جۆری توێژینه‌وه : Original Article
نوسه‌ران
1 بەشى کوردى، کۆلێژى زمان، زانکۆى سلێمانى ،هەرێمی کوردستانی عێراق
2 بەشى کوردى، کۆلێژى پەروەردە، زانکۆى چەرموو ،هەرێمی کوردستانی عێراق
پوخته
بەرهەمهێنانى دروستە سینتاکسییەکان (کە لێرەدا زیاتر مەبەست لە دروستەى سینتاکسیى فرێزە) بەپێى تیۆرى (X-bar) لە ڕێگەى دوو بنەماوە جێبەجێدەبێت، کە ئەوانیش "بنەماى هەبوونى سەرو بنەماى دووپەلکی"ن. بەپێى بنەماى یەکەم، کە بابەتى توێژینەوەکەى ئێمەیە، فرێزەکان پڕۆژەى سەرە ڕێزمانییەکانن. سەرە ڕێزمانییەکان، کە بۆ بونیاتنانى پڕۆژەى فرێز هەڵاوێرى تەواوکەرێک دەکەن، لە فەرهەنگدا زانیاریى سینتاکسییان دەربارەى جۆرى تەواوکەرەکە تیادا گەنجکراوە، بەڵام ئەوەیان تیادا هەڵنەگیراوە، کە ئاخۆ لە زمانێکدا پێش، یان دواى تەواوکەرەکە دەکەون. جێکەوتەى سەرى ڕێزمانى لە پڕۆژەى فرێزى زمانێکدا، لە ڕێگەى پارامێتەرى سەرەوە لە سینتاکسدا دیاریدەکرێت، کە یان سەرەتا، یان کۆتایى پڕۆژەکە دەبێت. لە قۆناغە بەراییەکانى تیۆرى (X-bar)دا تەنها کەتیگۆرییە فەرهەنگییەکان بە سەرى ڕێزمانى دادەنران، بەڵام دواتر بەشێک لە کەتیگۆرییە ئەرکییەکانیش وەک سەرى ڕێزمانى پەسنکران. ئێمە لەم توێژینەوەیەدا، کە تایبەتە بە پارامێتەرى سەر لە فرێزە ئەرکییەکانى زمانى کوردیدا، کەتیگۆرییەکانى "تاف‌و ڕێککەوتن‌و واژەگۆکەر"مان وەک سەرى ڕێزمانیى پڕۆژە ئەرکییەکانى "(TP)و (AGRP)و (CP)" دەستنیشانکردووەو بە نموونەو هێڵکارییەوە ئەوەمان خستووەتەڕوو، کە هەریەک لەو پڕۆژانە پەیڕەوى لە چ جۆرێکى پارامێتەرى سەر دەکەن.
وشه بنچینه‌ییه‌كان
ناونیشانی توێژینه‌وه [English]
پارامێتەرى سەر لە فرێزە ئەرکییەکانى زمانى کوردیدا
نوسه‌ران [English]
- Abduljabar Maruf 1
- Hazhar Wali 2
1 Kurdish Department، Language College، Sulaymaniyah University، Kurdistan Region of Iraq
2 Kurdish Department، College of Education، Charmu University، Kurdistan Region of Iraq
پوخته [English]
Syntactic structures production (in particular phrase syntactic structure) according to X-bar theory is carried out through two principles: the existence of Headedness and Binarity principles. According to the first one, which is this study’s concern, phrases are projections to grammatical heads. In addition, the grammatical heads which they acquire complements to form phrase projects, store in the mental lexicon syntactic information as to the type of the complements without the determination of the heads location: whether they precede or succeed the complements. However, the determination of the grammatical heads position within a phrase project of a language is concluded by head parameters in syntax, as they located either at the beginning or end of the project. Initially, according to the X-bar theory, the grammatical heads were solely limited to lexical categories, yet a part of the functional categories later on has been considered grammatical heads as well. In this study, which deals with head parameters in functional phrases in Kurdish language, we have specified Tense, Agreement and Complementizer categories as grammatical heads of functional projections of (TP), (AGRP) and (CP). We have also demonstrated through examples and diagrams, the type of head parameters that each projection applies.
وشه بنچینه‌ییه‌كان [English]
- پارامێتەرى سەر
- پارامێتەرى سەرسەرەتا
- پارامێتەرى سەرکۆتا
- فرێزى تاف
- فرێزى ڕێککەوتن
- فرێزى تەواوکەرى ڕستەیى
)