جۆری توێژینه‌وه‌ : Original Article

نوسه‌ر

history- universcity of garmean

پوخته‌

مەسەلەی ژن، لەتەواوی ئێران و بەتایبەت ڕۆژهەڵاتی کوردستان مەسەلەیەکی گرنگ و هەستیارە، چونکە بەدرێژایی سەدەی بیستەم تاکو ئێستا ژن لەخەباتدایە بۆ بەدەستهێنانی مافەکانی. لەماوەی حکومڕانی پەهلەویدا ژنانیش هاوشانی پیاوان دوچاری زوڵم و ستەمی ئەو دەسەڵاتە دیکتاتۆرییە بوونەوە، بەسەدان ژن لە ئێران ڕاپێچی زیندانەکانی ساواک بوون، ئەشکەنجە دراون و لەسێدارە دراون، بەمەش توانیان شان بەشانی پیاوان لەم قۆناغەی خەباتدا سەرکەون، و کۆتایی بە دەسەڵاتی حەمە ڕەزاشا بهێنن، بەهاتنە سەر دەسەڵاتی ڕژێمی کۆماری ئیسلامیی ئێران لە(١٩٧٩)، ژنانی ئێرانی بەگشتی و ژنانی ڕۆژهەڵاتی کوردستان بەتایبەت، سەر لەنوێ دەستیان دایەوە خەبات و تێکۆشان لەپێناو مافەکانیان، چونکە ئەم دەسەڵاتە نوێیەش هەر لەسەرەتاوە هێزو دەسەڵاتی تاک ڕەوانەیی خۆی بەسەر تەواوی نەتەوە جیاوازەکانی ئێران لە(فارس، کورد، تورک، عەرەب)سەپاند،هیچ بوارێک نەمایەوە بەناوی ئازادیی مافی مرۆ‌ڤ و مافی ژنان.

وشه‌ بنچینه‌ییه‌كان

  یەکەم: بڵاوکراوەی پارت و ڕێکخراوەکان:
1.خبرنامە، اعتراض دختران دانش اموز علیە پاسداران، شمارە ١٣٩، ١٨/٦/١٣٦٠.
2.ـــــــــــــــــــــــــــــــ، اعدام وحشیانە دختران انقلابی شهلا و نسرین کعبی، شمارە ٧٢، ١٤/٦/١٣٥٩.
3.ـــــــــــــــــــــــــــــــ، برگزاری میتینگ زنان در یکی از روستاهای بوکان، شمارە ١٣٧، ٤/٦/١٣٦٠.
4.ـــــــــــــــــــــــــــــــ، بمناسبت ١٧ اسفند روز جهانی زن، شمارە ١١٦، ١٥/٢/١٣٥٩.
5.ـــــــــــــــــــــــــــــــ، تظاهرات پرشور دانش اموزان در سنندج، شمارە ٦٦، ١٨/٩/١٣٥٩.
6.ـــــــــــــــــــــــــــــــ، دبیرستان دختران نیشتمان مهاباد، شمارە ١٤١، ١٠/٧/١٣٦٠.
7.ـــــــــــــــــــــــــــــــ، رژیم جمهوری اسلامی شیر زن قهرمان ظریفە باجلانی را اعدام نمود، شمارە ٨٥، ٢٩/٧/١٣٥٩.
8.ـــــــــــــــــــــــــــــــ، سنندج: رژیم جنایتکار اعدام زنان و مردان مبارز زندانی را ادامە میدهدم، شمارە ٥٦، ٢٨/٣/١٣٥٩.
9.ـــــــــــــــــــــــــــــــ، گلولە باران شهرهای مریوان- سنندج- سقز از طرف پادگان همچنان ادامە دارد، شمارە ٢٤، ٥/٢/١٣٥٩.
10.ـــــــــــــــــــــــــــــــ، مراسم پرشور بر مزار رفیق شهید جمیل رمضانعلی، شمارە ١٣٤، ٦/٥/١٣٦٠.
11.ـــــــــــــــــــــــــــــــ، نامەای از یک رفیق پیشمرگە، شمارە ١١٤، ٢/١٢/١٣٥٩.
   دووەم: یاداشت و بیرەوەری:
   أ-بە زمانی کوردی:
12.ئامینە کاکە باوە، لە پێشمەرگایەتیەوە بۆ پەرلەمانی سوێد، و. ڕووناک شوانی، ئەم کتێبە دەستنووسە(توێژەر).
   ب- بە زمانی فارسیی:
13.فرح پهلوی، کهن دیارا خاطرات فرح پهلوی، ٢٠٠٤.
14.گلرخ قبادی، شقاقق ها بر سنگلاخ زندگی و زمانەی یک زن کرد از کردستان ایران، چ١، ٢٠١٥.
15.محمد جعفری، روشنک، چ١، انتشارات شنبە، ٢٠٠٥.
16.ناهید وفایی، جلوهای زندگی، چ٢، سوید، ٢٠١٩.
17.ویداد حاجی تبریزی، داد بی داد نجستین زندان سیاسی زنان١٣٥٧-١٣٥٨، جلد١، چ١، خرداد١٣٨٣.
18.ویداد حاجی تبریزی، داد بی داد نجستین زندان سیاسی زنان١٣٥٧-١٣٥٨، جلد٢، چ١، خرداد١٣٨٣.
   سێیەم: چاوپێکەوتن و گفتوگۆکان:
    أ-چاوپێکەوتنەکان:
19.چاوپێکەوتن لەگەڵ (خەدیجە پورمەند)، کۆیە،٢٩/٧/٢٠١٩.
20.چاوپێکەوتن لەگەڵ (خەدیجە مەعزوری)، کۆیە،٢٩/٧/٢٠١٩.
   ب-گفتوگۆکان:
21.گفتوگۆ لەگەڵ (عیسمەت نەستانی)، بە ئیمێڵ، کۆیە، ٣٠/٧/٢٠١٩.
22.گفتوگۆ لەگەڵ (کوێستان فتوحی)، بە سکایپ، ئەڵمانیا، ٢٥/٧/٢٠١٩.
23.گفتوگۆ لەگەڵ (گوڵێ قوبادی)، بە سکایپ، سوێد ٨/٧/٢٠١٩.
24.گفتوگۆ لەگەڵ(ناهید وەفایی)، بە سکایپ، نەرویچ، ٢٧/٧/٢٠١٩.
چوارەم: بەرنامەی تەلەفزیۆنی:
25.ئینتها جەهانگیری، تەوار(بەرنامەی تەلەفزیۆنی)، کەناڵی ئاسمانی کورد کەناڵ، ٣٠/٦/٢٠١٧.
26.زولەیخا خزری، تەوار(بەرنامەی تەلەفزیۆنی)، کەناڵی ئاسمانی کورد کەناڵ، ١٤/٧/٢٠١٧.
27.عومەر باڵەکی و ئەوانی تر، ڕۆژی پێشمەرگەو ئاڵای کوردستان، بەرنامەی دیداری تایبەت، کورد کەناڵ، ١٨/١٢/٢٠١٨.
    پێنجەم: کتێبەکان:
    أ-بە زمانی کوردی:
28.امال السبکی، مێژووی سیاسیی ئێران لەنێوان دوو شۆڕشدا(١٩٠٦-١٩٧٩)،و.شەماڵ ئەحمەد، چ١، چاپخانەی گەنج، سلێمانی، ٢٠١٣.
29.ئیبراهیم خەلیل ئەحمەد و خەلیل عەلی موراد،مێژووی ئێران و تورکیا،و. بەهادین جەلال مستەفا، چ١،چاپخانی ڕۆژهەڵات، هەولێر، ٢٠١١.
30.ئەحمەد هەمزەپور(مەکڵاوی)، قاسملۆ سوار چاکی خەبات بۆ ئاشتی و دیموکراسی، چوار چرا، سلێمانی، ٢٠١٠.
31.ئەیوب ئەیوب زادە، چەپ لە ڕۆژهەڵاتی کوردستان (کۆمەڵەو دۆزی ناسیۆنالی کورد)، ب١، چ١، Nima Verlag، ٢٠٠٢.
32.بیژەن ساعدی، حەقیقەتی مێژوو دیدار لەگەڵ عەبدوڵڵا حەسەنزادە تایبەت بە مێژووی حیزبی دیموکرات و ڕۆژهەڵاتی کوردستان و گەلی کورد، چ١، ٢٠١٩.
33.بەهمەن سەعیدی، خەبات بەرەو سەرکەوتن، ب١، چ٣، ٢٠١٢.
34.ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ، سێ ساڵ لەگەڵ ئیبراهیم عەلیزادە سکرتێری کۆمەڵە، چ١، ٢٠٠٩.
35.حامد گەوهەری، ڕۆژهەڵاتی کوردستان لە دەساڵدا(١٩٧٨-١٩٨٨)، ب١، هەولێر، ٢٠١١.
36.ڕەشاد مستەفا سوڵتانی، کاک فوئاد ڕێبەرو سیاسەتمەدارو زانایەکی سیاسیی، چاپی ڕۆژهەڵات، ٢٠٠٦.
37.زاهیر ڕەشید پور، کۆمەڵە، چوارچرا، سلێمانی، ٢٠٠٦.
38.سەعید مەموزینی، ڕووخانی شاو سەرکەوتنی خومەینی،چ١، هەولێر، ٢٠١١.
39.شەیما سەعید حمەلاو، کۆمەڵەی شۆڕشگێڕی کوردستانی ئێران-کۆمەڵە(سازکا) (١٩٦٩-١٩٨٨)، چ١، چاپخانەی حەمدی، سلێمانی، ٢٠١٧.
40.نادر ئینتسار، ئیتنۆ نەتەوایەتی کورد، و. عەتا قەرەداغی، چاپخانەی تیشک، سلێمانی، ٢٠٠٤.
41.هۆشمەند عەلی محمود، ڕۆژهەڵاتی کوردستان لێکۆڵینەوەیەکە لەدۆخی سیاسیی بزوتنەوەی ڕزگاریخوزی کورد(١٩٧٩-١٩٨٩)،چ١، جاپخانەی شەهاب، هەولێر، ٢٠١٢.
42.یاسین سەردەشتی، کوردستانی ئێران لێکۆڵینەوەیەکی مێژوویی لە جوڵانەوەی ڕزگاریخوازی نەتەوەی گەلی کورد(١٩٣٩-١٩٧٩)، چ٢، چاپخانەی سیما، سلێمانی.
ب- بە زمانی عەرەبی:
43.جعفر حسین نزار، الثورة الاسلامیة فی ایران وقائع واحداث، ط١، ١٩٧٩.
    ج- بە زمانی فارسیی:
44.حسین مراد بیگی، تاریخ زندە کردستان- چپ و ناسیونالیسم، انتشارات نسیم.
45.محمد رضا پهلوی،پاسخ بە تاریخ، ب.س، ب.م.
46.مسعود بهنود، از سید ضیاء تا بختیار، ب.م، ب.س.
47.مصطفی ایزدی و دیگران، تاریخ بیست سالە پاسداری از انقلاب اسلامی در غرب کشور اوضاع و احوال مناطق غرب و شمال غرب در اواخر دوران فترت یا عوامل بە وجود اوردەی نبرد دوم، کتاب دوم، چ١، ١٣٨٦.
48.ملکە مصطفی سلطانی و ساعدوطن دوست، مباعث کنگرە اول کوملە، ب.م، ب.س.
49.یروان ابراهامیان، ایران بین دو انقلاب از مشروطە تا انقلاب اسلامی، ت.کاظم فیروزمند و دیگران، چ١٦، چاپ سعدی، تهران، ١٣٩١.
50.یرواند ابراهامیان، اعتراف شکنجە شدگان، چ١، نشر باران، سوید، ٢٠٠٣.
د- بە زمانی ئینگلیزی:
51.SHahrzad Mojab, Women of Anon State  Nation the Kurds, Toronto, Canada,2001.
 شەشەم: سەرچاوی زانکۆیی:
52.سنەوبەر سەردار ستار، شێخ عیزەدینی حوسەینی (١٩٧٩-١٩٨٩)، ماستەرنامە، زانکۆی سلێمانی- کۆلێژی زانستە مرۆڤایەتییەکان، ٢٠١٦، بڵاونەکراوە.
حەوتەم: گۆڤارەکان:
    أ-بە زمانی کوردی:
53.پێشڕەو، پەلێکی تر لە ژنان و پیاوانی زەحمەتکێش بە ڕیزی پێشمەرگەکانی کۆمەڵە پەیوەست بوون، ئۆرگانی کۆمیتەی ناوەندی کۆمەڵە،ژ ٢٦، دەورەی دووهەم، گەلاوێژی ١٣٦٧، ئووتی ١٩٨٨.
54.ــــــــــــــــــــــــــــ، پەلێکی تر لە ژنان و پیاوانی شۆڕشگێڕ هاتنە نێو ڕیزی پێشمەرگەکانی کۆمەڵە، ئۆرگانی کۆمیتەی ناوەندی کۆمەڵە، ژ٢٧، دەورەی دووهەم، ڕەزبەری ١٣٦٧، ئۆکتۆبەری ١٩٨٨.
55.ــــــــــــــــــــــــــــ، ڕاپەیمانیی هەزاران ژن و پیاوی کرێکارو زەحمەتکێش لە شەقام و کۆڵانەکانی شاری سنە،  ئۆرگانی کۆمیتەی ناوەندی کۆمەڵە، ژ٣٠، جۆزردانی ١٣٦٧، ژوئەنی ١٩٨٩.
56.دۆسێی ئێران، ڕامبود لەتیفپور، سەرهەڵدانی بزاڤی ڕزگاریخوازی لە ئێران، ژ٢، کانونی یەکەمی٢٠١٠.
57.ژنان، ڕۆژ عەزیزی، یەکیتی ژنانی دیموکراتی کوردستان یادگارەکەی کۆماری کوردستان، ژ٣٩، نەورۆزی ١٣٩٣.
58.ــــــــــــــــــــــــــــ، ژنانی نێو کۆری خەبات، ژ٢٦، جۆزردانی ١٣٨٩.
59.ــــــــــــــــــــــــــــ، شوعلە قادری، ڕۆلی ژنان لە سیاسەت، ژ٣٦، ڕەشەمەی ١٣٩١.
60.ــــــــــــــــــــــــــــ، عیسمەت نەستانی، مۆدێرنەو ڕزگاری ژن، ژ٣٧، جۆزردانی ١٣٩٢، ٢٠١٣.
61.ــــــــــــــــــــــــــــ، کوێستان فتوحی، بزوتنەەی نەتەوایەتی لە کوردستان و پێگەی کورد لە نیوەی دووەمی سەدەی بیست، ژ ٣٠، تەموزی ٢٠١١.
62.ــــــــــــــــــــــــــــ، کوێستان فتوحی، ڕۆلی ژنان لە خەباتی پێشمەرگایەتیدا، ژ٣٢، سەرماوەرزی ١٣٩٠.
63.ــــــــــــــــــــــــــــ، کوێستان فتوحی، ژنانی پێشمەرگەو خەباتی نەتەوەیی و یەکسانیخوزانە، ژ٣٨، پاییزی ١٣٩٢، ٢٠١٣.
64.ــــــــــــــــــــــــــــ، گەلاوێژ پەیڕەوان، ڕۆڵی کچان و ژنان لە شۆڕشدا، ژ٣٥، خەرمانانی ١٣٩١، ٢٠١٢.
65.ــــــــــــــــــــــــــــ، موژگان عەلیپور، گۆشەیەک لە خەباتی ژنانی ڕۆژهەڵات، ژ٤٢، بەفرانباری ١٣٩٤، ٢٠١٦.
66.ــــــــــــــــــــــــــــ، ئەحمەد ئەسکەندەری، ژن و سیاسەت، حیزبایەتی و یەکسانی، ژ٣٠، تەمووزی ٢٠١١.
67.کوردستان دیپلۆماتیک، (م، ا) سەعید، گفتوگۆ لەگەڵ گوڵێ قوبادی، ژ٢٨-٢٩، ٢٠١٨.
 ب-بە زمانی فارسیی:
68.پژوهش نامە زنان، سمیە عباسی و دیگران،نگاهی بە موقعیت زنان ایران در دورە پهلوی از سال ١٣٠٠-١٣٣٢ش، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، سال پنچم، شمارە اول، تابستان ١٣٩٣.
69.فـ‌ـصلنامە علمی پژوهشی زن و فرهنگ حامد نظری، محمد ر‌ضا علم و دیگران، فرهنگ سیاسی زنان شیعە(با تأکید بر نقش انقلاب اسلامی ایران)، سال پنجم، شمارە١٧، پاییز١٣٩٢.
70.نشریە زن در توسعە و سیاست، حسین مسعودیان و دیگران، مطالعە تطبیقی حضور زن در قوە مقننە: تحولات قبل و بعد انقلاب اسلامی ایران، دورە١١،شمارە٤،زمستان١٣٩٢.
   هەشتەم: ڕۆژنامەکان:
   أ-بە زمانی کوردی:
71.کوردستان، دەقی قسەکانی بەڕێز مامۆستا عەبدوڵڵا حەسەنزادە لە ڕێوڕەسمی ٢٤ی ڕەشەمە سالرۆژی دامەزراندنی بەکێتی ژنانی دیموکراتی کوردستان، ژ٣٦١، ٢٩ی ڕەشەمەی ١٣٨١.
   ب-بە زمانی فارسیی:
72.اطلاعات، شمارە  15783، دوشنبە، ٢٣ بهمن ١٣٥٧.
73.ـــــــــــــــــــــــ، شمارە ١٥٧٠٦، شنبە ١٨شهریور ماه ١٣٥٧.
74.ـــــــــــــــــــــــ، شمارە 15802، چهارشنبە ١٦ اسفند ماه ١٣٥٧.
75.ـــــــــــــــــــــــ، شمارە ١٥٨٠٣، پنچشنبە، ١٧ اسفند ماه ١٣٥٧.
76.ـــــــــــــــــــــــ، شمارە ١٥٨٠٤، شنبە، ١٩ اسفند ماه ١٣٥٧.
77.ـــــــــــــــــــــــ، شمارە ١٦١٧٩، چهار شنبە ١١ تیر ماه ١٣٥٩.
78.ـــــــــــــــــــــــ، شمارە١٥٧٠٦١، سە شنبە،٢٨دی ماه ١٣٥٧.
79.ـــــــــــــــــــــــ، شمارە١٥٧٧٤، پنچشنبە، ١٢ بهمن ماه ١٣٥٧.
80.مجاهدین خلق ایران، فاطمە امینی، شمارە ٢، سال اول، دوشنبە ٨ مرداد ١٣٥٨.
81.ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ،  فاطمە امینی، شمارە اول، سال اول، دوشنبە اول مرداد، ١٣٥٨.
82.ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ، مجاهد شهید فاطمە امینی چگونە در زیر شکنجە بشهادت رسید،حماسە یک پایداری بزرگ، شمارە٤، سال اول، دوشنبە٢٢ مرداد ١٣٥٨.
83.ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ، یاد مجاهد شهید بهجت تیفتکچی را گرامی بداریم، شمارە ١٣، سال اول، دوشنبە ١٢ اذر ماه ١٣٥٨.
 
   نۆیەم: سەرچاوە ئەلیکترۆنییەکان(ئینتەرنێت):
84.امار شهیدان انقلاب اسلامی، http://www.ion.ir/news/325469
85.روایت تاریخی،تاریخ انقلاب، نقش زنان در دفاع مقدس، http://farsi.khamenei.ir/newspart-index?tid=5170
86.ریحانە قادری، تاثیر فرهنگ سیاسی بر مشارکت زنان با تاکید بر نقش انقلاب اسلامی ایران،
http://kssi-journal.ir/faslname/aboutus/9318/4/9318/52/
87.فاطمە کریمی، زبە کوملە؛ روایت زندگی یکی از نخستین زنان پیشمرگە کرد، https://www.nawext.com/fa/post/view/zbh-khwmlh-rwyt-zndgy-ykhy-z-nkhstyn-znn-pyshmrgh-
88.فاطمە کریمی، مبارزات زنان کرد: پیوند شاخ و شار برگرفتە از گاهنامە تحلیلی"بەرجەوەندار"، http://www.nnsroj.com/fa/detiles.aspx?id=100835
89.گزارشی از زندان اوین مشهورترین زندان ایران، https://fa.iran-hrm.com/گزارشی-از-زندان-اوین-مشهورترین-زندان-ا/
90.مرتضی مطهری، نقش زن در جمهوری اسلامی,
91.www.mortezamotahari.com/fa/BookView.html?BookId=418&BookArticleID=130755
92.مریم یزدانی، نگاهی بە پیدایش انقلاب اسلامی و نقش زنان در پیروزی آن، http://www.imam-khomeini.ir/fa/n123708/نگاهی_به_پیدایش_انقلاب_اسلامی_و_نقش_زنان_در_پیروزی_آن
93.نقش زنان در پیروزی انقلاب اسلامی چیست؟ https://www.porseman.com/article/نقش-زنان-در-انقلاب-اسلامی/55386