبەجێكردنی میتۆدی (OBIA)
نوسهران [English]
- Salam Nasir 1
- Hemin M. Amin 2
1 Department of Geography College of Humanities, University of Raparen
2 Department of Geography, College of Education, University of Garmian
پوخته [English]
پوختە
دیاردەی وشكی ئاووهەوایی وەك یەكێك لە دەرئەنجامەكانی گەرمبوونی گۆی زەوی و گۆڕانی ئاووهەوا، بەیەكێك لە گاریگەرترین فاكتەرە نازیندوەكان دادەنرێت كە كاریگەری سلبی گەورەی لەسەر ژینگەی سروشتی بەگشتی و بەرگی زیندەگی (ڕووپۆشی ڕووەكی) بە تایبەتی هەیە. وشكی دیاردەیەكی ئاووهەوای جیهانییە لە ژینگەی جۆراوجۆر بوونی هەیە بە بێ ئەوەی سنورە كارگێڕی و سیاسییەكان بناسێت، روودەدات بە هۆی گۆڕانی داینامیكی پلەی گەرمی، بەهێزی تیشكی خۆر، هەروەها دابەزینی تێكڕاكانی دابارین. وڵاتان و دامەزراوە زانستی وئەكادیمییەكان پەنا دەبەنە بەر ڕێگەی جۆراوجۆر بۆ چاودێریكردنی ژینگەی سروشتی و دەرخستنی دەرئەنجامەكانی وشكی و كەمكرنەوەی كاریگەریەكانی، كە یەكێك لە ڕێگا و كاریگەر و زانستییەكان بریتییە لە پشت بەستن بە زانستی هەستكردن لە دورەوە (Remote Sensing). ئەم توێژینەوەیە هەوڵێكی زانستییە، كە ئامانجی سەرەكی ئەنجامدانی بریتییە لە ناساندنی تایبەتمەندییە ئاووهەواییەكانی ناوچەكە و شیكردنەوەی كاریگەری دیاردەی وشكی ئاووهەوای لەسەر گۆڕانی ڕووپۆشی ڕووەكی و دیاریكردنی بڕی گۆڕانكارییەكان لەڕوپۆشی ڕوەكی لە ناوچەی دەربەندیخان، ئەمەش لە ڕێگەی شیكردنەوەی وێنەی مانگەدەستكردەكان و زانیارییە ئامارییە ئاووهەوایەكانی ناوچەكە، بە بەكارهێنانی میتۆدێكی كاریگەر بە ناوی (Object Based Image Analysis) كە تیایدا زانیارییە شوێنی و شەبەنگییەكان (Spatial and Spectral information) بەیەكەوە كۆكراونەتەوە لە پێناو گەیشتن بە ئامانجەكانی توێژینەوەكە بە شێوەیەكی دروست و ورد. هەڵسەنگاندنی زانستی ورد (Accuracy Assessment) بۆ ئەنجامەكانی توێژینەوەكە كراوە، پاشان شیكردنەوەی زانستی بۆ ئەنجامە بەدەستهاتووەكان كراوە لە پێناو دەرخستنی پەیوەندی نێوان وشكی و گۆڕانی ڕووپۆشی ڕووەكی.
ئەنجامەكانی توێژینەوەكە ئاماژە بۆ ئەوە دەكەن كە بەگشتی ناوچەی لێكۆڵینەوە ناوچەیەكی نیمچە شێدارە، لەگەڵ ئەوەی چەند جارێك وشكی ئاووهەوای بە خۆیەوە بینیوە، و هەروەها ئەنجامی هەڵسەنگاندنی وردی پشتڕاستی وردی و كاریگەری میتۆدی بەكارهێنراو دەكاتەوە و ئەوە دەسەلمێنێت كە ئەنجامەكان بڕوا پێكراون بەو پێیەی تێكڕای وردی بۆ سەرجەم قۆناغەكانی توێژینەوەكە لە نێوان 92.9% بۆ 93.32% بووە. لە شیكردنەوەی پەیوەندی دیاردەی وشكی و گۆڕانی پشتێنەكانی ڕووەكی سروشتی، كاریگەری دیاردەی وشكی ئاووهەوای سەلمێنراوە
میتۆد و ئەنجامەكانی ئەم توێژینەوەیە دەكرێت ببێت بە بنچینەیەكی گرنگ بۆ ئەوەی لە داهاتوودا لەسەر سەرجەم ڕووبەری هەرێمی كوردستان جێبەجێبكرێت، بۆ ئەوەی توێژەران و لایەنی پەیوەندیدارەكان و هەروەها پلاندانەران سوود لە ئەنجامەكانی توێژینەوەكە ببینین بۆ دانانی پلانی گونجاو بۆ روبەڕوبوونەوەی ئاڵانگارییە ژینگەی و ئاووهەواییەكان بە باشترین شێوە.
وشه بنچینهییهكان [English]
- . وشكی ئاووهەوای
- گۆڕانی ڕووپۆشی ڕووەكی
- ناوچەی دەربەندیخان
- وێنەی مانگەدەستكردەكان
- زانیارییە ئامارییە ئاووهەوایەكان
- زانیارییە شوێنی و شەبەنگییەكان
- Object Base Image Analysis