جۆری توێژینه‌وه : Original Article
نوسه‌ر
به‌شى زانسته کۆمه‌ڵایه‌تییه‌کان، کۆلێژى په‌روه‌رده‌ى بنه‌ڕه‌تى، زانکۆى سلێمانى
پوخته
مێژونووسى کوردى له باشوورى کوردستان له‌سه‌ده‌ى بیسته‌مدا، گوڕوتینێکى زۆرى به‌خۆییه‌وه دى به‌چه‌شنێک له‌گه‌ڵ دامه‌زراندنى زانکۆ و کردنه‌وه‌ى به‌شى مێژوودا، مێژوونووسى پێینایه قۆناغێکى نوێوه، به‌تایبه‌تى پاش ئه‌وه‌ى خوێندنى باڵا له‌ساڵى (1987-1988) کرایه‌وه وچه‌ندان ماسته‌رنامه وتێزى دکتۆراى له‌پسپۆڕییه‌کانى مێژووى (کۆن، ئیسلامى، نوێ وهاوچه‌رخ) پێشکه‌ش به مێژوونووسى کورد، کرد. ئه‌م توێژینه‌وه‌یه ده‌یه‌وێت له‌مییانى تیشکخستنه‌سه‌ر ئه‌مه وپشکنینى ناوه‌ڕۆکى ماسته‌رنامه وتێزه‌کانى دکتۆراى مێژووى نوێ وهاوچه‌رخ له به‌شى مێژوو، به‌رمه‌بناى هێڵه بنه‌ڕه‌تییه‌کانى لێکۆڵینه‌وه‌ى مێژوویى، ئاڕاسته‌ى نووسینه‌وه‌ى مێژوویی له‌به‌شى مێژووى زانکۆى سه‌ڵاحه‌دین بخاته‌ڕوو.
به‌هۆى نه‌بوونى توێژینه‌وه‌یه‌ک له‌سه‌ر ماسته‌رنامه وتێزه‌کان له زانکۆکانى کوردستان، له‌کاتێکدا له زانکۆکانى دیکه‌ى عێراق بایه‌خى پێدراوه، بۆیه ئه‌م ناونیشانه هه‌ڵبژێرا، به ئامانجى ده‌ستنیشانکردنى ئاڕاسته‌ى نووسینى مێژووییی و کایه‌ى مه‌عریفییه‌کان و که‌ره‌سته‌ى مه‌عریفییه‌کان، له‌پاڵ ناساندنى به‌رهه‌م و هه‌وڵه ئه‌کادیمییه‌کانى به‌شى مێژوو. که بێگومان به‌گشتى ڕوئیاى مێژوونوس وئه‌کادیمى کورد ده‌خاته‌ڕوو.
بۆ به‌ده‌ستهێنانى ئه‌نجامگیرییه‌کى ڕوون ودروست، توێژه‌ر ڕاسته‌وخۆ سوودى له ناوه‌ڕۆکى نامه وتێزه ئه‌کادیمییه‌کان بینییوه، بۆیه میتۆدى شیکردنه‌وه‌ى ناوه‌ڕۆک وه‌ک میتۆدى سه‌ره‌کى به‌کارهاتووه، له‌پاڵ سودبینین له هه‌ردوو میتۆدى شیته‌ڵکارى و مێژوویی.
توێژینه‌وه‌که سوودى له‌گه‌لێک سه‌رچاوه‌ى جۆراوجۆر بینییوه، له‌پێشه‌وه‌یان ماسته‌رنامه‌کان وتێزه‌کانى دکتۆرا، که سه‌رچاوه‌ى سه‌ره‌کیین بۆ توێژینه‌وه‌که،له‌پاڵ ڕێبه‌ره‌کانى زانکۆى سه‌ڵاحه‌دین، فه‌رمانى کارگێڕى، کتێبى(پوخته‌ى نامه وتێزه‌کانى مێژووى نوى وهاوچه‌رخى)ى بورهان گۆمه‌تاڵى،لێکۆڵینه‌وه‌ى د.مفید کاصد الزیدى به‌ناونیشانى(المنهجیه التاریخیه فی الرسائل الجامعیه(البصره والموصل نموژجا) وچه‌ندین سه‌رچاوه‌ى یارمه‌تیده‌رى دیکه‌ش.
توێژینه‌وه‌که، دابه‌شکراوه به‌سه‌ر دوو باسى سه‌ره‌کى و چه‌ند ته‌وه‌ره‌یه‌کدا؛ له باسى یه‌که‌مدا: له‌مییانى دوو ته‌وه‌ره‌دا باسى پاشخانى مێژوویى بابه‌ته‌که کراوه،ته‌وه‌رى یه‌که‌م، تیشکخراوه‌ته‌سه‌ر په‌ره‌سه‌ندنى مێژوونووسى لاى کورد. له ته‌وه‌رى دووه‌میش: دامه‌زراندن و په‌ره‌سه‌ندنى مێژوویى به‌شى مێژووى زانکۆى سه‌ڵاحه‌دین خراوه‌ته‌ڕوو، هه‌روه‌ها باسى دووه‌م: له‌مییانى دوو ته‌وه‌ره‌دا جه‌ختکراوه‌ته‌وه سه‌ر ئاڕاسته‌ى نووسینى مێژوویى ماسته‌رنامه‌کان وتێزه‌کانى دکتۆرا. له ته‌وه‌رى یه‌که‌مدا، تیشکخراوه‌ته‌سه‌ر ئاڕاسته‌ى نووسینى مێژووییی به‌رمه‌بناى بنه‌ڕه‌ته‌کانى لێکۆڵینه‌وه‌ى مێژوویی(کات-شوێن). له ته‌وه‌رى دووه‌میشدا، کایه مه‌عریفیه‌کان و که‌ره‌سته و رێبازى توێژینه‌وه باسکراوه. له‌کۆتایشدا، ئه‌نجامى توێژینه‌وه‌که به چه‌ند خاڵێک خراوه‌ته‌ڕوو.
وشه بنچینه‌ییه‌كان
فه‌رمانه کارگێڕییه‌کانى یه‌که‌ى خوێندنى باڵا- زانکۆى سه‌ڵاحه‌دین: 3/2/1741ى 12/5/2012-
3/2/1875ى 23/5/2012- 3/2/4511ى 19/ 12/2013- 3/2/3348ى 1/12/2014- 3/2/3073ى
28/10/2015- 3/3234ى 8/11/2015.
• کۆلیژى ئاداب- یه‌که‌ى خوێندنى بالا، فه‌رمانى کارگێڕى وه‌رگرتنى خوێندکارانى خوێندنى باڵا/ ماسته‌ر
ودکتۆرا، دۆسیه‌ى (کلپوم جمیل عبدالواحید). ژماره: 3/2/29ى 23/10/2000. جامعة صلاح الدین،عمادة کلیة الاداب-شعبة الدراسات العلیا،امراداری-قبول طلبة الدراسات العلیا، ملف
(سعدى عثمان حسین-یاسین خالد حسن) المرقم: 3/2/2920 بتاریخ: 21/10/1993
عمادة کلیة الاداب- شعبة الدراساا العلیا، امر اداری- قبول طلبة الدراسات العلیا/ الدکتوراه، ملف (عبدالله
محمد على) المرقم: 3/2/660 بتاریخ: 29/7/1995.
وزارة التعلیم العالی و البحث العلمی- جامعة صلاح الدین: استمارة معلومات و درجات طالب الدراسات
العلیا، ملف موسى مصطفى ابراهیم- وحدة الدراسات العلیا.
• سه‌عدى عوسمان هه‌روتى: دواى تێپه‌ڕبوونى 10 ساڵ به‌سه‌ر ڕاپه‌ڕین ئایا به‌شى مێژووى زانکۆى
سه‌ڵاحه‌دین چى پێشکه‌ش به کوردستان و مێژووه‌که‌ى کردووه؟، بلاوکراوه‌ى بڵاوکراوه‌ی کۆلێژى ئه‌ده‌بیات-
زانکۆى سه‌ڵاحه‌دین، 2001.
وزراة التعلیم العالی و البحث العلمی- جامعة صلاح الدین: دلیل جامعة صلاح الدین 1983-1984، بغداد-
1984.
وزارة التعلیم العالی و البحث العلمی- جامعة صلاح الدین: دلیل التخرج دورة التاسعة التصدی لسنة 1989-
1990،بغداد- 1990.
وزارة التعلیم العالی و البحث العلمی- جامعة صلاح الدین، مجمل النشاطات العلمیة و الثقافیة والاجتماعیة
حلال السنة الدراسیة 1987-1988، اعداد: شعبة الاعلام والنشر، 1988.
ئاراز عه‌لى عه‌بدولره‌حمان: ڕه‌وشى رۆشنبیریى شارى سلێمانى 1970-1991 توێژینه‌وه‌یه‌کى مێژوویی
ڕۆشنبیرییه، ماسته‌ر- کۆلێژى زانسته مرۆڤایه‌تییه‌کان/ زانکۆى ڕاپه‌ڕین 2016.
• ئاره‌زوو یوسف حسن:ڕۆڵى ئۆرگانى ناوه‌ندى پارته‌کان له بزاڤىرزگاریخوازى کورد 1975-1991،
2015.
• ئازاد عوبێد ساڵح:کاریگه‌رى شۆڕشى ئه‌یلول له‌سه‌ر رۆژنامه‌وانیی کوردى له‌باشورى کوردستاندا1961-
1975، 2003.
• ئاشنا عه‌لى: هه‌مزه عه‌بدوڵڵا و رۆڵى له بزاڤى رزگاریخوازى کوردستاندا له‌نێوان ساڵانى 1970-1979،
2014.
• ئه‌حمه‌د حمه ئه‌مین: ڕه‌واندوز 1918-1939 لیکۆلینه‌وه‌یه‌کى میژوویی سیاسییه،2005.
• اسماعیل عبدالرحمن سعید: ناسیۆنالیزمى ئێرانى، 2008.
• بارزان محمد على: جه‌مال حه‌یده‌رى 1926-1963 رۆلى سیاسى و رۆشنبریى، 2016.
• به‌ختیار سه‌عید محمود: که‌رکوک له‌سه‌ده‌ى نۆزده‌هه‌مدا لیکۆڵینه‌وه‌یه‌ک له‌بارودۆخى رامیارى وئابورى،
2009.
• ته‌لار على ئه‌مین: سیاسه‌تى که‌مالى و بزاڤى رزگاریخوازى نه‌ته‌وه‌ى کورد له باکورى کوردستان 1918-
1938 لێکۆڵینه‌وه‌یه‌کى سیاسى کۆمه‌ڵایه‌تى ئابورییه، 2000.
• توانا ڕه‌شید که‌ریم: سلێمانى له‌نێوان ساڵانى 1945-1958 لیکۆلینه‌وه‌یه‌ک له باردۆخى سیاسى
ورۆشنبیریی،2010.
• حسین اسماعیل عزیز: ناوچه‌ى کفرى له‌نێوان ساڵانى 1914-1945 لێکۆڵینه‌وه‌یه‌ک له‌بارودۆخى رامیارى
وکۆمه‌ڵایه‌تى و رۆشنبیرى،2009.
• دارا توفیق: ناوچه‌ى پشده‌ر له‌سه‌رده‌مى پاشایه‌تییدا 1921-1958 توێژینه‌وه‌یه‌ک له‌بارودۆخى ڕامیارى
کۆمه‌ڵایه‌تى،2009.
• دحام لقمان اسماعیل: ره‌وشى ئابورى وکۆمه‌ڵایه‌تى باشوورى کوردستان له روانگه‌ى رۆژنامه‌وانى کوردى
ئاشکرا له‌عێراقدا 1980-1991، 2015.
• دڵزار صالح صدیق: ژیانى په‌رله‌مانى له ئێران له‌نێوان سالانى 1906-1925 لێکۆڵینه‌وه‌یه‌کى
میژووییه،2016.
• دڵشاد عبدالرحمن: که‌رکوک 1932-1958 لیکۆڵینه‌وه‌یه‌کى میژوویى ده‌رباره‌ى ڕۆڵى سیاسى و رۆشنبیری،
ماسته‌رنامه، 2008.
• رۆژ ئه‌رگوشى: ناوچه‌ى بارزان له‌نێوان ساڵانى 1931-1946 لێکۆڵینه‌وه‌یه‌کى مێژوویی سیاسى،2011.
• ره‌فیق رحمان: مسته‌فا بارزانى ژیان و رۆل و هه‌ڵوێستى له پێشهاته سیاسیه‌کاندا 1958-1970، 2010.
• رێبوار خالد: پارێزگاى سلێمانى (1968-1988) توێژینه‌وه‌یه‌کى مێژوویى ئابورییه، 2014.
• زیاد نعمان: خانه‌قین له‌ساڵانى 1918-1958 له‌بوارى کارگێڕى وئابورى وکۆمه‌ڵایه‌تى وسیاسى،2016.
• شوان محه‌مه‌د: هه‌ولێر له‌نێوان ساڵانى 1958-1963 لێکۆڵینه‌وه‌یه‌ک له‌بارودۆخى سیاسى، 2009.
• غه‌مگین عبدالله قادر: رۆڵى سیاسى هۆزى جاف له‌ماوه‌ى ساڵانى 1847-1918 لێکۆڵینه‌وه‌یه‌کى مێژووییه،
2016.
• فاخر على: رۆڵى زانایانى ئاینى له ژیانى سیاسى هه‌ولێردا 1945-1975، 2013.
• فارس قادر فقێ: رۆڵى رۆشنبیریى و ئیدارى وسیاسى هادى چاوشلى، 2016.
• فاروق محه‌مه‌د: سیاسه‌تى ئێران به‌رامبه‌ر جوڵانه‌وه‌ى رزگاریخوازى کورد له باشورى کوردستان 1975-
1989، 2013.
• فتاح بهرام خزر: ره‌نگدانه‌وه‌ى بارودۆخى کوردستانى باشوور له رۆژنامه‌گه‌رى کوردى عێراقدا 1932-
1958، 2012.
• فه‌ره‌یدون عبدالرحیم، بارودۆخى سیاسى کوردستانى عێراق له11ى مارتى 1970-11ى مارتى 1974،
2005.
• فه‌رهاد عه‌بدولعزیز: ناوچه‌ى چه‌مچه‌ماڵ له‌نێوان ساڵانى 1918-1939 توێژینه‌وه‌یه‌ک له بارودۆخى
کۆمه‌ڵایه‌تى ورامیارى و رۆشنبیری، 2009.
• قاره‌مان حه‌یده‌ر: بزوتنه‌وه‌ى ڕۆشنبیرى کوردى له شارى هه‌ولێر (1975- 1991) لێکۆڵینه‌وه‌یه‌کى
مێژووییه،2014
• کاروان جه‌وهه‌ر: ئیدریس بارزانى 1944-1987 رۆلى له بزوتنه‌وه‌ى رزگاریخوازى کوردیدا،2016.
• کامه‌ران محه‌مه‌د حاجى: کوردستان له بازنه‌ى کێشه‌ى رۆژهه‌ڵاتدا1800-1900، 2006.
• کامه‌ران منتک: کوردستان له‌نێوان ململانێى نێوده‌وڵه‌تى وناوچه‌ییدا 1890-1932 توێژینه‌وه‌یه‌ک له‌مێژووى
سیاسى وئابورى، 1999.
• مه‌غدید حاجى: عزیز شه‌ریف رۆڵى سیاسى و هه‌ڵوێستى به‌رامبه‌ر به مه‌سه‌له‌ى کورد، 2011.
• مسته‌فا محه‌مه‌د که‌ریم: په‌یوه‌ندییه ده‌ره‌کییه‌کانى ئێران له‌سه‌رده‌مى نادرى ئه‌فشارى1736-1747،2013.
• نازنازمحه‌مه‌د قادر: میرنشینه‌کانى کوردستانى ڕۆژهه‌ڵات له سه‌رده‌مى فه‌رمانڕه‌وایی قاجاره‌کاندا، 2001.
• نعمه‌ت شه‌هاب حاجى: کوردستانى ڕۆژهه‌لات له‌سه‌رده‌مى فه‌رمانڕه‌وایى زه‌ندییه‌کان (1751-1794)،
2006.
• نهرو محه‌مه‌د: هه‌ولێر له‌نێوان ساڵانى 1918-1926 توێژینه‌وه‌یه‌ک له‌بارودۆخى ڕامیارى، 2008.
• هۆشه‌نگ ساڵح: بزاڤى رۆشنبیریى له‌شارى هه‌ولێر 1958-1975،2011.
• هاوار که‌مال میرزا: سیاسه‌تى ئه‌مریکا به‌رامبه‌ر به‌ئیران له‌سه‌رده‌مى ئیداره‌ى جیمى کارته‌ردا، ماسته‌رنامه،
2013.
• هاوکار کریم: شۆرشى ئه‌یلول توێژینه‌وه‌یه‌کى مێژوویی له‌باره‌ى رێکخستن وچالاکى سه‌ربازى 11ى ئه‌یلولى
1961-11ى مارتى 1970، 2009.
• یوسف محمد ئه‌مین: کوردستانى رۆژهه‌ڵات 1867-1914، 2011.
• رۆژین عارف عیسا: السعودیه ومجلس التعاون لدول الخلیج العربیه 1981-1991 دراسه فی العلاقات
السیاسیه، 2013.
سعدى عثمان حسین: کوردستان والامبراطوریة العثمانیة دراسة فی تطورها السیاسی 1514-1851، 1995.
صلاح الهرورى: امارة بوتان فی عهد الامیر بدرخان 1821-1847 دراسة تاریخیة سیاسیة، 1998.
عثمان عبدالرحمن سمایل: امارة سوران منذ بدایة القرن الثامن عشر حتى عام 1836 دراسة فی الاوضاع
الاقتصادیة والاجتماعیة والعلمیة، 2009.
کامران عبدالصمد الدوسکى: کوردستان العثمانیة فی النصف الاول من القرن التاسع عشر،2000.
کاوة فریق احمد: امارة بادینان 1700-1842 دراسة سیاسیة اجتماعیة الثقافیة، 1998.
کاوه عزیز برایم: النخبة ودورها فی نشوء الحضارات وسقوطها عند ارنولد توینبی، 2007.
ماجد حسن على: الحرکة الطلابیة الکوردیة فی العراق 1926-197، 2008.
محمد صباح کریم: المؤرخ حسین حزنی موکریانى مؤلفاته ومنهجه فى کتابة التاریخ، 2009.
محمد عبدالله کاکةسور: الدور السیاسى و الثقافی للضباط الکرد فی الحرکة الکردیة فی کردستان الجنوبیة
1921-1945، 1998.
میڤان عارف بادى: الحرکه القومیه الکوردیه التحرریه فی کوردستان العراق 1958-1963، 2002.
• نازدار جلیل مصگفى: الدور العلمی فی الدوله العپمانیه خلال القرنین السادس عشر والسابع عشر، 2010.
• حسین اسماعیل: ژیانى کۆمه‌ڵایه‌تى لیواى سلێمانى له‌نێوان سالاچنى 1908-1958، 2014.
• دڵشاد محمود عبدالرحمن: بارودۆخى کۆمه‌ڵایه‌تى شارى که‌رکوک له‌سه‌رده‌مى پاشایه‌تییدا 1921-1958،
2012.
• شوان محه‌مه‌د: لیواى هه‌ولێر 1963-1970 لێکۆڵینه‌وه‌یه‌کى مێژوویى له‌بارودۆخى سیاسى، 2016.
• کامه‌ران محه‌مه‌د حاجى: کوردستانى عوسمانى له‌سیاسه‌تى به‌ریتانیادا له‌سه‌ده‌ى نۆزده، 2013.
• محمد عبدالله کاکه سوور: گه‌شه‌کردنى خوێندنى فه‌رمى له لیواکانى کوردستانى عێراق 1921-1953،
2003.
• نازناز محه‌مه‌د: سیاسه‌تى ئێران به‌رامبه‌ر به بزوتنه‌وه‌ى ڕزگاریخوازى نه‌ته‌وه‌یی کورد له کوردستانى
عێراقدا 1961-1975 ، 2008.
• یاسین خالد:کوردستانى ئێران 1939-1979 لێکۆڵینه‌وه‌یه‌کى میژوویى له‌سه‌ر جوڵانه‌وه‌ى ڕزگاریخوازى
کورد، 2001
احمد محمد امین:القضیة الکردیة فی مؤلفات العرب العراقیین حتى عام1975دراسة تاریخیة سیاسیة، 2016.
اسماعیل شکر: اربیل دراسة تاریخیة فی دورها الفکرى و السیاسی 1939-1958، 1999.
سروة اسعد صابر: کوردستان العراق فی نهایة مشکلة الموصل الى بدایة الحرب العالمیة الثانیة1926-
1939،2005.
سعدى عثمان حسین: کوردستان الجنوبیة وایالتا بغداد والموصل فی القرنین السابع عشر والثامن عشر،
2001.
عبدالله علیاوةیى: کوردستان فی عهد الدولة العثمانیة من منتصف القرن التاسع عشر الى بدایة الحرب العالمیة
الاولى،1998.
عزیزحسن: الولایات المتحدة الامریکیة و المسالة الکوردیة فی العراق 1961-1975، 2008.
نازدار جلیل: کتابة التاریخ لدى الکورد فی الدولة العثمانیة فی القرنین 18-19، 2013.
• بوار نوره‌دین: کورد و کوردستان بیبلۆگرافیا وپێڕستیان له کتێبى کوردیدا-مێژوو وجوگرافیا- کتێبى ساڵانى
1925-2010، ب1، 2017.
• بورهان حاتم گۆمه‌تاڵى:پوخته‌ى نامه وتێزه ئه‌کادیمییه‌کانى مێژووى نوێ وهاوچه‌رخ(به‌شى مێژووى زانکۆى
سه‌ڵاحه‌دین 1995-2016)، له‌ژێر چاپدایه له‌لاى ئه‌کادیمیاى کوردى (وێنه‌ی کتێبه‌که له‌لاى نووسه‌ر).
• توانا ره‌شید که‌ریم: رێبه‌رى نامه ئه‌کادیمییه‌کانى به‌شى مێژوو له زانکۆکانى کوردستان 1989-2009،
چاپخانه‌ى مناره- هه‌ولێر 2009.
• --------: رێبه‌رى خوێندنى باڵا له کۆلێژى ئه‌ده‌بیات (1987-1988/2008-2009)، چاپخانه‌ى زانکۆى
سه‌ڵاحه‌دین-هه‌ولێر، 2009.
• جه‌مال نه‌به‌ز: گۆڤارى نیشتمان، چ2، هه‌ولێر- کوردستان، 2010.
• ره‌فیق ساڵح (ئاماده‌کردنى): چى له‌باره‌ى محه‌مه‌د ئه‌مین زه‌کى به‌گه‌وه نووسراوه، ئا: ره‌فیق ساڵح، بنکه‌ى
ژین-سلێمانى، 2010.
• --------: نزار گۆڤارێکى حه‌فته‌یى سیاسى کوردى وعه‌ره‌بى یه، سلێمانى، 2000.
• سه‌عدى عوسمان هه‌روتى (د): کورد وکوردستان له به‌ڵگه‌نامه وسه‌رچاوه مێژووییه‌کاندا، چاپخانه‌ى
موکریان- هه‌ولێر،2001.
• عه‌بدولحسه‌ین زه‌رینکوب: مێژوو له ته‌رازوودا فه‌لسه‌فه ولۆجیکى مێژوو، و:د.قادر محمد حسن وسۆران
بها‌والدین، چاپخانه‌ى سه‌رده‌م-سلێمانى، 2011.
• عوسمان سه‌ید قادر: ژیاننامه‌ى مێژوونووسانى کورد، چ2، کارۆخ-سلێمانى، 2015.
• که‌مال مه‌زهه‌ر(د): مێژوو کورته‌باسێکى مێژوو وکورد و مێژوو، چ2، چاپخانه‌ى هێڤى- هه‌ولێر، 2008.
• --------: تێگه‌یشتنى ڕاستى و شوێنى له رۆژنامه‌ى کوردیدا، چاپخانه‌ى کوڕى زانیارى کورد- بغداد-
1978.
• مه‌ستوره‌ى کوردستانى: مێژووى ئه‌رده‌ڵان، چ2، وه‌رگێڕان و به‌راورکردنى له‌گه‌ڵ سه‌رچاوه‌ى دیکه:
هه‌ژار،ده‌زگاى ئاراس- هه‌ولێر، 2005.
• محه‌مه‌د ئه‌مین زه‌کى: خولاصه‌ى تاریخى کورد وکوردستان، ب1 و2، سه‌رده‌م- سلێمانى، 2000.
• محه‌مه‌د حه‌مه باقى: ئه‌ده‌ب و مێژوو چه‌ند لێکۆڵینه‌وه له ئه‌ده‌ب و به‌ڵگه‌نامه‌ى مێژووى کورد، موکریانى-
هه‌ولێر، 2013
• مصطفى نه‌ریمان: ببلیۆگرافیا دووصه‌د ساڵى کتێبى کوردى 1787-1986، الزمان- بغداد، 1988.
• --------: گۆڤارى به‌یان-ژماره‌ى تایبه‌تییه‌به بیبلۆگرافیاى به‌یان، ژ:92 تشرینى دووه‌م 1983.
• هه‌ژار: هه‌نبانه بۆرینه فرهنگى کردى فارسى، سروش-تهران، 1376.
تریفة احمد عثمان البرزنجی: إسهامات العلماء الأکراد فی بناء الحضارة الاسلامیة خلال القرنین السابع
والثامن الهجرین (13-14م) العلوم النظریة، دار الکتب العلمیة، بیروت-لبنان.
جاک لوغوف:التاریخ الجدید،ترجمة وتقدیم:د.محمد الطاهر المنصوری،بیروت-2007.
جمال بابان: إعلام کرد العراق، سلیمانیة، 2006.
حسن عثمان(د): منهج البحث التاریخی، ط8، دار المعارف- القاهرة 1964.
حسن مؤنیس(د)، التاریخ و المؤرخون، دار المعارف- القاهرة، 1984.
حیدر زکى: کتابة التاریخ، دار نینوى للدراسات والنشر،2011.
صلوات طویاموف: اریا القدیمة و کوردستان الابدیة (الکرد من اقدم الشعوب)، ت: د.اسماعیل حصاف،
مؤسسة بحوث والنشر موکریانى، 2011.
عادل نجم عبو(د)، عبدالمنعم رشاد(د): الیونان والرومان دراسة فی التاریخ والحضارة، دار الکتب- الموصل،
1993.
عقیل حسین عقیل: فلسفة مناهج البحث العلمی، مکتبة مدبولى، 1999.
قاسم عبده قاسم(د): تطور منهج البحث فی الدراسات التاریخیة، ط1، عین للدراسات و البحوث الانسانیة و
الاجتماعیة، 2000.
مصطفى النشار(د): فلسفة التاریخ، شرکة الامل للطباعة والنشر، 2004.
هارى المر بارنز: تاریح الکتابة التاریخیة، ت:ا.د.محمد عبدالرحمن، ج2، مصر 1987.
هاشم الملاح (د)،ابراهیم خلیل(د)، عماد الجواهری(د)،د.غانم الحفو(د): دراسات فی فلسفة التاریخ، دار الکتب
للطباعة والنشر- الموصل، 1988.
هوطر طاهر توفیق: دور الصحافة الکردیة فی تطور الوعی قومی الکوردى، دار سبیرز-دهوک، 2004.
سةعدى عوسمان هةروتى: رِیَبازى نوسینةوةى میَذوو لة کوردستاندا (خویَندنةوةیةک بؤ نامة زانکؤییةکانى
دواى رِاثةرِین)، ذین، ذمارة:6 دیسةمبةرى 2014.
کامه‌ران محمد قادر: کاریگه‌رى شوێن له‌سه‌ر بزوتنه‌وه‌ى مێژوو، گۆڤارى زانکۆى سلێمانى-به‌شى B،
ژمار: 24،تشرینى یه‌که‌مى 2008.
• محمد عبدالله کاکه‌سوور: گرفته‌کانى نوسینى مێژووى کورد، کۆنگره‌ى جیهانى له‌سه‌ر خوێندنى کوردى 6-9
ئه‌یلولى2006-هه‌ولێر، 2006.
• هۆشه‌نگ ساڵح نه‌جار: کورد ومێژوونووسین له‌سه‌ره‌تاوه تا سه‌ده‌ى نۆزده، گۆڤارى رامان، ژماره: 210،
5/11/2014.
محمود صالح سعید(د): اتجاهات الکتابة التاریخیة فی الرسائل و الاطاریح الجامعیة (قسم التاریخ جامعة
الموصل)، ادب الرافدین، العدد: 54، 2009.
مفید کاصد الزیدى(د): المنهجیة التاریخیة فی رسائل الجامعات العراقیة دراسة حالة فی جامعتی البصرة و
الموصل، مجلة اتحاد الجامعة العربیة، ع29 کانون الثانی 1994.
عیماد عبدالسلام رؤوف(د):محاظرات طلبة الدراسات العلیا- الدکتوراه فی قسم التاریخ- کلیة الاداب/جامعة
صلاح الدین للسنة الدراسیة2016-2017.
• 2015به‌شى_مێژوو_ زانکۆى سه‌ڵاحه‌دین http;// www.salahaddin university-erbil.
• کۆنفرانسى مێژووى کورد وکوردستان the history2013.org؛
سعید العمیاری: التاریخ و السرد عند بول ریکور http://diwanalarab.com/spip.php?article43812.
2018
حیاة: د.حسام الدین على غالب النقشبندى، المرکز الاکادیمی للابحاث:
http://acadcr.com/index.php/2017-11-11-13-20-24/292-2017-11-19-08-15-50
)