جۆری توێژینه‌وه‌ : Original Article

نوسه‌ران

به‌شی زمانی كوردی // كۆڵێژی په‌روه‌رده‌ // زانكۆی سه‌ڵاحه‌ددین

پوخته‌

ئەم توێژینەوەیە بە ناونیشانی (بەشەكانی ڕستەی ئاڵۆز (لاڕستە) وەك نموونە) یە، لەم توێژینەوەیەدا هەوڵدراوە بەشە سەرەكییەكانی ڕستەی ئاڵۆز بخرێتە ڕوو، چونكە ئەم جۆرە ڕستەیە ڕستەیەكی زیندووە كە لە ژیانی ڕۆژانەدا بەكاردەهێنرێت و لەقۆناغە جیاجیاكانیش دەخوێندرێت. پەیوەندی نێوان بەشەكانی ڕستە یەكێكە لە لایەنەكانی ڕستەسازی و پەیوەندی بە ڕێزمانەوە هەیە، واتە هەموو كەرەستەكانی ناو ڕستە پەیوەندییان بەیەكترەوە هەیە، ئەم توێژینەوەیە هەوڵێكە بۆ زیاتر ئاشنا بوون بە بەشەكانی ڕستەی ئاڵۆز بەتایبەتی لاڕستە، كە بەشێكی گرینگی ئەم جۆرە ڕستەیەیە. كە ڕۆنانی ڕستەی ئاڵۆز و پێناسەی ڕستەی ئاڵۆزیش تیایدا باس كراوە. لەگەڵ ئەوەشدا چەمك وزاراوەی لاڕستە و پێناسەی لاڕستە و جۆرەكانی لەم توێژینەوەیەدا خراوەتە ڕوو، چونكە ئامانجی توێژینەوەكەیە.

وشه‌ بنچینه‌ییه‌كان

ناونیشانی توێژینه‌وه‌ [English]

“Sections of Language (semi- sentence) as a Modle”

نوسه‌ران [English]

  • Shilan Muhammedamin
  • Hatam Muhmadh

Department of Kurdish Language // College of Education // Salahaddin University

پوخته‌ [English]

This study is entitled "Sections of Complex Sentences in the Kurdish Language (Semi-Sentence) as a Model", and this study attempted to present the main parts of complex sentences, as this type of sentence is a living sentence used in daily life and read at different stages. The relationship between the parts of a sentence is one aspect that is an important part of this type of sentence. Segments of complex sentences and definitions of complex sentences are also described. However, for the purpose of this study, the term 'semi-sentence' and the definition of sentences and types have been introduced in this study.

وشه‌ بنچینه‌ییه‌كان [English]

  • complex sentence
  • analysis of a complex sentence
  • definition of a complex sentence
  • divisions of a complex sentence
  • semi
  • sentence language and terminology
  • definitions of semi
  • types of semi
  • sentence
  • یەكەم : كتێبەكان بە زمانی كوردی :

    • ئەوڕەحمانی حاجی مارف،(2014)، فەرهەنگی زاراوەی زمانناسی، چاپخانەی ڕۆژهەڵات، چاپی دووەم، هەولێر.
    • خەسرۆ ئەحمەد ڕەسول،(2008)، بەركار لە زمانی كوردیدا- بە پێی ڕێبازی فۆڕمی، چاپخانەی وەزارەتی ڕۆشنبیری، هەولێر.
    • دلێر صادق كانبی،(2015)، نیۆری بارگەخستن و ڕۆنانی ڕستە، چاپخانەی موكریانی، چاپی یەكەم، هەولێر.
    • عەبدوڵڵا حوسێن ڕەسول،(2005)، پوختەیەكی وردی ڕستەسازی كوردی، كتێبی گیرفان، وەزارەتی ڕۆشنبیری،هەولێر.
    • ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ،(2014)، پوختەیەكی وردی ڕستەسازی كوردی،چاپی سێیەم، چاپخانەی هێڤی، هەولێر.
    • ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ، (2015)، چەند باسێكی وردی زمانەوانی كوردی، بەرگی یەكەم، چاپی یەكەم، چاپخانەی هێڤی، هەولێر.
    • كوردستان موكریانی،(1986)، سینتاكسی ڕستەی سادە لە زمانی كوردیدا، چاپخانەی دار الحریة، بەغدا.
    • ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ،(1987)، سینتاكسی ڕستەی سادەی لە زمانی كوردیدا، چاپخانەی دار الحریة، للطباعة، بغداد.
    • ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ،(2004)، سینتاكسی ڕستەی تێكەڵ، دەزگای ئاراس، چاپی یەكەم، هەولێر.
    • محەمەد مەحوی،(2001)، زمان وزانستی زمان، دەزكای پەخش وچاپی سەردەم" سلێمانی.
    • محەمەد مەعروف فەتاح،(2011)، زمانەوانی، چاپخانەی حاجی هاشم، هەولێر.
    • وریا عومەر ئەمین،(2004)، چەند ئاسۆیەكی تری زمانەوانی" چاپخانەی وەزارەتی پەروەردە، هەولێر.
    • یوسف شەریف سەعید،(2009)، دۆخەكانی ژێرەو لای فیلمۆڕ وهەندێ لایەنی ڕستەسازیی كوردی، چاپخانەی حاجی هاشم، هەولێر.

    دووەم : نامە ئەكادیمییەكان :

    • ئازاد ڕەمەزان عەلی،(1999)، لە یاساكانی داڕشتنی ڕستەی مەرجی زمانی كوردی، نامەی ماستەر،كۆلێژی پەروەردەی ئیبن ڕووشد، زانكۆی بەغدا.
    • دارا حەمید محەمەد،(2012)، شیكاری ڕستەی ئاڵۆز لە ڕووانگەی پڕاكماتیكەوە،نامەی دكتۆرای بڵاونەكراوە، فاكەلتی پەروەردە، زانكۆی سلێمانی.
    • ڕەفیق محەمەد محێدین شوانی،(1997)، ئامرازی بەستنەوە لە زمانی كوردی، نامەی دكتۆرا، كۆلێژی پەروەردە،(ئیبن ڕووشد)، زانكۆی بەغدا.
    • سەباح ڕەشید قادر،(2009)،هەندێ لایەنی ڕێزمانی دەسەڵات و بەستنەوەی (GB) لە زمانی كوردیدا، چاپخانەی حاجی هاشم، هەولێر.
    • شێرزاد سعیدصدیق،(2008)، ڕستەی زمانی كوردی بە پێی تیۆری (كەتیگۆری و پێوانە) ی هاڵیدەی – لێكۆڵینەوەیەكی وەسفییە، نامەی ماستەر، كۆلێژی زمان – زانكۆی سەلاحەددین، هەولێر.
    • شلێر ڕەسول محەمەد بەرزنجی، (2004)، یاساكانی داڕشتنی لاڕستەی دیارخەری لە زمانی كوردیدا، نامەی دكتۆرا، كۆلێژی ئاداب، زانكۆی سەلاحەددین.
    • عەبدوڵڵا حوسێن ڕەسول، (1991)، ناكردن لە كوردیدا، نامەی ماستەر، كۆلێژی ئاداب، زانكۆی سەلاحەددین
    • ڤیان بەكر عەبدوڵڕەحمان،(2015)، پاڕستە لە كوردی ناوەڕاستدا، نامەی ماستەر، كۆلێژی پەروەردە، زانكۆی سەڵاحەددین، هەولێر.

    سێیەم : گۆڤارەكان :

    • ئێرنست مه‌كارەس، (1987)، ڕستەسازی، وەرگێڕانی بۆ كوردی : محەمەد مەعروف فەتاح، گۆڤاری ڕۆشنبیری نوێ، ژمارە (115)، بەغدا.
    • بائیز عومەر احمد و شلێر نایف ئەمین،(2009)، لاڕستە ودیالێكتا سەری یا زمانێ كوردیدا، (گۆڤەرا بەهدینی، گۆڤارا زانكۆیا دهۆك، بەربەندا (12) ژمارە (2)، دهۆك.
    • بەكر عومەر عەلی،(2003)، ڕستەی شوێنكەوتووی ئەنجام و ڕستەی شوێنكەوتووی ئاگاداركردنەوە،گۆڤاری زانكۆی سلێمانی، ژمارە (12).
    • عبدوڵڵا حوسێن ڕەسول،(2011)، پۆلینكردنی ڕستەی كوردی – توێژینەوەیەكی ڕستە سازییە. گۆڤاری ئەكادیمیای كوردی، ژمارە 17، هەولێر.

    چوارەم : كتێبەكان بە زمانی عەرەبی :

    • خلیل أحمد عمایرة،(1984)، في نحو اللغة وتراكيبها، منهج وتطبيق، الطبعة الأولى، جدة.
    • محمد علي الخولي،(1982)، معجم علم الأصوات، الرياض.

    پێنجەم : كتێبیكان بە زمانی ئینگلیزی :

    • Crystal, )2003(, A Dictionary of Linguistics and phonetics, 5th Oxford: Blackwell.
    • Fromkin, V., Rodman , R., (1978) An Introduction to Language 2nd Holt, Rinehart and Winston, New York
    • Trask, R. L. (1993) A Dictionary of Grammatical Terms in linguistics. Routledge. London.