جۆری توێژینه‌وه‌ : Original Article

نوسه‌ر

College of Education and Languages, University of Charmo

پوخته‌

   (ڤایرۆسی کۆرۆنا و ڕەنگدانەوەی لە ئەدەبی کوردیدا)، لەم لێکۆڵینەوەیەدا  ئاوڕ لەو شیعرانە دەدرێتەوە، کە دوای هاتنی ڤایرۆسی کۆرۆنا بۆ ناو کۆمەڵگەی کوردی لە لایەن شاعیرانەوە نووسراون، هەروەها هەندێ نوکتەش  بەسەر دەکاتەوە کە بۆ هەمان مەبەست نووسراون ، ئەم ئاوڕدانەوەیەیش بۆ ئەوەیە، کە دەقی ئەو شیعر و نوکتانە بە هۆی چاپنەبوونیان تا ڕادەیەک لە چوارچێوەی لێکۆڵینەوەیەکی ئەکادیمیدا ئەرشیف بکات.
ئەم لێکۆڵینەوەیە جگە لە پێشەکی، لە دەروازەیەک کە تایبەتمان کردووە بە ناساندنێکی زانستی ڤایرۆسی کۆرۆنا، لە دوو بەشی سەرەکی پێکدێت بەم جۆرە:
بەشی یەکەم: بە ناونیشانی (ڕەنگدانەوەی ڤایرۆسی کۆرۆنا لە شیعری کوردیدا) لەم بەشەدا جگە لە باسکردنی پەیوەندیی نێوان ئەدەب و تراژیدیا، ئەو دەقە شیعرانە بەسەر دەکەینەوە، کە بۆ هاتن و بڵاوبوونەوەی ئەم ڤایرۆسە و ئەو لێکەوتانەی، کە لەگەڵ خۆیدا هێناونی نووسراون.
بەشی دووەم: بە ناونیشانی (ڕەنگدانەوەی ڤایرۆسی کۆرۆنا لە نوکتەی کوردیدا). لەم بەشەدا جگە لە باسکردنی پەیوەندیی نێوان ئەدەب و ساتیر و نوکتە و قسەی خۆش، باسی ئەوەیش کراوە، کە تا چەند پێکەنین هۆکارێکە بۆ کەمکردنەوەی ئازارەکانی کۆمەڵگە، لە هەمان کاتدا دەقی چەند نوکتەیەکیشمان بە نموونە وەرگرتووە.
لە کۆتاییشدا ئەنجامی توێژینەوەکەمان خستوەتەڕوو لەگەڵ لیستی سەرچاوەکان و کورتەی باسەکە بە هەردوو زمانی عەرەبی و ئینگلیزی.

وشه‌ بنچینه‌ییه‌كان

بە کوردی:
یەکەم: کتێب:
١- ئیدریس عەبدوڵڵا(د)، ئەدەبی میللیی و فۆلکلۆریی، بەرگی دووەم، چاپی یەکەم، چاپخانەی حاجی هاشم، هەولێر،2014.
٢- جەبار ئەحمەد حسێن(د)، بیناى ساتیرا لە کورتە چیرۆکی کوردیدا، کوردستانى عێراق (1970-1990)، چاپی یەکەم، چاپخانەی حاجی هاشم، هەولێر، 2012.
٣- حەمەسەعید حەسەن، کاریکاتێر بە وشە، چاپی یەکەم، دەزگاى چاپ و بڵاوکردنەوەى ئاراس، هەولێر، 2011.
٤- حەمەسەعید حەسەن، هونەری نووسینى چیرۆک، چاپی یەکەم، دەزگاى چاپ و بڵاوکردنەوەى ئاراس، هەولێر، 2011.
٥- ملکۆ ئەحمەد، هایکو لە ژاپۆنەوە بۆ کوردستان، چاپی یەکەم ، چاپخانەی کارۆ، سلێمانی، ٢٠١٨.
 
دووەم:گۆڤار:
١- پ.ی.م.مەهدی فاتیح عومەر، کۆمیدیای ساختە، گۆڤاری زانکۆی ڕاپەڕین، ساڵی چوارەم، ژمارە(١٣)، کانوونی یەکەمی٢٠١٧.
٢- ملکۆ ئەحمەد، تەنز و ساتیر لە دەقی هایکودا، گۆڤاری هایکیست، ساڵی دووەم، ژمارە (٢)، هاوینی ٢٠١٩.
سێیەم: نامەی زانکۆیی:
١- مەهدی فاتیح عومەر، پرۆسەی ئەنفال و ڕەنگدانەوەی لە ئەدەبی کوردیدا، نامەی دکتۆرا، زانکۆی سلێمانی، ٢٠١٩.
چوارەم: پێگەی ئەلیکترۆنی:
١- سایتی ڕووداو:
/Rudaw.net/videos/502073317349695/?v=50207331734
٢- سایتی ویکیپیدیا (ئینسکلۆپیدیای ئازاد):
 
پێنجەم: فەیسبووک:
١- پەڕەی تایبەتی (ئیسماعیل محەمەد-شاعیر-Esmaeil Muhamad ).
٢-  پەڕەی تایبەتی (پشکۆ ڕەحیم- Pishko Rahim).
٣- پەڕەی تایبەتی (پشکۆ نەجمەدین- Pishko Najmadin).
٤- پەڕەی تایبەتی (طە حاجی محمود شاعیر- Taha Hajemahmod).
٥- پەڕەی تایبەتی (جەوهەر جەلال- Jawhar Jalal).
٦- پەڕەی تایبەتی (حەمەسەعید حەسەن-Hemeseid Hesen ).
٧- پەڕەی تایبەتی (ساڵح بێچار- Salih Bechar).
٨- پەڕەی تایبەتی (مەهدی فاتیح عومەر- Mahdi F. Omer).
٩- پەڕەی تایبەتی (ملکۆ ئەحمەد- Mlko Ahmad).
 
بە عەرەبی:
١- ایاد محمد صقر، فلسفة اڵالوان، طبعة الاولى، الاهلیة، عمان،2010.
٢- أرسطو، فن الشعر، ترجمة: د.إبراهیم حمادة، الناشر: مکتبە اڵانجلو المصریة، ٢٠١٤.
٣- جان بول سارتر، ما هو الادب، ترجمة: جورج طرابیشی، منشورات المکتب التجاری
     للطباعة و التوزیع و النشر، بیروت- لبنان،١٩٦١.
4- جاسم المنیاوی، موسوعة مصطلحات الفنیة، طبعة الاولی، دار الکتاب القاهرة، 1984.
٥- محمد حمدی إبراهیم(د)، نظریة الدراما الإغریقیة، ط1، سلسلة أدبیات، الشرکة
    المصریة العالمیة للنشر- لونجمان، القاهرە، 1994.
٦- عبد الناصر هلال(د)، تراجیدیا الموت فی الشعر العربی المعاصر، الطبعة‌الاولی، مرکز
    الحضارة العربیة مصر، 2005.
7- خریستو تودوروف، نقد مفهوم علم الادب عند رولان بارت- الاداب الاجنبیة، ترجمة:
    حسین جمعة، بیروت، لبنان، ١٩٩٩.
 
بە فارسی:
١- ویلیام شیکسپیر، هملت، ترجمە: بەازین، پەردەی سو‌م، صحنەی یکم، نشر دات، تهران،1387.