جۆری توێژینه‌وه‌ : Original Article

نوسه‌ر

زانکۆى چه‌رموو . کۆلێژى په‌روه‌رده‌ و زانسته‌ سروشتیه‌کان

پوخته‌

ته‌وه‌رى دووه‌مدا ,باسمان له‌پێگه‌ى شیعرى سیاسى له‌ناو ئه‌ده‌بى به‌ره‌نگاری کردووه‌ , له‌ سێیه‌م ته‌وه‌ریشدا قۆناغه‌کانى شیعرى سیاسى کوردیمان ده‌ستنیشان کردووه‌ ,له‌ دوا ته‌وه‌ریشدا هه‌وڵمانداوه‌ گرنگى و رۆڵى شیعرى سیاسى کوردى له‌ گه‌شه‌کردنى بیرى نه‌ته‌وه‌یى کورددا روونبکه‌ینه‌وه‌ . به‌شى دووه‌م که‌ به‌ ناونیشانى( شیعرى سیاسى و بیرى نه‌ته‌وه‌یى ) یه‌ , له‌ دوو ته‌وه‌ر پیک هاتووه‌   :  له‌ یه‌که‌م ته‌وه‌ردا باسمان له‌ شیعرى سیاسى کوردى پێش دامه‌زراندنى حکومه‌تى شێخ مه‌حمود کردووه‌ روومان له‌و شیعرانه‌ کردووه‌ که‌ میژووى نووسینیان ده‌گه‌رێته‌وه‌ بۆ پیش حکومرانى شێخ محمود کاریگه‌ری ئه‌م جۆره‌ شیعرانه‌مان   له‌ سه‌ر بیرى ناسیۆنالیزمى کوردى روونکردۆته‌وه‌ .له‌ ته‌وه‌رى دووه‌میشدا له‌ دیدى شاعیرانى قۆناغه‌که‌وه‌ هه‌ولمَانداوه‌ رێچکه‌ى شیعرى سیاسى کوردى له‌ سه‌رده‌مى فه‌رمانره‌وایى مه‌لیک مه‌حموددا له‌ سه‌ر جولانه‌وه‌ى سیاسى نه‌ته‌وه‌ى کورد به‌گشتى و حکومه‌تى شێخ محمود به‌ تایبه‌تى روونبکه‌ینه‌وه‌ . له‌ کۆتایشدا به‌ چرى ئه‌نجامى لیکۆڵینه‌وه‌که‌ خراوه‌ته‌ رو

وشه‌ بنچینه‌ییه‌كان

•    عه‌تا قه‌ره‌داخى , گوتارى ناسیونالیستى کوردى , چاپخانه‌ى ره‌نج , سلێمانى , 2007.
•    جه‌عفه‌ر عه‌لى ره‌سول, ناسیۆنالیزم و ناسیۆنالیزمى کوردى , چاپخانه‌ى ره‌نج , 2004 , سلێمانى
•     ئومێد ئاشنا , گۆران نووسین و په‌خشانه‌کانى , ئاراس , هه‌ولێر , 200
•    نه‌وشیروان مسته‌فا ئه‌مین , به‌ده‌م رێگه‌وه‌ گولچنین , چه‌ند لاپه‌ره‌یه‌ک له‌ مێژووى رۆژنامه‌وانى کوردى , 1898 – 1958 , کتێبى دووه‌م , به‌رگى یه‌که‌م , بیروت , لوبنان , 2013  
•     د. مارف خه‌زنه‌دار , مێژووى ئه‌ده‌بى کوردى , به‌رگى. چواره‌م , ئاراس , چ 2 , 2010
•    د. مارف خه‌زنه‌دار , مێژووى ئه‌ده‌بى کوردى , به‌رگى (5) , 1914 – 1945 , ئاراس , هه‌ولێَر
•    ره‌فیق حیلمى , شیعرو ئه‌ده‌بیاتى کوردى , هه‌ولێر , 1988
•    عه‌بدولا ئاگرین , شوکرى فه‌زلى , شاعیرێکى سیاسىو نه‌ته‌وه‌یى کورده‌ ,چ, 1 , دار الحریه‌ لگباعه‌ , به‌غدا , 1988 .
•    عه‌بدوڵڵا ئاگرین , شیعرى سیاسى کوردى له‌ باشورى کوردستان, چاپى یه‌که‌م , 1996 ,به‌غدا
•     دلشاد عه‌لى , دیلان شاعیرو ئازادیخواز ,چاپخانه‌ى کۆرى زانیارى عێراق , به‌غدا , 1981
•    د. عزالدین مسته‌فا ره‌سول , شیعرى تازه‌ى کوردى , گ. رۆشنبیرى نوێ , ژ. ( 105 ) , به‌غدا , 1988
•    ئه‌بوبه‌کر خۆشناو , شیعرى به‌ره‌نگارى کوردى (1975 -1991 ) , سلێمانى , 2002.
•    د. که‌مال مه‌زهه‌ر ئه‌حمه‌د , تێگه‌یشتنى راستى, به‌غداد ,  1978  , کۆرى زانیارى کورد .
•    عومه‌ر مه‌عروف به‌رزنجى , نوربه‌خشى , شیعره‌کانى شێخ مه‌حمودى به‌رزنجى سلێمانى , 2006 .
•    مه‌حمود زێوه‌ر , گه‌نجینه‌ى زێرینى زێوه‌ر , به‌رێوه‌به‌رێتى چاپ و بلاوکردنه‌وه‌ى سلێمانى , 2012 .
•    د. محه‌مه‌د فازیل مسته‌فا , زێوه‌ر ژیان و به‌رهه‌مى , هه‌ولێر , 2010 .
•    د.محه‌مه‌د دلێر ئه‌مین میسرى , رۆژنامه‌نووسى کوردى و بزوتنه‌وه‌ى ئه‌ده‌بى له‌ سایه‌ى یه‌که‌مین ده‌سه‌ڵاتى کورد دا ( 1922- 1924 ) , سلێمانى , 2004 .
•     د. عه‌بدوڵڵا خدر مه‌ولوود , لێکۆلینه‌وه‌یه‌ک له‌ شیعرى حه‌مدى , هه‌ولێر , 2004 .
•    دیوانى حمدى , جه‌مال محه‌مه‌د ئه‌مین , چاپى یه‌که‌م ,چاپخانه‌ى سه‌رکه‌وتن , 1984 , سلێمانى
•    دیوانى زێوه‌ر , محمود زێوه‌ر , چاپى یه‌که‌م , وه‌زاره‌تى په‌روه‌رده‌ , هه‌ولێر , ئاراس , 2003
•    دیوانى ئه‌حمه‌د موختار جاف , ئاماده‌کردن و لێکدانه‌وه‌ى  د. عیزه‌دین مسته‌فا ره‌سووڵ , به‌غدا , 1986 , چاپخانه‌ى ئه‌دیب .
•    احسان سرکیس , الادب والسیاسه‌ , بیروت , دار الگلیعه‌ , 1982 .
•     مینورسکى , ترجمه‌ د. مارف خزندار , به‌غداد , 1968 .