جۆری توێژینه‌وه‌ : Original Article

نوسه‌ر

به‌شی كۆمه‌ڵناسی // كۆلێجی زانسته‌مرۆڤایه‌تیه‌كان// زانكۆی سلێمانی

پوخته‌

پرسی میتۆدی توێژینه‌وه‌ و سروشتی په‌یوه‌ندی نێوان توێژه‌ر و بابه‌تی توێژینه‌وه‌كه‌ی، هه‌روه‌ها پرسی بابه‌تی بوون  و بێلایه‌ن بوون، له‌و پرسه‌ سه‌ره‌كیانه‌ن كه‌ له‌گه‌ڵ سه‌رهه‌ڵدانی زانسته‌ مرۆڤایه‌تیه‌كانه‌وه‌ سه‌ریانهه‌ڵداوه‌. مشتومڕی بیرمه‌نده‌ كۆمه‌ڵایه‌تیه‌كان ده‌رباره‌ی زانستی بوونی ئه‌و كایه‌یه‌ی خۆ به‌ دونیای مرۆڤه‌وه‌ سه‌رقاڵكردوه‌، واته‌ زانسته‌ مرۆڤایه‌تیه‌كان، پرسیاری جه‌وهه‌ری هێنایه‌ پێش ده‌رباره‌ی توانای ئه‌م زانستانه‌ له‌ په‌یوه‌ندیدا به‌ زانسته‌ سروشتیه‌كانه‌وه‌ ئه‌ویش له‌ توانستی زانستی بوون و بابه‌تی بوون و ڕاده‌ی‌ وردی به‌ده‌ستهێنانی ئه‌نجامگیری و پێشبینی زانستی. له‌م نێوه‌نده‌دا، هێرمنیوتیكا گه‌شه‌ی كرد و وه‌كو بنه‌مایه‌كی گرنگ و پته‌و چ وه‌كو دونیابینی یان وه‌كو دیدگاییكی میتۆدۆلۆجی له‌ نێو زانسته‌ مرۆڤایه‌تیه‌كاندا وه‌كو پێویستیه‌كی زانستی خۆی سه‌پاند. ئیدی لێره‌وه‌، به‌شێك له‌ كۆمه‌ڵناس و بیرمه‌ندانی كۆمه‌ڵایه‌تی، هێرمنیوتیكا ده‌كه‌نه‌ ئه‌و بنه‌مایه‌ی كه‌ شێوازی كاری زانستی و پرۆسه‌ و توێژینه‌وه‌ و ئه‌نجامگیری زانستی له‌سه‌ر بونیاد ده‌نێن. له‌م توێژینه‌وه‌یه‌دا، زیاتر جه‌خت له‌سه‌ر سه‌ره‌تاكانی سه‌رهه‌ڵدانی هێرمنیوتیكا و هێرمنیوتیكای كلاسیك كراوه‌ته‌وه‌. دیدگای دواتری ئه‌و قۆناغه‌ و ئه‌و گۆڕانكارییانه‌ی به‌سه‌ر چه‌مكه‌كه‌دا هاتووه، ده‌كه‌ونه‌ ده‌ره‌وه‌ی چوارچێوه‌ی ئه‌م توێژینه‌وه‌یه‌وه‌. 

وشه‌ بنچینه‌ییه‌كان

ناونیشانی توێژینه‌وه‌ [English]

Hermeneutics and the Humanities A Gateway to Classical Hermeneutics

نوسه‌ر [English]

  • Aram Faraj

Department of Sociology // College of Humanities // Sulaimani University

پوخته‌ [English]

پرسی میتۆدی توێژینه‌وه‌ و سروشتی په‌یوه‌ندی نێوان توێژه‌ر و بابه‌تی توێژینه‌وه‌كه‌ی، هه‌روه‌ها پرسی بابه‌تی بوون  و بێلایه‌ن بوون، له‌و پرسه‌ سه‌ره‌كیانه‌ن كه‌ له‌گه‌ڵ سه‌رهه‌ڵدانی زانسته‌ مرۆڤایه‌تیه‌كانه‌وه‌ سه‌ریانهه‌ڵداوه‌. مشتومڕی بیرمه‌نده‌ كۆمه‌ڵایه‌تیه‌كان ده‌رباره‌ی زانستی بوونی ئه‌و كایه‌یه‌ی خۆ به‌ دونیای مرۆڤه‌وه‌ سه‌رقاڵكردوه‌، واته‌ زانسته‌ مرۆڤایه‌تیه‌كان، پرسیاری جه‌وهه‌ری هێنایه‌ پێش ده‌رباره‌ی توانای ئه‌م زانستانه‌ له‌ په‌یوه‌ندیدا به‌ زانسته‌ سروشتیه‌كانه‌وه‌ ئه‌ویش له‌ توانستی زانستی بوون و بابه‌تی بوون و ڕاده‌ی‌ وردی به‌ده‌ستهێنانی ئه‌نجامگیری و پێشبینی زانستی. له‌م نێوه‌نده‌دا، هێرمنیوتیكا گه‌شه‌ی كرد و وه‌كو بنه‌مایه‌كی گرنگ و پته‌و چ وه‌كو دونیابینی یان وه‌كو دیدگاییكی میتۆدۆلۆجی له‌ نێو زانسته‌ مرۆڤایه‌تیه‌كاندا وه‌كو پێویستیه‌كی زانستی خۆی سه‌پاند. ئیدی لێره‌وه‌، به‌شێك له‌ كۆمه‌ڵناس و بیرمه‌ندانی كۆمه‌ڵایه‌تی، هێرمنیوتیكا ده‌كه‌نه‌ ئه‌و بنه‌مایه‌ی كه‌ شێوازی كاری زانستی و پرۆسه‌ و توێژینه‌وه‌ و ئه‌نجامگیری زانستی له‌سه‌ر بونیاد ده‌نێن. له‌م توێژینه‌وه‌یه‌دا، زیاتر جه‌خت له‌سه‌ر سه‌ره‌تاكانی سه‌رهه‌ڵدانی هێرمنیوتیكا و هێرمنیوتیكای كلاسیك كراوه‌ته‌وه‌. دیدگای دواتری ئه‌و قۆناغه‌ و ئه‌و گۆڕانكارییانه‌ی به‌سه‌ر چه‌مكه‌كه‌دا هاتووه، ده‌كه‌ونه‌ ده‌ره‌وه‌ی چوارچێوه‌ی ئه‌م توێژینه‌وه‌یه‌وه‌. 

وشه‌ بنچینه‌ییه‌كان [English]

  • Hermeneutics
  • positivism
  • understanding
  • humanities
  • natural sciences
  • سه‌رچاوه‌ كوردیه‌كان :

    • محمد كه‌مال، ئۆنتۆلۆجیای بنه‌ڕه‌تی و بوونی مرۆڤ، چاپی چواره‌م، ناوه‌ندی ڕه‌هه‌ند، سلێمانی، 2019.
    • محمد كه‌مال، فه‌لسه‌فه‌ی كانت، ده‌زگای چاپ و په‌خشی سه‌رده‌م، سلێمانی ، 2017.

     

    سه‌رچاوه‌ی عه‌ره‌بیه‌كان :

    • أ.ا.نيهاردت، الالهة و الابطال في اليونان القديمة، الطبعة الاولى، الاهالي للطبع و النشر، دمشق، 1994.
    • اسماعيل عبدالعزيز، فلسفة العلوم الاجتماعية، كلية الاداب، القاهرة، بدون سنة الطبع.
    • اسماعيل عبدالعزيز، فلسفة العلوم الاجتماعية،كلية الاداب،جامعة القاهرة،بدون سنة الطبع.
    • ب.ريكمان، منهج جديد للدراسات الانسانية، ترجمة: علي عبد المعطي و محمد علي محمد، الطبعة الاولى، مكتبة مكاوي، بيروت، 1979.
    • جميل صليبا، المعجم الفلسفي، الجزء الثاني، دار الكتاب اللبناني، بيروت، 1982.
    • ریمون ارون، فلسفة‌ تاریخ النقدیة‌، ترجمة‌: حافظ الجمالي، منشورات وزاره‌ الثقافة‌، دمشق، 1999.
    • سليفان اورو،جاك ديشان و جمال كولوغي، فلسفة اللغة، ترجمة: بسام بركة، المنظمة العربية للترجمة، بيروت، 2012.
    • صلاح قنصوه, الموضوعية في العلوم الانسانية,دار التوير, بيروت, 2007
    • صلاح قنصوه،فلسفة العلم،دار الثقافة للطباعة و النشر،القاهرة،1981.
    • عادل مصطفى، فهم الفهم ، مؤسسة الهنداوى، المملكة المتحدة، 2017.
    • عبد الرحمن البدوي، امانويل كنت، الطبعة الاولى، وكالة المطبوعات، الكويت، 1977.
    • علا مصطفى انور،التفسير في العلوم الاجتماعية،دار الثقافة للنشر و التوزيع، القاهرة،1988
    • عمارة ناصر، اللغة و التاويل، منشورات الاختلاف، بيروت،2007.
    • محمد شوقي الزين، الازاحة و الاحتمال، دار العربية للعلوم، الجزائر، 2008.
    • محمد علی رضائی،مناهج التفسیر و اتجاهاته، ،ترجمه‌ قاسم بیضائی،مركز الحضاره‌‌ لتنمیة‌     الفكر الاسلامی، 2018.
    • محي الدين محسب، اللغة و الفكر و العالم، مكتبة لبنان، بيروت، 1998.
    • مشير باسل عون،الفسارة الفلسفية،الطبعة الاولى،دار المشرق، لبان،2004.
    • مصطفى بلبولة، اللغة و الامة، اطروحة دكتوراه، جامعة وهران الجزاتر، 2013.
    • نبية قاره، الفلسفة و التأويل،الطبعة الاولى،دار الطليعة،بيروت،1998.
    • نصر حامد ابو زید،اشكاليات القراءة و اليات التاويل، المركز الثقافي العربي، الطبعة الاولى،بيروت،2014 .
    • نيقولا تيماشيف، نظرية علم الاجتماع طبيعتها و تطورها، ترجمة: عاطف غيث و اخرون، الطبعة الخامسة، دار المعارف القاهرة،1978.
    • هانز غيورغ غادامير، الحقيقة و المنهج، ترجمة: حسن ناظم و علي حاكم صالح، الطبعة الاولى، دار اويا للطباعة و النشر، الرباط، 2007.
    • هانز غيورغ غادامير، فلسفة التأويل، ترجمة:محمد شوقي الزين، الطبعة الثانية، منشورات الاختلاف، الجزائر، 2006.
    • يورجن هابرماس، المعرفة و الصلحة، ترجمة: حسن صقر، الطبعة الاولى، المشروع القومي للترجمة، القاهرة، 2002.

    سه‌رچاوه‌ی ئینگلیزی:

     1- Anthony Giddens, profiles and Critiques in Social Theory, University of California press, 1982.                                                                                                      

         2- Wilhelm Dilthey, Hermeneutics and the Study of History, prinseton press, United    Kingdom, 1996           

    • Zygmunt Bauman, Hermeneutics and Social Science, The Anchor Press, 1987.

     

    سه‌رچاوه‌ی ئینته‌رنێت :

    1-إيمانويل كنط ،إجابة عن السؤال: ماهو التنوير؟  ترجمة عن الألمانية : إسماعيل المصدق، منشور على شبكة الانترنت:

    https://www.aljabriabed.net/n04_13mousadak_tanwir.htm

    2-محمد شوقي الزين، الفينومينولوجيا و فن التأويل:

    http://www.aljabriabed.net/n16_07azinl.(2).htm

    • John Stuart Mill, A System Of Logic :

    www.gutenberg.org/license