جۆری توێژینه‌وه‌ : Original Article

نوسه‌ران

1 Department of Social sciences, School of Humanities, University of Sulaimani

2 Department of History, College of Education, University of garmian

پوخته‌

کؤمةلاَیةتیانة ئةنجامدراوة کة رِووبةرِووى خیَزانى سزادراوان بؤتةوة ,دواى بةندکردنى یةکیَک لة ئةندامانیان بةهؤى ئةنجامدانى تاوانیَکةوة.ئامانجى ئةم تویَذینةوةیة دةرخستنى طرفتة کؤمةلاَیةتییةکانى خیَزانى ئةو سزادراوانةیة کة لة بةرِیَوبةرایةتى ضاکسازى ذنان و مندالاَن بةندکراون,هةروةها زانینى جؤرى طرفتةکانیان  و هؤکارى طرفتةکانیان و رِؤلَى کةسوکار و دةزطا و رِیَکخراوةکان لة ضارةسةرکردنى طرفتة کؤمةلاَیةتییةکانیاندا . طرنطى ئةم تویَذینةوةیة ئةوةیة کة دةتوانیَت خیَزانى سزادراوان هؤشیاربکاتةوة بؤ زانینى مافةکانیان لةرِووى ضاودیَرى و خزمةتطوزارییةوة,هةروةها دةکرىَ ئةنجام و رِاسثاردةکانى ئةم تویَذینةوةیة سودى هةبیَت بؤ ئاورِدانةوةى زیاترى دةزطا حکومى و نا حکومییةکان لة تویَذى خیَزانى سزادراوان. لةم تویَذینةوةدا تویَذةران میتؤدى رِووثیَویى کؤمةلاَیةتى و بةراوردکاریان بةکارهیَناوة,لة نمونةى تویَذینةوةکةشدا نموونةى مةبةستدار بةکارهاتووة,کة لة کؤى (72) خیزانى سزادراوان (20) خیَزانیان وةرطیراوة.لة کؤکردنةوةى زانیارییةکانیشدا فؤرِمى رِاثرسى و ضاوثیَکةوتن وتیَبینى بةکارهیَنراوة,ئةو ئامرازة ئاماریانةش بةکارهاتوون, بریتین لة رِیَذةى سةدى,ناوةندى ذمیَرةیى,لادانى ثیَوةرى.
طرنطترین ئةو دةرئةنجامانةى تویَذینةوةکة ثیَى طةشتووة بریتین لة:
1-ثةیوةندییة ناوخؤیى و دةرةکییةکانى خیَزانى سزادراوان رِووبةرِووى ضةند طرفتیَکى کؤمةلاَیةتى بؤتةوة,لةوانة لاوازى ثةیوةندییة کؤمةلاَیةتییةکان,طرفتى رِیَکخستن و سةرثةرشتى کردنى خیَزان,نةمانى متمانة لة شویَنى کارکردنیان.
2-ثیَطة و سةنطى خیَزانى سزادراوان لة نیَو کةسوکار و دراوسىَ و شویَنى کار لاواز بووة.
3-دؤخى ئابورى خیَزانى سزادراوان لة ئاستیَکى خراثدایة,ضونکة  سةرؤک یان سةرثةرشتیارى خیَزانةکةیان بةهؤى بةندکرنةوة لةدةستداوة,کة سةرضاوةى سةرةکى داهاتى خیَزانةکةیان بووة.
4-خیَزانى سزادراوان لة لایةن دةزطا و رِیَکخراوةکانةوة یارمةتى ثیَویست نةدراون لة رِووى مادیى و مرؤییةوة.

وشه‌ بنچینه‌ییه‌كان

1-     أبراهیم, عبدالله ، البحث فی العلوم الأجتماعیة ، المرکز الثقافی العربی،الدار البیضاء ـ المغرب ،2000 .
2-     إستنبولی, إبتسام,تأثیر المشکلات الاجتماعیة الاقتصادیةفی التوازن الأسری,رسالةماجستیر,ریاض,1995.
3- أبو زینة, د. فرید کامل ، الأحصاء فی التربیة و العلوم الانسانیة، مطبعة جهینة، عمان ، 2002.
1-     بن دریس, زید بن عبدالله ، الخدمات المقدمة من اللجنة الوطنیة لرعایة السجناء والمفرج عنهم واسرهم لأسر السجناء واقعها وأفاقه ، رسالة ماجستیر ، قسم العلوم الاجتماعیة , جامعة نایف العربیة للعلوم الأمنیة ، 2007.
2-     بن محمود, محمد,دةروونزانى کؤمةلاَیةتى رِؤلَى خیَزان لة ثیَطةیاندنى کؤمةلاَیةتیدا,و.ئارام ئةمین شوانى,ضاثخانةى رِؤذهةلاَت,هةولیَر,2014 .
3-     ترکیة, د. بهاءالدین ، الاحصاء الاجتماعی ، مطبعة الاهالی , دمشق ، 2002.
4-     تیمز, نویل,المشکلات الاجتماعیة,ت.د.غریب محمد,دار المعریفة,الاسکندریة,1981.
5-     حسن, د. عبدالباسط محمد ، أصول بحث الإجتماعی , ط3، مکتبة الأنجلوالمصریة ، القاهرة , 1971.
6-     حسن, محمود,الأسرة و مشکلاتها,دار النهضة,بیروت,1967.
10-  حسین, جمیلة رمضان ، اثر التنشئة الإجتماعیة فی السلوک الاجرامی ، رسالة ماجستیر غیر منشورة , قسم علم الإجتماع ، کلیة الآداب ، جامعة صلاح الدین ,1994 .
11- حسین, عزی,الأسرة و دوروها فی تنمیة القیم الآجتماعیة لدىالطفل فی مرحلةالطفولةالمتأخرة ,دراسة ماجستیر, علم الأجتماع, 2014.
12-    خةلیل, د.مةعن,کؤمةلَناسى خیَزان,و.ئارام ئةمین جةلال,ضاثخانةى خانى,دهؤک,2007.
13- الدوسری, محسن فالح , مشکلات اسر النزلاء المؤسسات الاصلاحیة و طرق تعاملها معها, رسالة ماجستیر، قسم العلوم الاجتماعیة ،جامعة نایف العربیة للعلوم الامنیة ،الریاض ، 2007.
14- رشوان,حسین عبدالحمید احمد,میادین علم الاجتماع ومناهج البحث العلمى,ط10,مکتب الجامعی الحدیث,الاسکندریة,2004.
15- رشوان, حسین عبدالحمید احمد, اصول بحث العلمی, مؤسسة شباب جامعة, الاسکندریة, 2010.
16- الساری, د.سالم و د.خضر زکریا,مشکلات اجتماعیة راهنة"العولمة..وانتاج مشکلات جدیدة,الاهالی للطباعة والنشر,دمشق,2004.
17- سعید, عبدللة,الوضع الاجتماعیة  والاقتصادیة لأسر نزلاء السجون,ریاض,1996.
18- عبدالقادر, ثةیمان,الفضائیات التلفزیونیة وتغیر القیم الإجتماعی,مطبعة شظان,السلیمانیة,2007.
19- عمر, د.معن خلیل و عبداللطیف عبدالحمید العانی,المشکلاات الاجتماعیة,مطبعة التعلیم العالی,الموصل,1991.
20- غانم, د.عبدالله عبدالغنی ، مجتمع السجن _دراسة انثروبولوجیة ، المطبعة الحمیریة الاسکندریة ، 1985.
21- المغیصیب, عبدالله عبدالرحمن, دور القطاع الخاص فی رعایة أسر نزلاء المؤسسات الاصلاحیة ، رسالة ماجستیر، قسم العلوم الاجتماعیة،جامعة نایف العربیة للعلوم الامنیة ،الریاض ، 2004 .
22- هرزانى, د. نوری یاسین ، الاعلام و الجریمة ، مطبعة جامعة صلاح الدین ، اربیل ، 2005 .
23- قانون إصلاح النزلاء والمودعین,رقم (14) لسنة 2018, الوقائع العراقیة,العدد 4499, 2018.
24- Thomas J.Sullivan,Introduction to Social problems,Sixth Edition, Northern Michigan University, 2003.
25- Henslin. M, James, Social Problems, seventh Edition, Southern Illinois University, Edwardsville, 2006.