جۆری توێژینه‌وه‌ : Original Article

نوسه‌ران

1 بەشی کوردی ، کۆلێژى پەروەردەو زمان - زانکۆى چەرموو - چەمچەماڵ

2 زانكۆی چه‌رموو، كۆلێژی په‌روه‌رده‌ و زمان، به‌شی كوردیی

پوخته‌

    بابەتی واتا یەکێکە لە دیاردە هەستیارەکانی زمان، تەنانەت هەندێک لە زمانەوانەکان پێیانوایە، کە واتا گرنگترین ئاستە بۆ کارکردن، بلۆمفێڵد له‌م باره‌یه‌وه‌  دەڵێت: (واتاناسی هه‌ر په‌یوه‌ست نییه‌ به‌ زمانناسیه‌وه‌، به‌ڵكو له‌ هه‌موو زانسته‌كاندا هه‌یه‌، بۆیه‌ ده‌كرێ له‌ ده‌ره‌وه‌ی زمانناسی دا بێت.) (سه‌لام ناوخۆش،2008: 47)، واته‌ له‌م قۆناغه‌دا بلۆمفێڵد پێی وابوو، قسه‌كردن له‌سه‌ر واتا كارێكی گرانه‌ و پێویسته‌ بۆ قۆناغی پێشكه‌وتنی مرۆڤ هه‌ڵبگیرێت، چونکە ناتوانرێت واتا دەستەمۆبکرێت و سیفەتی نەگۆڕی بەسەردابسەپێنرێت، هەروەها سنوری واتا فراوانە و ناتوانرێت ڕێگە لە گەشە و فراوانبوونی بگیرێت، وشەکانی زمانیش به‌پێی مێژوو شیاوی گۆڕانن، هەم لە ڕووی فۆڕم  و هەم لە ڕووی واتاوە، چونکە واتا بە هۆکار و بەپێی پێویستیی ‌‌‌ژیانی کۆمەڵ و گەشەکردنی بوارە جیاوازەکانی ژیانی کۆمەڵ دەگۆرێت، هەربۆیە جێی خۆیەتی بە بەردەوامی بەرگی وشەکانمان بگۆڕین و خاڵیبکەینەوە لە واتا باوەکانیان، پڕیانبکەین لە وزەی نوێ، بەهای ڕاستەقینەی زمانیش لە توانای دەربڕیندایە، ئه‌مه‌ جگه ‌له‌وه‌ی، كه‌ واتا یه‌كێكه‌ له‌و بابه‌ته‌ زمانییانه‌ی، كه‌ پێناسه‌كردن و له‌ چوارچێوه‌بۆدانانی كارێكی ئاسان نییه‌، چونكه‌ واتا یه‌كه‌یه‌كی سركه‌ و به‌ ئاسانی وه‌ك یه‌كه‌ زمانییه‌كانی تر ده‌ستنیشان و دیاریناكرێت، هه‌ربۆیه‌ بابه‌تی واتا به‌پێی بواری ژێرتوێژینه‌وه‌ و ئه‌و ئاسته‌ی كاری له‌سه‌رده‌كرێت تایبه‌تمه‌ندیی خۆی وه‌رده‌گرێت، واته‌ وه‌ك ئه‌و شله‌یه‌ وایه‌، كه‌ به‌پێی قه‌واره‌ و ڕه‌نگی ئه‌و ده‌فره‌ی تێیده‌كرێت شێوه‌ی خۆی ده‌گۆڕێت، بۆیه‌ واتاش ئه‌م تایبه‌تمه‌ندییه‌ی هه‌یه‌ و به‌رده‌وام به‌هۆی گۆڕانه كۆمه‌ڵایه‌تییه‌كان و به‌كارهێنانی وشه‌كان له‌ ده‌وروبه‌ری جیاواز و به‌ مه‌به‌ستی جیاواز و بوونی پێویستیی ئاخێوه‌ر به‌ گواستنه‌وه‌ و ده‌ربڕینی واتا و تێگه‌یاندنی به‌رانبه‌ر پێویستی به‌وه‌ هه‌یه‌، كه‌ وشه‌ و ده‌ربڕاوه‌كانی زمان واتای نوێیان لێباربكات و به‌پێی پێویست وشه‌ كۆنه‌كان به‌ واتای نوێ بارگاویبكات و واتای زیاده‌ و سه‌ربار بخاته‌سه‌ر واتای وشه‌ هه‌بووه‌كانی زمان، دیاره‌ ئه‌م هه‌نگاوه‌ش هه‌م بۆ پڕكردنه‌وه‌ی پێویستییه‌كانی ئاخێوه‌ر و هه‌م وه‌ك لایه‌نێكی ئابوورییكردن چاویلێده‌كرێت، بۆ نموونه‌ وشه‌كانی خشته‌ی ژماره‌ (1)، جگه‌ له‌ واتا بنه‌ڕه‌تیی و فه‌رهه‌نگییه‌كه‌یان له‌ ئێستای زمانی كوردییدا ئاخێوه‌ری كوردزمان بۆ چه‌ند واتایه‌كی تر به‌پێی بارودۆخی ئاخاوتن به‌كاریانده‌هێنێت، كه‌ هه‌م بنه‌مای پڕكردنه‌وه‌ی پێویستییه‌كان و هه‌م بنه‌مای ئابوورییكردنی تێدا په‌یڕه‌وكراوه‌

وشه‌ بنچینه‌ییه‌كان

ناونیشانی توێژینه‌وه‌ [English]

The role of Metaphor in the Expansion of meaning: (The everyday conversation as an example)

نوسه‌ران [English]

  • Mustafa Mustafa 1
  • Dashti Muhammed 2

1 بەشی کوردی ، کۆلێژى پەروەردەو زمان - زانکۆى چەرموو - چەمچەماڵ

2 زانكۆی چه‌رموو، كۆلێژی په‌روه‌رده‌ و زمان، به‌شی كوردیی

پوخته‌ [English]

This paper, entitled: " The role of Metaphor in the Expansion of meaning, (The everyday conversation as an example) , " is an attempt to highlight the everyday communications’ linguistic patterns that imply more one meaning. There is no doubt that a metaphor is a linguistic phenomenon that comes in various forms. In this study, the light is shed on the everyday conversations as a source for data collection due their importance as a sort of communication which may differently affected by their settings and the participants as addressers and addressees.  It is through conversations, children acquire their mother tongue besides the development of their pragmatic knowledge.
Discourse analysis is not arbitrary but it is an activity with its own specific rules such as Austin’s pragmatic principles.
Such principles display that an utterance may have more than one meaning. Certain words, for instance, used to label certain things, but later, aftermath the technological development all over life aspects, the very same words acquired new meanings. This phenomenon has led to a wider range of metaphors to exist. The value of a metaphor as a linguistic phenomenon lies in its key role enriching the language with newly coined expressions to name certain things or concepts.
The present study has utilized a descriptive method besides a historical method when necessary. To conduct the study, the data has been collected from everyday conversations as the targeted pragmatic aspect of using the language can been smoothly accessed.

 یه‌كه‌م/ بە زمانی کوردی:
أ- كتێب:
1- پیتەرهاڵبێرگ و دانەرانی، (٢٠١٠)، ئامادەکردن و وەرگێڕانی (ئەنوەر قادر محەمەد)، مەڵبەندی کۆردۆلۆژی، سلێمانی.
٢- کامیل حەسەن بەسیر، (١٩٧٩)، زاراوەی زمانی کوردی، زانکۆی سلێمانی، سلێمانی.
٣- ده‌سته‌ی كورد، (١٩٨١)، زانستی ئاوه‌ڵواتا، له‌ چاپكراوه‌كانی كۆڕی زانیاری عێراق ، چاپخانه‌ی كۆڕی زانیاری عێراق.
4- حەمید ئێزدە پەناه، (١٩٧٨)، فەرهەنگی لەک و لوڕ، لێدوان و بەراوردکردنی:محموود زامدار، بەغداد.
5- كه‌مال جه‌لال غه‌ریب، (2012)، پرۆژه‌ی زاراوه‌ی زانستیی كوردی، چاپی دووه‌م، چاپخانه‌ی ئاراس – هه‌ولێر.
6- محەمەد مەعروف فەتاح، سەباح ڕەشید قادر، (٢٠٠٦)، چەند لایەنێکی مۆرفۆلۆژی زمانی کوردی ، هەولێر.
7- محەمەد مەعروف فەتاح، (١٩٩٠)، زمانەوانی،هەولێر.
8- سه‌لام ناوخۆش: (2008)، پوخته‌یه‌ك ده‌رباره‌ی زمانناسی، چاپی دووه‌م – هه‌ولێر.
9- شیلان عومەر حسین، (٢٠٠٩)، ئیدیۆم و چەشن و پێکهاتنی لە زمانی کوردیدا، لە بڵاوکراوەکانی مەڵبەندی کۆردۆلۆژی،ڕەنج، سلێمانی.
10-ڕۆژان نوری عبدوڵا، (٢٠١٣)، فەرهەنگی زمان و زاراوەسازی کوردی، چاپی دووەم، چاپخانەی چوارچرا، هەولێر.
ب- نامه‌ی زانكۆیی بڵاونه‌كراوه‌:
١1- دارا حەمید محەمەد،(٢٠٠٦)،پەیوەندییەواتاییەکان، نامەی ماستەر، كۆلێژی په‌روه‌رده‌ی ئیبن ڕوشد - زانكۆی بەغداد.
12- دەشتی بەهجەت محەمەد، (٢٠١٦)، لێڵی لە گوتاری سیاسی کوردیدا، كۆلێژی په‌روه‌رده‌، زانکۆی چەرموو.
13- سازان ڕەزا معین، (٢٠٠٥)، واتاودەوروبەر، کۆلێژی ئاداب، زانکۆی صلاح الدین، هەولێر.
١4- فەتاح مامە عه‌لی، (١٩٨٩)، هاودەنگ لەزمانی کوردیدا، نامەی ماستەر، كۆلێژی ئاداب – زانكۆی سه‌ڵاحه‌دین، هەولێر.
پ- گۆڤار:
15- دارا حەمید محەمەد، بێستون حەسەن ئەحمەد (٢٠١٣)، کشانی واتا لە زماندا، گۆڤاری زانکۆی گەرمیان.
16- جمال بابان، (١٩٧٩)، هەندێک لەو زاراوانەی لە واتایەک زیاتر دەبەخشن، بەشی یەکەم، گۆڤاری کۆڕی زانیاری کورد.
١7-ساجیدە عبداللە فەرهادی، (٢٠٠٢)، پەیوەندی واتایی نێوان کار و بەشەکانی تری ڕستە، گۆڤاری زانکۆی سلێمانی, ژمارە(٩) .
دووه‌م/ به‌ زمانی عه‌ره‌بی:
18-ابراهیم انیس, ( ١٩٧٢)، دلالە الالفاض، دار الانجلوالمصریة، مصر.
19-احمد مختار عمر, (١٩٩٨)، علم الدلالة، عالم الکتب، القاهره.
20- احمد ابراهيم مصطفى, (1943) , جواهر البلاغة في المعاني والبيان والبديع, دارالاحياء التراث العربي, بيروت – لبنان.
21- طالب محمد الزوبعي و ناصر حلاوي, (1996) , البيان والبديع, الطبعة الاولى, دارالنهضة العربية للطباعة والنشر, بيروت – لبنان.
22-محمد علی الخولی, (١٩٨٢)، معجم علم اللغەالنظري انکلیزی-عربی، مکتبەلبنان، بیروت.
23-مقبول علی بشیر, (٢٠١١)، الاتساع فی المعنی، عالم الکتب الحديث، الاردن.
24-رولان بارت, (١٩٨٥)،الدرجة الصفر للکتاب،(ت) محمد برادە، الشرکة العربیة للناشرین المتحدین، الطبعةالثالثة, المغريب.
 
سێیه‌م/ به‌ زمانی ئینگلیزی:
25-Longman,(1993) ,Hand learners Dictionary of Amarican English.
26-D.A,Crystal,(2003) , Dictionary of linguistics and phonetics, Blackwell oxford, london.
27- Mark Aronoff & Janie Rees-Miller, (2003) , The handbook of Linguistics, Blackwell Publishing USA.
 
سێیه‌م/ دیوان:
28- ئه‌حمه‌د موختار جاف: (2016)، دیوان، لێكدانه‌وه‌ و پێشه‌كی د.عزالدین مسته‌فا ڕه‌سوڵ، چاپخانه‌ی تاران – په‌نجه‌ره‌.
29- ئه‌حمه‌د هه‌ردی: (1984)، دیوانی ڕازی ته‌نیایی، چاپی دووه‌م، له‌ به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تی چاپخانه‌ی زانكۆی سه‌ڵاحه‌دین له‌ چاپدراوه‌.