Document Type : Original Article

Authors

Department of History, College of Education, University of Garmian, Kalar, Iraq

Abstract

Buyids was a dynasty ruled within Abbasid Caliphate for more than hundred years. The dynasty had several leaders owned their political powers during their rules. The Buyids policy was to allow various nations possess their own independent territorial authority under the rule of the dynasty. Kurds, as one of the nations had established and shared with both Abbasid Caliphate and Buyid dynasty several territorial authorities currently known as municipalities.
With establishing each Kurdish territorial authority or municipality, a political link was created between the Kurds and Buyids. Since almost all Kurdish territories were shared in common with the outline of both the dynasty and the Caliphate. This link was dependent on either peaceful cooperative bases (if the municipality was with in line with the dynasty’s advantages) or war-making disputes (if it was a disadvantage for the dynasty).
Having a focus on the situations, during the emergence of Islam religion into the region, from Rashidun caliphate to the end of Abbasid caliphate, Buyids rule was a golden era for Kurds to establish their own political independent state. Nonetheless, the Kurds were unable to take necessary benefits from the situations. This was mostly due to disputes among the Kurdish municipals and ruling families.

   أ_سەرچاوەکان بە زمانى عەرەبى
١-ابن الاثیر،ابى الحسن على بن ابى الکرم محمد الشیبانى:
 الکامل فى التاریخ،ط١،دار الکتب العلمیە،بیروت،١٩٨٧.
٢-ابن الجوزي،ابى الفرج عبدالرحمن بن على محمد:
المنتظم في تاريخ الملوك و الامم،ط1،دارالكتب العلمية،بيروت،1992.
٣-ابن خلدون،عبدالرحمن:
تاریخ ابن خلدون،ت:سهیل زکار،ب.ط،دار الفکر،بیروت،٢٠٠٠.
٤-ابن کثیر،للحافظ عمادالدين ابى الفداء اسماعيل:
البداية و النهاية،ت:عبدالله بن عبدالمحسن التركى،دار الهجر،ط1،1998.
٥-ابى فداء،عمادالدین اسماعیل:
مختصر فی هخبار البشر،ب.ط،مکتب المتنبى،القاهرە،ب.س،ج٢،ص٧٣.
٦-الروزراوردی :
 ابی شجاع محمد بن الحسێن:زیل كتاب تجارب الامم ,دار الكتاب الاسلامی ,قاهیرە,بدون تاریخ.
٧-سیوطى،جلال الدین عبدالرحمان:
تاریخ الخلفاء،ط١،دار ابن حزم،بیروت،٢٠٠٣.
٨-الصابی: ابی الحسین هیلال بن المحسن بن ابراهیم الصابی :
تاریخ الهلال الصابی،الناشر دار الكتاب الاسلامی, القاهیرە, بدون تاریخ.
٩-مسكویە:ابی علی احمد بن محمد:
تجارب الامم,الناشر دار الكتاب الاسلامی, القاهیرە , بدون تاریخ .
ب–ژێدەرەکان بە زمانی عەربی
١٠-اسماعیل شكر رسول :
الامارە الشدادییە الكوردییە فی بیلاد ئاران , موسسە مكریانی , اربیل 2001.
١١-حسن ابراهیم حسن:
تاریخ الاسلامی سیاسی والدینی وثقافی،ج/3،رابع عشرە،دارالجیل،القاهرە،1996.
١٢-حسن منیمنە:
تاریخ الدولە البویهیە،ب.م:طبع،1987.
١٣-زكی:محمد امین:
تاریخ الدول والامارات الكردیە ,مگبعە سعادە,مصر, 1945.
١٤-سحر السید عبدالعزیز وابراهیم محمد علی:
تاریخ الاكراد, الناشرموسسە شباب الجامعە,الاسكندریە,2010.
١٥-صفیە سعادە:
تاریخ بغداد الاجتماعی فی القرنین البویهی والسلجوقی،طبعەالاول.دارالمواج،1988.
١٦-قادر محمد حسن :
الامارات لكردیە فی العهدالبویهیە,موسسە مكریانی,اربیل , 2011 .
١٧-محمد خصری بك:
محاضرات تاریخ الامم السلامیە_الدولە العباسة،ت.محمد العثمانى،ط١،دار القلم،بیروت،١٩٨٦.
١٨-محمد سهیل طقوش:
 التاریخ الاسلامى المجیز،ط٥،دارالنفاس،بیروت،٢٠١١.
١٩-محمد سهیل طقوش:
تاریخ الدولە العباسە،ط٧،دارنفاس،بیروت،٢٠٠٩.
٢٠-نەقشبەندی:حسام الدین علی غالب:
 ازربیجان فی العصر السلجوقی,الناشر مركز الاكادیمی للابحاث,بیروت ,2013.
ج-سەرچاوەکان بە زمانى کوردی
٢١-ئیبن ئەزرەقی فارقی:
مێژووی میافارقین و ئامەد،و/قادرمحمد پشدەری و ئاكۆ برهان،چ١،دەزگای وەرگێڕان، هەولێر،2007.
٢٢-بدلیستی:شەرەفخان:
شەرەفنامە,چ٦،پەخشانگای پانیز,طهران ,2010.
د-ژێدەرەکان بە زمانی كوردی
٢٣-ئاراس فریق زینەڵ:
دبلۆماسیەتی كورد لەسەردەمی بۆیهیەكان دا , چاپخانەی كمال,سلێمانی ,2012 .
٢٤-ئاکۆ بورهان محمد:
میرنشینە کوردییەکانى سەردەمى عەباسى،چ٢،چوارچرا، هەولێر،٢٠٢٠.
٢٥-ئەحمد محمود خلیل:
كورد لە شارستانیەتی ئیسلام دا،و/زرارعلی،چ١،چاپخانەی پەیوەند،سلێمانی،2010.
٢٦-بێرناردلویس:
ڕۆژهەڵاتی ناوەڕست لە سەرهەڵدانی مەسیحیەتەوە تا ئەمرۆ،و/عبدوڵڵاڕەسوڵی،چ١،چوارچرا،سلێمانی ،2014.
٢٧-حسن نراقی:
چەرتەیەك لەمێژووی ئێران،و/ڕێبوارسرتیپ،چاپەمەنی سیما،سلێمانی،2010.
٢٨-حمە كریم عارف:
كورد لە ئینسایكلۆپیدیای ئیسلامی دا،دەزگای سەردەم،سلێمانی،2-10.
٢٩-رۆژ بەیانی :محمد جەمیل:
مێژووی حەسنەوەیهی عییاری,دەزگای رۆشنبیری و بڵاوكردنەوەی كوردی ,ب.س.
٣٠-ڕەسول ابراهیم ڕەسول :
كاریگەرییەكانی لەشكركێشی هێزەبیانیەكان بۆ سەر كوردستان،سلێمانی 2013 .
٣١-زرار صدیق تۆفیق:
كوردوكوردستان لە رۆژگاری خیلافەتی ئیسڵامیدا,خانەی ئاودێر،چ٣ ,2013 .
٣٢-صالح قەفتان:
سێ لێكۆڵینەوەی مێژووی,دەزگای چاپ و پەخشی سەردەم ,سلێمانی , 2009 .
٣٣-عبدالرقیب یوسف:
دوڵەتى دۆستەکى لە کوردستانى ناوەڕاست،و/ئەبوبەکر عەلى،چ١،هەولێر،١٩٩٨.
٣٤-علی محمد الصلابی:
دەوڵەتی سەلجوقی،و/نهادجلال،چاچی یەكەم،دارالفكر،بیروت،2009.
٣٥-قادر محمد محمد:
كوردستان لە نیوەی یەكەمی سەدەی(6 ك)بۆ (12ز),ئەكادیمیای كوردی , هەولێر , 2013.
٣٦-كامران عزیز عبدالله
:هۆكارەكانی سەرهەڵدان و ڕوخانی میرنیشینە كوردیەكان , ئەكادیمی كوردی , هەولێر
٣٧-كەیوان ئازاد ئەنوەر:
کوردستان و کورد لە سەدەکانى ناوەڕاستدا،چ١،تاران،٢٠١٥.
٣٨-لازاریف:
مێژووی كوردستان، و/ وشیار عبدالله سنگاوی,چ٢, هەولێر , 2009 .
٣٩-محمد امین زكی:
خولاصەیەكی تاریخی كوردوكوردستان,ئا/رفیق صالح,هەولێر , 2006.
٤٠-محمد تحسین حسێن:
سیستەمی پشتاوپشت دەوڵەتی عباسی،چاپخانەی ڕۆژهەڵات،هەولێر،2015.
٤١-محمد محمود مەندەلاوی:
مێژوو شارستانێتی كورد,و/محمد وەسمان ,دەزگای زەهرت رافیدین ,2009 .
٤٢-محمود شاكر:
پوختەی شارستانیەتەكان،و/موسامحمد،كتێبخانەی هەورامانسلێمانى،2011.
٤٣-نیشتمان بشیر محمد:
كورد و سەلجوقیەكان ,و/ادریس عبدالله ,دەزگای رۆژهەڵات,هەولێر, 2006.
٤٤-نەقشبەندی:حسام الدین علی غالب:
شارەزور و لوڕستانی باكوور لەسەدەكانی ناوەراست,و/رەنج بكر,سلێمانی ,2008.
٤٥-همزە كاكە یاسین:
حەلوان لەسەردەمی خەلافەتی عەباسی تا ڕوخانی میرنیشینی عنازی,هەولێر ,2013.
٤٦-هەروتی:مهدی عوسمان:
ڕۆڵی سەربازی كورد لەدەوڵەت ومیرنیشینە نا كوردییەكان لەسەدەی خیلافەتی عباسی, هەولێر 2008.
ه-نامەی ماستەر
٤٧-خالد علی رسول:
سبط ابن الجوزی و كورد لە كتێبەكەی (مراە الزمان فی التاریخ الاعیان),بڵاونەكراوە,كۆلێژی زانستە مرۆڤایەتیەكان, زانكۆی سلێمانی ,2010.