جۆری توێژینه‌وه : Original Article
نوسه‌ران
1 به‌شی مێژوو// زانسته‌مرۆڤایه‌تیه‌كان // زانكۆی سلێمانی
2 به‌شی مێژوو // كۆلێژی په‌روه‌رده // زانكۆی گه‌رمیان
پوخته
بواری هاوخه‌باتی سیاسی و فه‌رهه‌نگی نێوان باشوورو ڕۆژهه‌ڵاتی كوردستان به‌زۆری له‌ساڵانی جه‌نگی یه‌كه‌م به‌دواوه به‌ڕوونی ده‌رده‌كه‌وێت، كه تائێستاش به‌شێوازێكی زانستی به‌كه‌می له‌سه‌ری نووسراوه‌و لێكه‌وته شاراوه‌و گرنگه‌كانی ڕوونكراوه‌ته‌وه،به‌تایبه‌تی له‌سه‌روبه‌ندی دانووستان و ئاگربڕی (1970-1974)،كه‌ئه‌وه‌ش به‌ماوه‌یه‌كی گرنگی مێژووی كورد داده‌نرێت له‌ڕووی گه‌شه‌كردنی بزاڤی سیاسی و فه‌رهنگییه‌وه له هه‌موو بواره‌كانی نووسین و ڕۆژنامه‌وانی و كاری چاپه‌مه‌نی كوردییدا، به‌شێوازێك ڕه‌نگدانه‌وه‌یه‌كی به‌رچاوی نه‌ك ته‌نها به‌شی ڕۆژهه‌ڵات، به‌ڵكوبه‌سه‌رهه‌موو پارچه‌كانی تری كوردستانیشدا هه‌بووه، ئه‌م توێژینه‌وه‌ش به‌كورتی ڕۆشنایی خستنێكه بۆسه‌ر ئه‌و بارودۆخه‌ی مێژووی كورد له باشووری كوردستان وكاریگه‌ریی له‌سه‌ر به‌شی ڕۆژهه‌ڵات، ماوه‌ته‌وه بڵێن توێژینه‌وه‌كه به‌سه‌ریه‌كه‌وه له پوخته‌و دووته‌وه‌ری سه‌ره‌كی و لیستی سه‌رچاوه‌كان پێكهاتوه، یه‌كه‌میان :« دۆخی سیاسی و چالاكی حیزبی و كاری ڕێكخراوه‌یی ڕۆژهه‌ڵاتی كوردستان له سایه‌ی به‌یاننامه‌ی یازده‌ی ئازاری 1970 تابه‌رپابوونه‌وه‌ی شه‌ڕ له‌یازده‌ی ئازاری 1974»، له‌نێوان سه‌ركردایه‌تی شۆڕشی كوردوحكومه‌تی عێراق.به‌ڵام ته‌وه‌ری دووه‌م به‌زۆری جه‌ختكردنه‌وه‌یه له‌سه‌رلایه‌نی فه‌رهه‌نگی باشوری كوردستان و چۆنێتی بره‌ودان به‌گه‌شه‌كردنی ڕووناكبیری كوردی له‌شاری به‌غدای ئه‌وماوه‌یه‌داو هاوكات كاریگه‌ریی له‌سه‌ر ڕه‌وت و ده‌سته‌ی ڕووناكبیریی كوردانی ڕۆژهه‌ڵاتی كوردستان به ناونیشانی : « گه‌شه‌كردنی رووناكبیریی كوردیی له‌باشووری كوردستان و ڕه‌نگدانه‌وه‌ی له‌سه‌ر ڕۆژهه‌ڵاتی كوردستان 1970-1975».
وشه بنچینه‌ییه‌كان
ناونیشانی توێژینه‌وه [English]
Political and cultural activities of East Kurds under The impact of the developments in Iraq and South Kurdistan 1970-1974
نوسه‌ران [English]
- Yaseen Hassan 1
- Ahmed Naser 2
1 به‌شی مێژوو// زانسته‌مرۆڤایه‌تیه‌كان // زانكۆی سلێمانی
2 به‌شی مێژوو // كۆلێژی په‌روه‌رده // زانكۆی گه‌رمیان
پوخته [English]
The field of political harmony and culture between the south and east of Kurdistan is mostly clear during the years of the first world war and after that, which is still rarely written upon in a scientific way whereas the hidden and important details have been explained, especially during negotiations and cease-fire between (1970-1974). This has been considered as an important period in Kurdish history in terms of the development of political and cultural movements in all aspects of Kurdish writing, journalism, and print work, in a way, there was a significant reflection not only in the eastern part, but also on all other parts of Kurdistan. This research is briefly shedding a light on the situation of Kurdish history in southern Kurdistan and its effect on the eastern part. The research is composed of a summary, two parts and list of sources. The first part is about: "The political situation, party activities, and the organizational work of east Kurdistan under the March 11, 1970 declaration until the war on March 11, 1974, between the Leadership of the Kurdish Revolution and the Iraqi Government." The second part is mostly emphasizing on the culture of southern Kurdistan and how to develop Kurdish enlightenment in Baghdad during that period and the influence on the movement and enlightenment of the Kurds in the east of Kurdistan under the title of: "The development of Kurdish enlightenment in south of Kurdistan and its reflection on the east of Kurdistan 1970-1975".
وشه بنچینه‌ییه‌كان [English]
- On the morning of March 11
- the Kurdistan Democratic Party of Iran
- Qasemloo
- Kurdish Information Forum
- Kurdish Writers Union
- یه‌كه‌م/ نامه‌ی زانكۆیی:
- عوسمان ده‌شتی، هێمن ده‌رباره‌ی ناوه‌رۆكی سیاسی وكۆمه‌ڵایه‌تی شیعره‌كانی، ماسته‌رنامه‌ی (بڵاونه‌كراوه)، زانكۆی سه‌لاحه‌دین ،كۆلێژی ئاداب ،به‌شی كوردی،(هه‌ولێر: 2001).
- ناهیده حسێن عه‌بدولڕه‌حمان، لایه‌نی سیاسی و كۆمه‌ڵایه‌تی له چیرۆكه‌كانی حه‌سه‌نی قزڵجی دا، ماسته‌نامه‌ی (بڵاونه‌كراوه)، زانكۆی سه‌لاحه‌ددین، كۆلێژی په‌روه‌رده، به‌شی كوردی،(هه‌ولێر:2010).
- دووه‌م/كتێبی بیره‌وه‌ریی:
- ئه‌میری قازی، له‌بیره‌وه‌رییه سیاسییه‌كانم، چ2،(سلێمانی:2014).
- جه‌مال نه‌به‌ز، بیره‌وه‌ریینامه‌ی ئه‌وڕۆژانه‌ی جاره‌كی دیی ناگه‌ڕێنه‌وه،(سلێمانی:2017).
- حه‌سه‌ن ڕه‌ستگار، بڕگه‌یه‌ك له ژیان و خه‌باتم ، ب1،چ1،ده‌زگای ڕۆشنگه‌ریی،(ئه‌ڵمان:2021).
- خدرمه‌ره‌سه‌نه، بیره‌وه‌رییه‌كانم بۆمێژوو،ب3،چ1،(سلێمانی:2006).
- فه‌ره‌یدون عه‌بدولقادر، هه‌لۆسووره‌كانی قه‌ندیل، چ2،(سلێمانی:2020).
- كه‌ریم حیسامی، بیره‌وه‌ریه‌كانم ،ب1، (سلێمانی:2018).
- كه‌ریم حیسامی،له بیره‌وه‌رییه‌كانم،ب2، (سلێمانی:2018).
- سه‌عید ناكام، بیره‌وه‌رییه‌كانی سه‌عید ناكام، ده‌زگای چاپ و بڵاوكردنه‌وه‌ی ئاراس،(هه‌ولێر:2003).
- محه‌مه‌دی شاپه‌سه‌ندی،بیره‌وه‌رییه‌كانی محه‌مه‌دی شاپه‌سه‌ندی،ئا: سدیق ساڵح، (سلێمانی:2007).
- مه‌لاڕه‌سوڵی پێشنماز،سه‌ربرده‌ی ژیانم،ب1،چ1،(سلێمانی:2012).
- سێیه‌م/ كتێب به‌زمانی كوردی:
- ئیسماعیل ئیبراهیم سه‌عید، ئه‌ده‌بی ڕۆژنامه‌نووسی كوردیی به‌غدا 1970-1974، قۆناغی نوێ،ده‌زگای ڕۆشنبیری و بڵاوكردنه‌وه‌ی كوردی،(به‌غدا:2005).
- ئه‌حمه‌د باوه‌ڕ، دۆزی كورد له‌په‌یوه‌ندییه‌كانی عێراق- ئێراندا 1937-1947، ده‌زگای چاپ و په‌خشی سه‌رده‌م ،(سلێمانی:20014).
- ئه‌حمه‌د باوه‌ڕ،گه‌رمیان وناوچه‌ی خانه‌قین له‌سایه‌ی وڵاتانی گه‌وره‌وفه‌رمانڕه‌وایانی به‌ریتانیادا 1914-1975،(سلێمانی:2019).
- بێژه‌ن ساعدی، حه‌قیقه‌تی،دیدار له‌گه‌ڵ عه‌بدوڵڵا حه‌سه‌ن زاده، تایبه‌ت به‌حیزبی دیموكراتی كوردستان وڕۆژهه‌ڵاتی كوردستان و گه‌لی كورد،(كوردستان:2019).
- جه‌لیل گادانی، 50 ساڵ خه‌بات، كورته مێژووی حیزبی دیموكراتی ئێران، ب1، ده‌زگای توێژینه‌وه‌ی موكریانی، چاپخانه‌ی خانی (دهۆك)، چ2،(هه‌ولێر:2008).
- جوتیارتۆفیق، بیبلۆگرافیایڕۆژنامه‌گه‌ریی كوردی،(سلێمانی:2007).
- هه‌ژاری موكریانی، ئاماده‌كردنی: شه‌ماڵ حه‌وێز و كه‌ریم سۆفی، (هه‌ولێر:2005).
- هه‌ژار،چێشتی مجیور،په‌خشانگای ئانا،(تهران:1392).
- هێمن، دیوانی هێمن1921-1986،(هه‌ولێر:2003).
- حه‌سه‌نی قزڵجی، پێكه‌نینی گه‌دا ،پێشه‌كی: محه‌مه‌دی مه‌لا كه‌ریم، چاپخانه‌ی عه‌لا،(به‌غدا:1985).
- عه‌بدولڕه‌حمانی زه‌بیحی، قامووسی زمانی كوردی، ب1،كۆڕی زانیاری كورد،(به‌غدا:1977).
- عه‌بدولڕه‌حمان زه‌بیحی(محمود حسن شنۆیی)، ڕه‌تدانه‌وه‌ی كۆسمۆپۆلیتیزم0الرد علی الكوسمۆبولیتیه)،ئاماده‌كردنی:عه‌لی كه‌ریمی،(سلێمانی:2017).
- عه‌بدولڕه‌حمان قاسملو وعه‌بدوڵڵا حه‌سه‌ن زاده،كورته‌مێژووی حیزبی دیموكراتی كوردستانی ئێران، (سلێمانی:2002).
- عه‌بدولستار تاهیر شه‌ریف، ململانێ له‌گه‌ڵ ژیاندا، یاداشت، 1971-1983، ب2،چ1،(كه‌ركوك:2007).
- عه‌زیزنه‌سین، بیروه‌ریه‌كانی دوورخراوه‌یه‌ك، و: عه‌بدوڵڵا حه‌سه‌ن زاده، چاپخانه‌ی ئه‌سعه‌د ، (به‌غدا:1979).
- عه‌زیزنه‌سین، گێله پیاو، وه‌رگێڕانی :عه‌بدوڵڵا حه‌سه‌نزاده: له فارسییه‌وه كردوویه به‌كوردی ، ده‌زگای رۆشنبیری وبڵاوكردنه‌وه‌ی كوردی، چ1،(به‌غدا:1978).
- عه‌لی كه‌ریمی، ژیان و به‌سه‌رهاتی عه‌بدولڕه‌حمان زه‌بیحی،(سلێمانی:2005).
- سه‌لاح به‌دره‌دین، چه‌ند لاپه‌ڕه‌یه‌ك له‌ژیانی نه‌ته‌وه‌یی هه‌ژاری موكریانی له ڕۆژئاوای كوردستان، فێستیڤاڵی هه‌ژاری موكریانی،(هه‌ولێر: ).
- سه‌ربازمه‌جید خۆشناو، كۆنگره ناوخۆییه‌كانی مامۆستایانی كورد له‌شه‌قڵاوه 1959 و1960، چ2، (هه‌ولێر :2018).
- سدیق ساڵح و ئه‌وانی دی، گۆڤاری گه‌لاوێژ،ب11،ژیاننامه‌و پێڕست ،(هه‌ولێر:2016).
- سمایل بازیار، كاریگه‌ری بیری چه‌پ له‌سه‌ر بژاڤی سیاسی ڕۆژهه‌ڵاتی كوردستان، حیزبی دیموكرات به‌نموونه،چ1،(هه‌لێر:2020).
- سواره ئیڵیخانی زاده، تاپۆو بوومه‌لێڵ، چ1،(تاران:1379).
- فه‌رهاد عه‌ونی ،36 نامه‌وچه‌ند كه‌سایه‌تیه‌كی دیوانی من ،چ1، (هه‌ولێر:2019).
- فاروق عه‌لی عومه‌ر،ڕۆژنامه‌گه‌ریی كوردی له‌عێراق، به‌راییه‌كان 1914-1939،وه‌رگێڕانی:تاریق كارێزی ، (هه‌ولێر :2001).
- كه‌ریم حیسامی ،پێداچوونه‌وه،گه‌شتێك به‌نێوبزوتنه‌وه‌ی ڕزگاریخوازی كورد له‌كوردستانی ئێران، ب1، (ستۆكهۆڵم:1996).
- كه‌ریمی حیسامی ،پێداچوونه‌وه،كوردستانی ئێران1947-1978، ب2،(ستۆكهۆڵم:1997).
- كه‌ریمی حیسامی، له‌پێناو چی دا ؟، بنكه‌ی سارا بۆچاپه‌مه‌نی وبڵاوكردنه‌وه ،(ستۆكهۆڵم:1988).
- كرمانج گوندی، سی ساڵ خه‌بات و وڵاتێكی وێران، (سوید:1990)
- كرێس كۆچێرا، كورد له‌سه‌ده‌ی نۆزدوبیستم دا،و:حمه‌كه‌ریم عارف،چ2،(هه‌ولێر:2006).
- مسته‌فا نه‌ریمان، فه‌رهه‌نگی ئه‌دیب و نووسه‌رانی كورد،چاپخانه‌ی ئه‌سعه‌د،(به‌غدا:1986).
- مسته‌فا نه‌ریمان، بیلۆگرافیای رۆژنامه‌ی هاوكاری، ب1، ساڵانی 1970-1974، ده‌زگای ڕۆشنبیری و بڵاوكردنه‌وه‌ی كوردی، (به‌غدا :1985).
- نه‌وشیروان مسته‌فا ئه‌مین، په‌نجه‌كان یه‌كتری ئه‌شكێنین ، دیوی ناوه‌وه‌ی ڕوداوه‌كانی كوردستانی عێراق 1979-1983،(ئه‌ڵمانیا:1997).
- نه‌وزاد عه‌لی ئه‌حمه‌د، پشكۆیه‌ك له‌خۆڵه‌مێشدا،به‌شێكی گرنگ له ژیاننامه‌ی هۆمه‌ر شێخمووس، چ1،(سوید: 2010).
- واقیعیه‌تی گه‌لانی ئێران و ئه‌فسانه‌ی م – ماكان، رێكخراوی رووناكبیرانی كوردی ئێران ، ئوتی 1971.
- یاسین سه‌رده‌شتی ،كوردستانی ئێران، لێكۆڵینه‌وه‌یه‌كی مێژوویی له‌جوڵانه‌وه‌ی ڕزگاریخوازیی نه‌ته‌وه‌ی كورد 1939-1979،(سلێمانی:2003).
- چواره‌م/كتێب به‌زمانی عه‌ره‌بی:
- جابر ابراهیم الراوی، الحدود الدولیه ومشكله الحدود العراقیه الایرانیه دراسة قانونیة وثائقیة ، مطبعة دار السلام ،(بغداد:1975).
- حبیب محمد كریم، الحزب الدیمقراطی الكوردستانی- العراق،فی محطات رئیسیة 1946-1993، (كوردستان :1998).
- صلاح الخرسان، التیارات السیاسیة فی كردستان العراق،قراءة فی ملفات الحركات والاحزاب الكردیة فی العراق 1946-2001،(بیروت:2001).
- لكی یصان السلام وتتعزز الوحده الوطنیة، منشورات الثورة، ط2؛(بغداد:1973).
- علی سنجاری، القضیه الكوردیه والحزب البعث العربی الاشتراكی فی العراق،ج1،(دهۆك:2006).
- علی شمدین، عبدالرحمن ذبیحی عولما صفحات من سیرة حیاته، ط1،(السلیمانیة:2019).
- مؤیدابراهیم الونداوی، العراق فی التقاریر السنویه للسفارة البریطانیه فی بغداد 1959-1973،ط1،(عمان:2019).
- پێنجه‌م/كتێب به‌زمانی فارسی:
- اذرمیدخت مشایخ فریدنی، مسائل مرزی ایران و عراق و تاثیر ان درمناسبات دو كشور، انتشارات امیر كبیر،(تهران:1369).
- محمود نادری، حزب دمكرات كردستان ایران،مؤسسه مطالعات وپژوهشهای سیاسی(تهران:1394).
- شه‌شه‌م/گۆڤار به‌زمانی كوردی:
- گۆڤاری (ڕۆشنبیری نوێ)، ژماره (74)، ساڵی 1979.
- گۆڤاری ڕۆشنبیری نوێ، ژماره(73)، ساڵی 1979.
- فه‌ره‌یدون حه‌كیم زاده، هه‌ژار له‌لوتكه‌دا، به‌رهه‌می ژیان و تێكۆشانی ئه‌ده‌بی، سیاسی و فه‌رهه‌نگی مامۆستا هه‌ژار، بڵاڤۆكی ڕاژه،(مه‌هاباد:1399).
- بزورگی عه‌له‌وی، سه‌مای مه‌رگ، گۆڕینی :شنۆیی، به‌یان(گۆڤار) ،ژماره(35)، نیسانی 1976.
- حه‌مه‌سه‌عید حه‌سه‌ن، حه‌سه‌نی قزڵجی بڵندگۆیه‌كی راستبێژ، رامان (گۆڤار)، ژماره(35)، ئایاری 1999.
- حه‌سه‌نی قزڵجی، له باره‌ی هێندێ له نهێنییه‌كانی ڕێزمانی كوردی، كۆڕی زانیاری كورد (گۆڤار)، به‌رگی پێنجه‌م ، (به‌غدا:1977).
- حه‌سه‌نی قزڵجی، گۆڕانی پیته‌كان به‌یه‌كتر، جێگۆڕكێی پیته‌كان و سوان و تێكشكانی وششه‌كان به‌هۆی ئه‌و ئاڵوگۆڕانه‌ی به‌سه‌ر پیته‌كاندا دێ، كۆڕی زانیاری كورد (گۆڤار)، به‌رگی شه‌شه‌م ، (به‌غدا:1978).
- وتووێژ له‌گه‌ڵ پرۆفیسۆرد.عیزه‌دین مسته‌فاره‌سووڵ له‌سه‌ركه‌سایه‌تی شه‌هید دكتۆر قاسملوو، تیشك (گۆڤار)، ژماره(24)، خاكه لێوه‌ی 1388.
- شه‌میم هه‌مه‌دانی، جوگرفیای ته‌بیعیی كوردستانی ئێران:وه‌رگێڕ:ع.أ.زه‌بیحی،سروه(گۆڤار)،ژماره (1)ی به‌هاری (1364).
- كاكه‌مه‌م بۆتانی، یه‌كێتی نووسه‌رانی كورد چۆن دامه‌زرا، رۆشنبیری نوێ ،ژماره(6)، (11/1/1974)،
- كه‌ریمی حوسامی، له‌ئه‌ده‌بیاتی بێگانه‌وه: 10 وه‌زیر، ده‌فته‌ری كورده‌واری (گۆڤار)، ب3 ،به‌غدا : مایس- ئاغوستسی 1970.
- كه‌ریمی حوسامی، له‌ئه‌ده‌بی بێگانه: یین چه، نوسینی: یو- سونگ لینگ، ده‌فته‌ری كورده‌واری (گۆڤار)ب4 ، به‌غدا : ته‌مووز- ئاب 1971.
- كه‌ریم حسامی، لێكۆڵینه‌وه‌یه‌كی رخنه‌یی له‌سه‌رئینسكلۆپیدیای كورد،هاوكاری، ژماره (128)،(5ی ئابی 1972).
- كه‌ریم حیسامی، شه‌هیدی نه‌مر حه‌سه‌نی قزڵجی، په‌یڤ(گۆڤار)، ژماره(3)، ساڵی یه‌كه‌م، كانوونی یه‌كه‌می 1986.
- حه‌وته‌م/گۆڤاربه‌زمانی عه‌ره‌بی:
- عماد یوسف قدوره،التأثیر الاقلیمی والدولی فی القضیة الكردیة فی العراق (دراسة حالة 1972-1975)، المركز الدولی للابحاث ودراسة السیاسات ،(اكتوبر2016).
- هه‌شته‌م/ڕۆژنامه به‌زمانی كوردی:
- هاوكاری، بانگی ده‌سته‌ی دامه‌زرێنه‌ری یه‌كێتی نووسه‌رانی كورد بۆ هه‌موو نووسه‌رانی كورد، ژماره (10)، (21ی مارتی 1970).
- هاوكاری (رۆژنامه)، په‌لاماردانی ڕه‌شبگیری میری تاران بۆسه‌رگه‌لی كورد، ژماره(5)، هه‌ینی ،(6ی شوباتی 1970).
- هاوكاری (رۆژنامه)، وتاری مامۆستا هه‌ژاری موكریانی، ژماره (5)، ساڵی دووه‌م ،(6ی شوباتی 1971).
- هاوكاری (ڕۆژنامه)، به‌یاننامه‌ی حیزبی دیموكراتی كوردستان (ئێران) به‌بۆنه‌ی شه‌هیدبوونی قادری ملا ڕه‌حیمه‌وه، ژماره(161)، (6/4/1973).
- ر.زه‌بیحی، شێخ مه‌حموودی نه‌مر سه‌ركرده‌ی لێهاتووی كورد، هاوكاری، ژماره(189)، (19/10/1973).
- عه‌بدولڕه‌حمان زه‌بیحی، باته‌پوتۆزی ساڵان له نه‌ورۆز بته‌كێنین، هاوكاری (ڕۆژنامه)، ژماره(159). (23ی مارتی 1973).
- هاوكاری (ڕۆژنامه)، وتاری حیزبی دیموكراتی كوردستانی ئێران به‌بۆنه‌ی شه‌هیدبوونی تێكۆشه‌ر (قادری وێردی)یه‌وه، ژماره (166)، (11/5/1973).
- له‌گه‌ڵ سكرتێری كۆڕی زانیاری كوردی دا دكتۆركه‌مال مه‌زهه‌ر(كۆڕی زانیاری لاپه‌ڕه هه‌ره‌گرنگه‌كانی مێژووی نه‌ته‌وه‌كه‌مان ئه‌چه‌سپێنێ)، هاوكاری، ژماره‌ی تایبه‌تی ،(ساڵی سێیه‌م )، (1ی كانوونی دووه‌می 1972).
- هێمن، وتاری مامۆستا هێمن له‌ئاهه‌نگه‌كه‌ی یه‌كێتی نووسه‌رانی كورد دا، بیری نوێ (رۆژنامه)، ژماره (34)، (13ی شوباتی 1973)،
- ممتاز حه‌یده‌ری، روداوه‌كانی كۆنفرانسی یه‌كه‌می یه‌كێتی نووسه‌رانی كورد لقی هه‌ولێر، هاوكاری (رۆژنامه)، ژماره (5)، ساڵی دووه‌م،(6ی شوباتی 1971).
- هاوكاری (رۆژنامه)، هه‌ڵبژاردنی ده‌زگای دامه‌زرێنه‌ری یه‌كێتی نووسه‌رانی كورد،ژماره(7)، هه‌ینی (27ی شوباتی 1970).
- موكری، پایزی سوور، هاوكاری ، ژماره(39)، (30تشرینی یه‌كه‌می 1971).
- موكری ، هاوكاری (ژماره‌ی تایبه‌ت)، ساڵی سێیه‌م ،(1ی كانوونی دووه‌می 1972).
- موكری، شه‌ڕی نهێنی سیاوئه‌نتلجینت سێرفس له‌تاران، له‌ژماره‌كانی رۆژنامه‌ی (هاوكاری)، (28) ،(29) ،(30)،(31)،(32)،(33)،(34)،(36)،ساڵی دووه‌م ،(ئابی 1971) و (ئه‌یلولی 1971).
- شنۆیی، وه‌زعی په‌روه‌رده‌و فێركردن له‌ئێران، هاوكاری، ژماره(128)، ساڵی (5ی ئابی 1972).
- هاوكاری (ڕۆژنامه)، ژماره(46)، ساڵی 1971
- عادل، لاپه‌ڕه‌یه‌كی زێڕین له مێژووی نه‌ته‌وه‌ی كورد، هاوكاری ،ژماره(151)،(26ی كانوونی دووه‌می 1973).
- عادل، سروشته‌‌كانی جوڵانه‌وه‌ی مه‌هاباد، هاوكاری، ژماره(154)،(16ی شوباتی1973).
- عادل، كاره‌گرنگه‌كانی جوڵانه‌وه‌ی مه‌هاباد، هاوكاری، ژماره(155)،(23ی شوباتی 1973).
- عادل، ناته‌واویه‌كانی جوڵانه‌وه‌ی مه‌هاباد، هاوكاری، ژماره كانی(156)، (2ی مارتی 1973)؛ (157)، (9ی مارتی 1973).
- عادل، رووخانی كۆماری مه‌هاباد، هاوكاری ، ژماره(16ی مارتی1973).
- عادل، پاش رووخانی جمهوری، هاوكاری،ژماره (160)،(30ی مارتی 1973).
- جه‌مال، چه‌ندبه‌شێك له دیفاعاتی رێكخراوی گیانبازانی گه‌لی ئێران، هاوكاری ،ژماره(129)، (12ی ئابی 1972).
- غالب، سیاسه‌تی كاربه‌ده‌ستانی ڕژێمی شا به‌رامبه‌ر به‌مه‌سه‌له‌ی كورد، هاوكاری ،ژماره‌كانی (167)، (18ی ئایاری 1973) و ژماره (168)،(25ی ئایاری 1973).
- جه‌مال، سه‌رنجێك له‌وه‌زعی دواكه‌وتوی كوردستانی ئێران، هاوكاری ،ژماره(141)، (4ی تشرینی دووه‌می1972).
- عادل، مه‌لا ئاواره شه‌هیدی رێگای ڕزگاری كوردستان، هاوكاری، ژماره(135)، (23ی ئه‌یلولی 1972).
- غالب، پێنجه‌مین ساڵی شه‌هید بوونی مه‌لا ئاواره، هاوكاری ، ژماره(184)،(14ی ئه‌یلولی 1973).
- عادل، مه‌لا مه‌حموودی زه‌نگه‌نه شه‌هیدی رێگای رزگاری كوردستان، هاوكاری، ژماره(137)، 7ی تشرینی یه‌كه‌می1972).
- غالب،یادی شه‌هیدبوونی قاره‌مانی نموونه‌ی گه‌لی كورد سمایلی شه‌ریف زاده، هاوكاری،ژماره(165)، (4ی ئایاری 1973).
- بیری نوێ (ڕۆژنامه)، له‌چله‌ی شه‌هیدێكی ڕێگای ئازادیدا، ژماره(46)،(8/5/1973).
- بیری نوێ (رۆژنامه)، به‌یاننامه‌ی حیزبی دیموكراتی (ئێران) ، ژماره(72)، ساڵی دووه‌م، چوارشه‌ممه، (14/11/1973).
- بیری نوێ (ڕۆژنامه)، له چله‌ی شه‌هیدێكی ڕێگای ئازادیدا، ژماره (46)،(8/5/1973).
- عه‌بدولڕه‌زاق بیمار، دیده‌نیه‌كی مامۆستا حه‌سه‌نی قزڵجی، بیری نوێ(رۆژنامه)، ژماره(98)، یه‌ك شه‌مه،(2ی حوزه‌یرانی 1974).
- كوردستان (ڕۆژنامه)، ئۆرگانی حیزبی دیموكراتی كوردستان (ئێران)، ژماره(30)، سه‌رماوه‌زی 1352، دیسامبری 1973.
- كوردستان (ڕۆژنامه)، ئۆرگانی كۆمیته‌ی ناوه‌ندی حیزبی دیموكراتی كوردستان (ئێران)، ژماره، (12)، به‌فرانباری 1350 ، ژانویه‌ی 1972.
- حه‌وته‌م/ڕۆژنامه به‌زمانی عه‌ره‌بی:
- الفكر الجدید(جریدة)، جریمه دمویه جدیدة یرتكبها الحكم العمیل فی ایران، العدد (42)، (7/4/1973).
- التاخی (جریدة)، انتخاب اعضاء مؤزرین جدد للمجمع العلمی الكردی، العدد (1342)، (27/5/1973).
- التاخی(جریدة)، عبد المجید لطفی، العضوالفخری لاتحاد الادباء الاكراد(امنیات فی یوم الادیب الكردی)، العدد (1254)، (8 شباط1973).
- نۆیه‌م/ڕۆژنامه به‌زمانی فارسی:
- علی كلاویژ، شعرأزلطیف هلمت شاعركرد، دنیا، نشریه سیاسی وتئورك كمیته مركزی حزب توده ایران، سال چهارم (دوره سوم)، شماره(10)، دی 1356.
- أطلاعات(روزنامه)، كنگره حزب دموكرات كرد درعراق افتتاح شد، شماره(13232)،(2 ژوئیه 1970).
- ده‌یه‌م/دیده‌نی:
- دیده‌نی له‌گه‌ڵ ممتازحه‌یده‌ری ،(29ی ئایاری 2021).
- دیده‌نی له‌گه‌ڵ عه‌بدوڵڵای حه‌سه‌ن زاده،(5ی ته‌مووزی 2021).
- دیده‌نی له‌گه‌ڵ مه‌زهه‌ری خالقی، سلێمانی، (18ی شوباتی 2021).
- دیده‌نی له‌گه‌ڵ ڕه‌وف بێگه‌رد ،سلێمانی (2ی ته‌مووزی 2021).
- دیده‌نی له‌گه‌ڵ له‌تیف هه‌ڵمه‌ت ،سلێمانی (30ی حوزه‌یرانی 2021).
- دیده‌نی له‌گه‌ڵ مه‌لاحه‌سه‌ن ڕه‌ستگار، (30ی ئابی 2021).
)