جۆری توێژینه‌وه‌ : Original Article

نوسه‌ر

زانکۆی گه‌رمیان ،کۆلێجی په‌روه‌رده‌ى بنه‌ڕه‌ت ، به‌شی زمانى کوردی

پوخته‌


ئه‌م توێژینه‌وه‌یه‌ که‌ناونیشانی (جیاوازى له‌نێوان نوێکردنه‌وه‌ و نوێگه‌رى له‌شیعری کوردیدا)یه‌، هه‌وڵده‌دات له‌ چوارچێوه‌ى چه‌مکه‌کانی شیعری نوێدا هه‌ریه‌ک له‌ زاراوه‌ى (نوێکردنه‌وه‌) و (نوێگه‌ری) له‌شیعری کوردیدا، به‌مه‌به‌ستى ده‌رخستنی تایبه‌تمه‌ندی و جیاوازی هه‌ردوو زاراوه‌که‌ له‌ره‌خنه‌ى ئه‌ده‌بی کوردی و  ڕه‌خنه‌ى ئه‌ده‌بی ڕۆژئاواییدا بخاته‌ به‌ر باس و لێکۆلێنه‌وه‌. له‌توێژینه‌وه‌که‌دا ڕێبازی شیکاریی ڕه‌خنه‌یی و هه‌ڵبژاردنی ده‌ق په‌یڕه‌وکراوه‌.  پلانی توێژینه‌وه‌که‌ له‌پێشه‌کی و ده‌روازه‌ و دوو ته‌وه‌ر و ئه‌نجام پێکهاتووه‌: له‌ده‌روازه‌دا باسی په‌یوه‌ندی نێوان ئه‌ده‌ب و واقیع کراوه‌، له‌گه‌لأ تیشک خستنه‌سه‌ر مێژووى نوێکردنه‌وه‌ى شیعر. ته‌وه‌رى یه‌که‌م, له‌ژێر ناونیشانی (نوێکردنه‌وه‌ له‌شیعری کوردیدا)یه‌ و ته‌رخانکراوه‌ بۆ تاوتوێکردنی چه‌مک و زاراوه‌ى نوێکردنه‌وه‌ له‌شیعرى کوردیدا، به‌پێی تایبه‌تمه‌ندی ئه‌و ده‌قه‌ شیعرییانه‌ى ده‌چنه‌خانه‌ى نوێکردنه‌وه‌وه‌. ته‌وه‌ری دووه‌م، له‌ژێر  ناونیشانی (نوێگه‌ری له‌ شیعری کوردیدا)یه‌و تێیدا تیشک خراوه‌ته‌ سه‌ر زاراوه‌ و چه‌مکی نوێگه‌ری و گرفته‌کانى له‌شیعری کوردیدا. له‌کۆتاییدا ئه‌و ئه‌نجامانه‌مان خستووه‌ته‌ڕوو، که‌ توێژینه‌وه‌که‌ به‌ده‌ستی هێناون

وشه‌ بنچینه‌ییه‌كان

1- ئازاد عبدالواحید، نوێکردنه‌وه‌ى له‌شیعری کوردیدا دوای جه‌نگی جیهانی یه‌که‌م تا ساڵی 1970، چاپخانه‌ى ئه‌ره‌بخا،
که‌رکوک 2006.
2- حسێن غازی، نوێکردنه‌وه‌ى شیعری کوردی له‌ساڵی 1932 تا کۆتایی 1949 له‌کوردستانی عێڕاقدا، چاپخانه‌ى
ڕۆژهه‌ڵات، هه‌ولێر 2008.
3- حسین محمود على که‌لاری، ره‌هه‌نده‌کانی ره‌قیب و په‌یمان و به‌ڵێن و نوێگه‌ری له‌شیعری کوردیدا، چاپخانه‌ى ئاسیا، به‌بێ
شوێن و ساڵی چاپکردن.
4- د. دڵشاد عه‌لی، بنیاتی هه‌ڵبه‌ست له‌هۆنراوه‌ى کوردیدا، چاپخانه‌ى ڕه‌نج، سلێمانی 1998.
5- د. دڵشاد عه‌لی، دیلان و تاقیکردنه‌وه‌ى شیعری، چاپخانه‌ى سه‌رده‌م، سلێمانی 2007.
6- دیوانی گۆران، چاپخانه‌ى داڵاهو، ته‌هران 2005.
7- دیوانی له‌تیف هه‌ڵمه‌ت، چاپی دووه‌م، چاپخانه‌ى شڤان، سلێمانی 2005.
8- دیوانی نالی، مه‌لا عبدالکریمى مدرس و فاتح عبالکریم، چاپخانه‌ى کۆڕی زانیاری به‌غدا، 1976.
9- سامان عیزه‌دین، بنیاتی هونه‌ریی له‌شیعری له‌تیف هه‌ڵمه‌تدا، چاپخانه‌ى که‌مال، سلێمانی 2010.
10- سوزان بێرنار، چامه‌ى شیعر، وه‌رگێڕانی: سه‌ڵاح محه‌مه‌د، کتێبی گیرفان، ژماره‌ (15) چاپخانه‌ى سه‌رده‌م، سلێمانی
2012.
11- شنۆ محه‌مه‌د مه‌حموود، ڕۆڵی سواره‌ى ئیلخانی زاده‌ له‌ نوێگه‌ری شیعری کوردیدا, چاپخانه‌ى چوارچرا، سلێمانی
2007.
12- شێرکۆ بێکه‌س، تۆ ئه‌توانی به‌قومێ ماچ بمخه‌یته‌ هه‌ڵقوڵین! شیعر و په‌خشان، چاپخانه‌ى ئاراس، هه‌ولێر 2007.
13- فه‌رهاد پیربالأ، شیعری نوێی کوردی 1898-1958، چاپخانه‌ى کوردستان، هه‌ولێر 2005.
14- د. مارف خه‌زنه‌دار، مێژووی ئه‌ده‌بی کوردی، به‌رگی سێیه‌م، چاپخانه‌ى ئاراس، هه‌ولێر، 2003.
 
15- د. مارف خه‌زنه‌دار، مێژووی ئه‌ده‌بی کوردی، به‌رگی چواره‌م، چاپخانه‌ى ئاراس، هه‌ولێر، 2003.
16- د. محه‌مه‌د به‌کر، په‌خشانه‌شیعری کوردی، چاپخانه‌ى وه‌زاره‌تى په‌روه‌رده‌، هه‌ولێر، 2004.
17- د. محه‌مه‌د فازیل مسته‌فا، ده‌نگی پیره‌مێرد له‌بزووتنه‌وه‌ى شیعری نوێی کوردیدا،چاپخانه‌ى ڕۆژهه‌ڵات، هه‌ولێر، 2011.
18- لوقمان ڕه‌ئوف، بنه‌ماکانی مۆدێرنه‌ له‌شیعره‌کانی شێرکۆ بێکه‌سدا, چاپخانه‌ى سه‌رده‌م، سلێمانی 2009.
19- ناتالی سارووت و ئالان ڕۆب گرێ و لویسیان گۆڵدمان، ڕۆمان و واقیع، کتێبی گیرفان، ژماره‌ (99) وه‌رگێڕانی: سه‌لام
عومه‌ر، چاپخانه‌ى سه‌رده‌م، سلێمانی 2008.
20- د. هه‌ڤالأ ئه‌بوبه‌کر حوسێن، پێگه‌ى ڕێبازى ڕۆمانتیکیی له‌شیعری کوردیدا، چاپخانه‌ى له‌ریا، سلێمانی 2010.
21- د. هیمداد حوسێن، بزووتنه‌وه‌ى ڕوانگه‌ و شاعیرانی حه‌فتا و هه‌شتاکانی هه‌ولێر، چاپخانه‌ى کارۆ، که‌رکوک 2011.
22- یادگار ره‌سوڵ، سیماکانی تازه‌کردنه‌وه‌ى شیعری کوردی 1898-1932، چاپخانه‌ى دار سپیرێز، دهۆک 2005.
23- احمد محمد ڕشید، کارتێکه‌ریى گروپ‌و بزووتنه‌وه‌ ڕۆشنبیریى‌و ئه‌ده‌بییه‌ کوردییه‌کان له‌سه‌ر کۆمه‌ڵگاى کوردیى
کوردستانى باشوور (1970-2003)، نامه‌ى ماسته‌ر، زانکۆی به‌غدا، کۆلێجی په‌روه‌رده‌ى ئیبن ڕوشد، به‌شی زمانى
کوردی، 2008.
24- نه‌وزاد ئه‌حمه‌د ئه‌سوه‌د، فه‌رهه‌نگی زاراوه‌ى ئه‌ده‌بی و ڕه‌خنه‌یی، چاپخانه‌ى بینایی، سلێمانی 2011.
25- هه‌ژار، هه‌نبانه‌بورینه‌ فرهنگ کردی-فارسی، چاپ چهارم، چاپخانه‌ى انتشارات سروش، تهران 1384.
26- گۆڤاری ڕوانگه‌، ژماره‌ (1)، چاپخانه‌ى النعمان، نه‌جه‌ف، به‌بێ ساڵی چاپ.
27- گۆڤاری زانکۆی گه‌رمیان، ژماره‌ (5)، پ.ى.د. عه‌بدولقادر حه‌مه‌ئه‌مین محه‌مه‌د، دیارده‌ى نوێگه‌ری لای شێخ نوری
شێخ صاڵح، ساڵی 2014.
28- سوزان بیرنار، قصیدة النثر من بؤدلیر الى یومینا، ترجمة: د. زهیر مجید، طبعة الثانیة، دارالمؤمون للطباعة، بغداد
1999.
29- عطیات أبو السعود، الحصاد الفلسفی للقرن العشرین، مطبعة منشأَة المعارف جلال، الأسکندربة 2002.
30- ملکم برادبری و جیمس ماکفارلن، الحداثة، ترجمة: مؤید حسن فوزی، مطبعة دار المأمون، بغداد، 1987.
31- مجدی وهبة و کامل المهندس، معجم مصطلحات العربیة فی اللغة والادب، طبعة الثانیة, مکتبة لبنان, بیروت 1984.
32- أ. د.محمد عبدالمطلب، تحولات اللغة فی الشعر الحداثة: قصیدة النثر بلغت شیخوختها فی شبابها، مجلة فلادلیفا الثقافیة، عدد
(5)، جامعة عین الشمس – القاهیرة.
33- د. علی البیتیری، الحداثة الشعریة بین الشکل والمضمون:
(http://www.aljazeera.net/news/cultureandart/2016/4/15/)
34- محمد مصمولی، لا حداثة بغیر ابداع ولا ابداع بدون حداثة (بحث) جزء من کتاب: من کناشات صاحب غلیون، ص37:
(https://books.google.iq/books?isbn=9796500269344)
35- د. مسعد محمد زیاد، الحداثة مفهومها و نشأتها و روادها: (www.diwanalarab.com/spip.php?article4302)
36- منصور زیطة، مصطلح الحداثی عند اُدونیس، رسالة ماجستیر، جامعة قاصدی مرباح ورقلـــة، کلیة الآداب و اللغات، سنة
الدراسیة 2012/2013.