جۆری توێژینه‌وه : Original Article
نوسه‌ر
مامۆستا
پوخته
سوکرات گه‌ر بکرێت؛ پێی ده‌ڵێین: باوکی رۆحیی هونه‌ر و فه‌لسه‌فه‌ی یۆنانی، چونکه ئه‌رستۆ به مامۆستای
یه‌که‌م ناو ده‌برێت. ده‌ڵێت: (مرۆڤــ به سروشت گیانله‌به‌رێکی گۆمه‌ڵگه‌ییه)، هه‌رچه‌نده مێژوویه‌کی وورد
نییه بۆ ده‌ستنیشان کردنی دروست بوونی کۆمه‌لًگه سه‌ره‌تاییه‌کان. به‌ڵام به دروست بوونیان، کۆمه‌ڵگه
پێویستیی پێوه‌ندیی کۆمه‌ڵایه‌تی لادروست بوو، دیاره زمان به‌هێزترین پێوه‌ندی بووه، ئایا پێش زمان چی
بووه؟ ئه‌م باسه گریمانه و بیردۆزه‌ی زۆری لێ که‌وته‌وه، یه‌کێک له‌وانه ده‌ڵێت، پێوه‌ندی به هۆی ئاماژه‌وه
بووه، که پێی ده‌ڵێن: (لغه الإشارات)، دوایی بووه‌ته زمانێکی بێ په‌یڕه‌و؛ پڕ له قیژه و هه‌را، که زیاتر له
لاسایی کردنه‌وه‌ی ده‌نگه سروشتییه‌کانه‌وه هاتووه؛ به‌گوێره‌ی گه‌شه کردن و په‌ره‌سه‌ندنی قۆناغه یه‌ک له
دوای یه‌که‌کانی مێژوو، دواجار زمان گه‌شه‌ی کردووه، بووه‌ته پێڕه‌و، تاگه‌یشتۆته قۆناغی ئه‌مڕۆی، که
کۆمه‌ڵه‌گه‌کان و هه‌ڵکه‌وته جوغرافیاییه‌کانی نیشته جێ بوون و جۆره‌کانیان زۆر بوون، نووسین داهێنرا،
ئه‌وه بووه زمانی نووسین و هاته پاڵ زمانی ئاخاوتن و ئه‌رکی که‌م کرده‌وه، دیاره بۆ به‌رده‌وام بوونی
پێوه‌ندیی مرۆڤایه‌تی و گه‌شه‌کردنی، نامه نووسینیش وه‌کو زمان گۆڕانکاری زۆری به‌سه‌ردا هاتووه، تا
گه‌یشتۆته قۆناغی ئه‌مڕۆی.
نامه خزمه‌تێکی زۆری به مرۆڤایه‌تی کردووه: وه‌کو له پێشدا ئاماژه‌م پێداوه، که‌لێنی زۆری به هه‌موو
جۆره‌کانییه‌وه، پڕ کردۆته‌وه، کاریگه‌ریی پێشکه‌وتنی ته‌کنه‌لۆژیای که‌وتۆته سه‌ر، له‌زوو گه‌یاندنی
مه‌به‌سته‌کان، ئه‌مه‌ش ناراسته‌وخۆ کاریگه‌ریی گه‌وره‌ی بووه له پێشخستنی مرۆڤایه‌تیدا، نامه نووسین
ئه‌وه‌نده بایه‌خی پێدراوه، جێگه‌ی خۆی له ئه‌ده‌ب و له ره‌گه‌زی شیعری دا کردۆته‌وه، شاعیران زۆر
بایه‌خیان پێداوه، وه‌کو نامه‌شیعرییه‌کانی (چامه‌کانی) مه‌وله‌وی تاووگۆزی، بۆیه ئه‌م بابه‌ته گرنگه‌م
هه‌ڵبژارد.
وشه بنچینه‌ییه‌كان
سروش – تهران، ل 857.
فه‌رهه‌نگی خاڵ، شێخ محمدی خاڵ،ج3، چاپخانه‌ی کامه‌رانی-سلێمانی 1974،ل 331.
ئه‌حمه‌دی خانی، چ3، چاپخانه‌ی هه‌ولێر، 1968م ، ل 21.
المورد، قاموس انگلیزی/ عه‌ره‌بی، منیر البعلبکی، گ49 ، دار العلم للملایین، لبنان، بیروت،
2005، 523 .
المعجم المفصل فی اللغه والادب، الدکتور امیل بدیع یعقوب، الدکتور میشال عاصی، مج1، دار العلم
للملایین، گ1، لبنان- بیروت، 1987، ص381، 382.
المنجد فی اللغه، لویس معلوف، نوبت چاپ: سووم، چاپخانه‌ی منفرد، تهران، 1383 ه.ش،
ل672.
هه‌مان سه‌رچاوه.... ل259.
ده‌قه‌کانی ئه‌ده‌بی کوردی، علا‌والدین سجادی، چاپی یه‌که‌م، چاپخانه‌ی کۆڕی زانیاری کورد،
به‌غدا، 1978، ل185.
بڕوانه فه‌رهه‌نگه‌کانی: هه‌نبانه بۆرینه... ل 126، فه‌رهه‌نگی خاڵ، ج1... ل246، فه‌رهه‌نگی
مه‌هاباد.... ل130.
ئه‌مانه‌تی گشتی رۆشنبیری و لاوانی کوردستان،هه‌ولێر، 1986،ل 87 ، 88.
ده‌قه‌کانی ئه‌ده‌بی کوردی، علا‌والدین سجادی.... ل 186.
بڕوانه ناودارانی کورد، میر به‌سری، عبدالخالق عه‌لائه‌دین، چ2، چاپخانه‌ی مه‌ناره، هه‌ولێر
2009، ل111.
دیوانی شێخ ره‌زای تاڵه‌بانی، شێخ محه‌مه‌دی خاڵ، ئومێد ئاشنا، چاپی یه‌که‌م، چاپخانه، بڵاو کراوه‌ی
ئاراس، هه‌ولێر، 2003، ل41، 142، 146، 147، 148.
دیوانی نالی، لێکۆڵینه‌وه و لێکدانه‌وه‌ی مه‌لا عبدالکریمی مدرس و فاتح عبدالکریم، محمدی مه‌لا کریم
پیاچووه‌ته‌وه، چاپی یه‌که‌م، چاپخانه‌ی کۆڕی زانیاری کورد به‌غداد،ساڵی 1976، ل174، 181،
188، 197.
دیوانی سالم (عبدالرحمان به‌گی صاحبقران) چاپی دووه‌م، چاپخانه‌ی کوردستان، هه‌ولێر، ساڵی
1972، ل66، 67، 68.
ده‌قه‌کانی ئه‌ده‌بی کوردی علا‌والدین سجادی.... ل119، 120.
هه‌مان سه‌رچاوه ... ل 123، (به‌ده‌ست کارییه‌وه، بێ گۆڕینی ناوه‌ڕۆک).
پێوه‌ندی ته‌لیفۆنی شه‌وی 17/18ی 8/ 2013، سه‌عات 15: 9، له‌که‌لار، له‌گه‌ڵ مامۆستا
عه‌بدوڵای حاجی حه‌سه‌ن که‌لاری.
بڕوانه: دیوانی مه‌ولانا خالید، له بڵاوکراوه‌کانی دیداریی جیهانی مه‌ولانا خالید، وه‌رگیراو له کتێبی
(یادی مه‌ردان)ی مه‌لا عبدالکریمی مدرس، چ1، ده‌زگای چاپ و په‌خشی حه‌مدی، سلێمانی،
2009، ل277، 288.
دیوانی مه‌وله‌وی، مه‌لا عبدالکریمی مدرس، چاپی یه‌که‌م، چاپخانه‌ی (النجاح)، به‌غدا، 1961،
ل5، ل437.
دیوانی سالم ( عبدالرحمان به‌گی صاحبقران)، ل66.
دیوانی مه‌وله‌وی، مه‌لا عبدالکریمی مدرس.... ل436، 437، 438.
بڕوانه (یادی مه‌ردان)،ب2، چ1، دانانی مه‌لا عبدالکریمی مدرس، چاپخانه‌ی کۆڕی زانیاری
کورد، به‌غدا. 1983، ل45، 46، 47، 421.
دیوانی مه‌وله‌وی ..ل154، ل155، ل334، ل411، ل412، ل414، ل415، ل416.
بڕوانه گۆڤاری رامان، ژ: 162، ل128-131، 5/11/2010، ئه‌م سه‌رچاوه‌ش
به‌شێکه له (دیوانی ده‌ستنووسی مه‌وله‌وی تاووگۆزی)، دانراوی (سید تاهیری هاشمی
ده‌وڵه‌تئاوایی)یه، که وێنه‌یه‌کی لای (د.حسن جاف)ه.
دیوانی مه‌وله‌وی، مه‌لا عبدالکریمی مدرس... ل396، ل397،ل156، ل353، ل238، ل239،
ل240، ل172، ل173، ل174، ل177، ل303، ل304، ل305، ل306، ل307، ل373 .
)