جۆری توێژینه‌وه‌ : Original Article

نوسه‌ران

1 Department of Kurdish Language, College of Languages , University of Sulaimani, Sulaymaniyah,Kurdistan Region, Iraq

2 Department of Kurdish Language, College of Languages and Human Sciences, University of Garmian, Kalar,Kurdistan Region, Iraq

پوخته‌

 ئه‌م توێژینه‌وەیە،‌ که‌ له‌ ژێر ناونیشانی ڕۆڵی شیعری ئه‌حمه‌د موختار جاف له‌ بزوتنه‌وه‌ی ڕووناکبیری دایه‌، توێژینەوەیەکە‌ ده‌رباره‌ی به‌شێک له‌و شیعرانه‌ی که‌ خه‌سڵه‌تی ڕووناکبیرییان پێوه‌ به‌دی ده‌که‌ین، له‌به‌رئه‌وه‌ی شاعیر لە کۆتایی سەدەی نۆزدەیەم و نیوەی یەکەمی سەدەی بیستەمدا ژیاوە، ئه‌و سه‌رده‌مه‌ش سه‌رده‌می کێشمه‌کێش و داگیرکاری کوردستان بووه‌ له‌ لایه‌ن وڵاته‌ زلهێزه‌کانه‌وه‌، هه‌ربۆیه‌ شاعیر زیاتر هه‌وڵی ڕووناکبیر کردن و چاوکرانه‌وه‌ی کۆمه‌ڵگای داوه‌ ئه‌مه‌ش له‌ ڕێگه‌ی ناوه‌ڕۆکی شیعره‌کانیه‌وه‌ زۆر به‌ ڕوون و ڕه‌وانی ئاستی ڕووناکبیری شاعیر به‌ده‌رده‌که‌وێت زۆر جاریش له‌ڕێگه‌ی ڕه‌خنه‌ گرتنه‌وه‌ هه‌وڵی داوه‌ کۆمه‌ڵگا هۆشیار بکاته‌وه‌ له‌ مه‌سه‌له‌ی نه‌ته‌وایه‌تی و خوێندن و زانیاری، که‌ ئه‌م چه‌مکانه‌ش له‌ تایبه‌تمه‌ندییه‌کانی ڕووناکبیرییه‌.

وشه‌ بنچینه‌ییه‌كان

1-      دیوانی ئەحمەد موختار جاف، عیزەدین مستەفا رەسول، چاپخانەی تاران - پەنجەرە، 2016، 114.
2-     سیدنی دارک، مێژووی ڕێنسانس، وه‌رگێڕانی ئه‌بوو به‌کر خۆشناو، چ 1، چاپخانه‌ی داناز، 2002، ل 3.
3-     عەلائەدین سوجادی، میژووی ئەدەبی کوردی، ژاپی دووەم، چاپخانەی مەعارف، بەعداد، 1971ز.
4-     کۆمەڵێک نوسەر، ڕۆشنگەری سەردەمی عەقڵانیەت، چاپی یەکەم، چاپخانەی سەردەم، سلێمانی، 2017.
5-     مارف خەزنەدار، مێژووی ئەدەبی کوردی، بەرگی پێنجەم، چاپی دووەم، چاپخانەی ئاراس، هەولێر، 2010.
6-     د. محه‌مه‌د دلێر ئه‌مین، د. فازیل مه‌جید مه‌حموود،حاجی قادری کۆیی له‌ بازنه‌ی ڕۆشنگه‌ریدا، گۆڤاری زانکۆی گه‌رمیان، ژماره‌ 4، 2014 
7-     مه‌ریوان وریا قانع، ده‌رباره‌ی فه‌لسه‌فه‌ و ئیسلام و ڕۆشنگەری، لەبڵاو کراوەکانی ناوەندی ڕەهەند بۆ لێکۆڵینەوەی کوردی، چاپخانەی ڕەنج، 2002.
8-     ئارام محمد، ڕۆڵی شیعر له‌ بزوتنه‌وه‌ی ڕۆشنبیری کوردیدا،نامەی دکتۆرا، زانکۆی سلێمانی، کۆلێژی زمان 2010.
9-     لهۆن قادر، ئەحمەد موختار جاف وەک چەشنێک لە ڕۆشنبیر، گۆڤاری زانکۆی گەشەپێدانی مرۆیی، بەشی دوو، ژمارە 4، ساڵی 2016.
10-ابراهیم الحیدری, النقد بین الحداثة و ما بعد الحداثة, النقد بین الحداثة وما بعد الحداثة, دار الساقی, ط1, بیروت، لبنان, 2012م.  
11-امانویل کانت ((الاجابة علی سؤال التنویر؟)), ترجمة: عبد الغفار مکاوی, فی: زکی نجیب محمود, فیلسوفا و أدیبا و معلما, کتاب تذکاری, جامعة کویت, 1987. 
12-بیار- ایف بوروبیر، أوروبا التنویر، ترجمة: د. محمد علی قلاد، ط 1، دار الکتاب/بنغازی – لیبیا، 2006.
13-د. الزواوی بغورة، ما بعد الحداثة والتنویر، موقف الانطولوجیا التأریخیة، دراسة نقدیة، دار الطبعة و النشر، بیروت، ط 1، 2009 .
14-د. عبدالعزیز بن عثمان، مفهوم التنویر فی التصور الاسلامی، منشورات المنضمة الاسلامیة للتربیة والعلوم والثقافه  فی ایسیسکو، الرباط- المملکة، ط 1، 2015م . 
15-هاشم صالح، مدخل الی التنویر الاوروبی, دار للطابعة والنشر, بیروت- لبنان, ط 1, 2005 .