جۆری توێژینهوه : Original Article
نوسهران
بەشی جوگرافیا // فاكهڵتیی پهروهرده // زانكۆی كۆیه
پوخته
بههۆی دیاردهی بهدیلگرتنی شار بۆ ئاڕاسته جیاوازهكانی شار، ژمارهیهك گوند و نشینگه دێنه ناو سنوری شارهوانی و شار بهدیلیان دهگرێت. بهم شێوهش تایبهتمهندییهكانی شارهكهیان بهسهردا دهسهپێت، بهمهش دهبنه بهشێك و گهڕهكێكی شارهكه. سهبارهت به ناوچهی لێكۆڵینهوه ئهم دیاردهیه له قۆناغی مۆرفۆلۆجی یهكهم ودووهم وسێیهم سهریههڵنهداوه، بهڵام له قۆناغی مۆرفۆلۆجی چوارهمدا دیاردهكه سهریههڵداوه، بۆ یەكهمجار گوندی كێلهخواره بهدیلگیراوه ، هاتۆته ناو سنوری شارهوانی له باكوری شارهكه و ڕوبهری دهگاته (32,26) هێكتار و به ڕێژهی (3,2%) بهشداری له ڕوبهری شار كردووه. ژمارهی دانیشتوانیش (223) كهس بووه به ڕێژهی (0,4%) بهشداری له ژمارهی دانیشتوان كردووه، ههروهها له قۆناغی مۆرفۆلۆجی پێنجهم ژمارهیهك گوند و نشینگهی تر بهدیلگیراون وهاتوونهته ناو سنوری شارهوانی، وهك گوندی ههواوان له ڕۆژههڵاتی شارهكه و ڕوبهری دهگاته (158) هێكتار به ڕێژهی (7,4%) بهشداری ڕوبهری شاری كردووه، زهوییهسپی به ههمان شێوه نشینگهیهكی بچوكه له باشوری شارهكه و ڕوبهری دهگاته (124) هێكتار و بهڕێژهی (6%) بهشداری له ڕوبهری شاردا كردووه، گوندی ماممەحموده له ڕۆژههڵاتی شارهكه و بناری چیای ههیبهتسوڵتان، ڕوبهری دهگاته (26,6) هێكتار و به ڕێژهی (1,2%) بهشداری له ڕوبهری شار كردووه، ههروهها گوندی ههرمۆته له باشوری ڕۆژئاوای شارهكه لهم قۆناغهدا بهدیلگیراوه، ڕوبهری دهگاته (93,4) هێكتار و به ڕێژهی (4,4%) بهشداری له ڕوبهری شاردا كردووه. بهم شێوهیه له ماوهی لێكۆڵێنهوه ژمارهیهك گوند و نشینگه هاتونهته ناو سنوری شارهوانی وهك (كێلهخواره، ههواوان، ههرمۆته، زهوییهسپی، ماممەحموده) ڕوبهریان دهگاته (433,8) هێكتار و بهڕێژهی (20,44%) بهشدارییان له ڕوبهری شاردا كردووه، كه ڕوبهری گشتی شار دهگاته (2122,2) هێكتار. ژمارهیهك هۆكار گاریگهرییان لهسهر ئهم دیاردهیه وهك سروشتی، دیمۆگرافی، ڕامیاری و كارگێری، پلانڕێژی، ...هتد ههبووه. له داهاتوو ژمارهیهك گوندی تر دێنه ناو سنوری شارهوانی وهك عەوداڵان، شیله، تۆبزاوا، قهیسهری كه ڕوبهریان دهگاته (17012,25) هێكتار. ئهم توێژینهوه له سێ باس پێكهاتووه ئهوانیش باسی یهكهم تایبهته بهناساندنی بهدیلگرتنی شار و ناوچهی لێكۆڵینهوه، باسی دووهم تایبهته به قۆناغه مۆرفۆلۆجیهكانی به دیلگرتنی شاری ناوچهی لێكۆڵینهوه، باسی سێیهم تایبهته به هۆكار و اهاتووی بهدیلگرتنی شار و كاریگهری لهسهر فراوانبوونی شاری كۆیه
وشه بنچینهییهكان
ناونیشانی توێژینهوه [English]
Conquering cities phenomenon and its impact on enlarging Koya town. (a study on city geography)
نوسهران [English]
- kamaran Saeed
- Rozhan Kareem
Department of Geography // Faculty of Education // Koya University
پوخته [English]
By the influence of conquering cities phenomenon to different directions, a lot of villages entering the border of municipalities and conquering them. This way they take the characteristics of the city and becoming part of it and a quarter of it. The research zone of this phenomenon, it was not emerged in first, second and third morphological phases. But it emerged in fourth phase. First Kelakhwara village conquered and entered the municipality border in the north, its area is (32.26) Hectares, it has composed (3.2%) of the town. Its population was (223) accounting for (0.4%). In the fifth morphological phase some other villages came into the border of the town, such as Hawawan village in the east its area is (158) Hectares accounting for (7.4%). White land is also another area became part of the town in the south, east its area is (124) Hectares accounting for (6%). Mam Mahmuda village in the east, bellow the Haibasultan mountain, its area is (26.6) Hectares accounting for (1.2%). Harmota village in the south west its area is (93.4) Hectares accounting for (4.4%). This way at the period of researching a number of villages entered the municipality border like: Kelakhwara, Hawawan, Mam Mahmuda, Harmota and White land. their area is (433.8) Hectares accounting for (20.44%), the total area of the town is (2122.2) Hectares. There are several reasons that have impact on this phenomenon such as natural, demography, political and administration, planning, etc. in the future some other village like (Abdalan, Shila, Topzawa and Qaisari) entering the border of the municipality their area is (17012.25) Hectares. This study falls into three chapters, the first one is concerned with introducing the topics and their geographical features. The second one is about the morphological phases of conquering the research zone. The third chapter is regarding the factors and conquering the city and its influence on enlarging Koya town
وشه بنچینهییهكان [English]
- Conquering cities
- village
- enlarging the area of cities
- civil residences
- morphological phase
- becoming village
سهرچاوه كوردییهكان:-
یهكهم:- تێزهكان.
1-سهعید، كامهران تاهیر، قهزای كۆیه (لێكۆڵینهوه له جوگرافیای شار)، نامهی ماستهر، زانكۆی كۆیه، كۆلیژی پهروهرده،2006.
2-كریم، ڕۆژان كامهران، فراوانبوونی شاری كۆیه و كاریگهری له سهركهمبوونهوهی زهوییه كشتوكاڵیهكان لهشاری كۆیه، زانكۆی كۆیه، كۆلیژی پهروهرده،2015.
3-عبدالله، ههورامان كهمال، فراوانبوونی شاری ههڵهبجهو كاریگهرییه ژینگهیهكانی،نامهی ماستهر،زانكۆی سهلاحهدین،كۆلیژی ئهدهبیات،2013.
دووهم:- چاپهمهنی و نوسراوه حكومیهكان.
- فهرمانگهی كشتوكاڵی كۆیه، كهش ناسی،2020.
- سهرۆكایهتی شارهوانی كۆیه، بهشی نهخشهدانان،2021.
- وهزارهتی پلادانان، فهرمانگهی ئاماری كۆیه،2021.
- فهرمانگهی ئاوی كۆیه،2015.
سێیهم:-چاوپێكهوتنهكان.
چاوپێكهوتن لهگهڵ بهڕێز(سلێمان رهسول)، ڕووپێو له فهرمانگهی تۆماری خانووبهرهی كۆیه، 2021.
سهرچاوه عهرهبیهكان.
یهكهم:- پهڕتووكهكان.
- الهیتی، مازن عبدالرحمن، جغرافیة ریف، ط١، دارالصفاء للنشروتوزيع، عمان،2013.
- الفیل، محمد رشید وفواد، اصول الجغرافیه البشریة، ط1، وكالة مطبوعات، الكويت، بدون سنة طبع.
3-الاشعب، خالد، مورفولوجية المدينة، مطبعة جامعة بغداد،1983.
- الجابرى, مظفر,التخطيط الحضرى,الجزء الاول, المطبعة الاولى, دارالكتب للطباعة والنشر, جامعة الموصل, الموصل,1986.
- الخفاف, عبدعلى والريحانى,عبدمخمور, جغرافية السكان, مطبعة جامعة البصرة, البصرة,1986.
- محمد, خليل اسماعيل, السكان ومسالة السكانية فى كردستان العراق, المطبعة الجامعة صلاح الدين, اربيل,2012.
دووه م:- تێزهكان.
- الجوهی، محمد سالم، النموالحضری فی ساحل حضرموت(بین شعروحلة)اطروحة دكتوراة, كلية الاداب, جامعة بغداد,1998.
- الجبورى، صفاقس قاسم، التوسع الحضرى واثرة فى الاراضى الزراعى فى قضاء الكاظمية،رسالة ماجستير، كلية الاداب، جامعة بغداد، 2009.
- الميالى، سميرفليح، الوظيفة السكنية لمدينة كربلاء(دراسة فى جغرافية المدن)، رسالة ماجستير، جامعة بغداد، كلية التربية، 200٥.
- سعيد, كامران طاهر,توسع مدينة السليمانية بتاثير الاسرالحضرى, اطروحة دكتوراة, كلية العلوم الانسانية, جامعة السليمانية,2011.
سێیهم:- گۆڤار وڕۆژنامهكان.
- الجنابى, صلاح, التركيب الداخيلى لمدينة اربيل(دراسة مقارنة فى جغرافية المدن)مجلة الجمعية الجغرافية العراقية, العدد(11), بغداد,1980.
چوارهم:-چاپهمهنی ونوسراوه حكومییهكان.
1-المملكة العراقية, وزارة شؤون الاجتماعية, مديرية النفوس العامة, احصاء السكان لسنة 1947, مطبعة حكومة بغداد1947, الجدول الثانى,2021.
2-الجمهورية العراقية, وزارة التخطيط, الجهاز المركزى للاحصاء, هيئة التعداد العام والدراسات السكانية.نتائج ترقيم المبانى وحصرالسكان, لسنة1957,المحافظة اربيل,2021.
3-الجمهورية العراقية, وزارة التخطيط, الجهاز المركزى للاحصاء, هيئة العام والدراسات السكانية, نتائج ترقيم المبانى وحصرالسكان لسنة 1987.