جۆری توێژینه‌وه‌ : Original Article

نوسه‌ر

• دلشاد مستەفا

کۆلێجی هونەر ، زانکۆی سلێمانی

پوخته‌

دۆزینه‌وه‌ی له‌مپه‌ری نێوان واقیع و خه‌یاڵ له‌ دنیا پڕ له‌ ئەفسونه‌كه‌ی ئه‌ده‌بدا ئاسان نییه‌ ، چونكه‌ ئه‌ده‌ب خۆی بونیاتنراوێكی خه‌یاڵه‌ و واقیع وه‌ك جۆرێك له‌باكگراوند له‌پشت به‌رهه‌مهێنانی ئه‌ده‌به‌وه‌ كار ده‌كات . لە سەرەتای پۆلێنکردنی رێبازە ئەدەبییەکانیشەوە و بەپێی ئەو گۆڕانکاریانەی بەسەر دۆخی بەرهەمی ئەدەبیدا دێت لەگەڵ گۆڕانی سەردەمەکاندا ، فۆرمی جیاواز و ستایڵی کارکردنی جیاواز دێنە کایەوە . ئه‌م دۆخه‌ كه‌ ده‌گوێزرێته‌وه‌ بۆ نێو دنیای هونه‌ریش به‌هه‌مان میكانیزم  کاردەکات و وردەکاری هونەریش وەک کردەیەکی مرۆیی و ژیاری دەخاتە سەر . له‌ دۆخی سینه‌مادا کەمێك چڕتر كار ده‌كات  و دەچێتە نێو هەندێک بواری ئەفراندنی جیاوازەوە ئیدی هاوکاتی ئەدەب بێت یان وەک فۆرمێکی تایبەت خۆی بنەما و رێساکانی خۆی دابڕێژێت . لە سەرەتای‌ سه‌رهه‌ڵدانییه‌وه،‌ ریالیزمی ئه‌فسونی ستایڵ و فۆرمێكی مشتومڕ ئامێز بووه‌و ناساندن و ناسینه‌وه‌ی وه‌ك فۆرمێكی ئه‌ده‌بی و هونه‌ری جێی بایه‌خ و سه‌رنجی نێوه‌نده‌ ئه‌كادیمییه‌كانی بۆ خۆی کەمەند کێش کردووە. بۆیه‌ كاركردن له‌سه‌ر ئه‌و تێرمه‌ هێند سانا نییه‌ به‌تایبه‌تی كه‌ ده‌چێته‌ نێو دنیای سینه‌ماوه‌و تێكه‌ڵاوی سینه‌مای گه‌لان ده‌بێت . ئه‌مریكای لاتین و خۆرهه‌ڵات وه‌ك دوو نیشتمانی سه‌ره‌كی چیرۆكی میللی و بڕوابوون به‌ غه‌یبانییه‌ت و تێكه‌ڵاو بوون له‌گه‌ڵ هه‌ندێك بڕوای جیاواز له‌وه‌ی له‌ كۆمه‌ڵی خۆرئاوادا هه‌یه‌ و مانه‌وه‌ی هه‌ندێك له‌نه‌ریت و ئاینه‌ دێرینه‌كان،  بۆته‌  هەنجەتی ئەوەی وەک سەرزەمینی گه‌شه‌سه‌ندنی ئه‌و فۆرمه‌ له‌ئه‌ده‌ب و هونه‌ر وێنا بکرێت .  نیشتمانی کوردیش وەک بەشێک لەو خۆرهەڵاتە ئەفسونییە پێگەی خۆی لەو کایەیەدا دەدۆزێتەوە .بۆیه‌ئه‌م توێژینه‌وه‌یه‌‌ له‌ پێناو راڤه‌كردنی دۆخی جیاوازی په‌یوه‌ندییه‌كانی ئه‌ده‌بی ئه‌فسونی و سینه‌مادا. ئەم هەوڵە گه‌ڕانێكی قوڵ ده‌كات  بە مەبەستی ‌ به‌رهه‌مهێنانی ڕوانینێكی نوێ  لەلایەک دەربارەی ئەو پەیوەندییە جەوهەرییە و لەلایەکی دیشەوە ڕاڤەی دنیای کوردی دەکات  و پەیوەندی و ئەگەرەکانی شیدەکاتەوە .   هاوکات ئەم توێژینەوەیە هەوڵێکە بۆ هێنانە گۆی ئەو پانتاییە نادیارەی نێوان ئەفسونی ئەدەب و فەنتازیای سینەما لەڕێی شیکردنەوەی ئەوەی لە ئەدەبەوە دەکرێت بگۆرێتە سینەما و توانستی بەشداریکردنی ئەدەب لە بونیاتنانی خەیاڵێکی سینەمایی جیاواز لە واقیعێکی روت . پاشان بە سود وەرگرتن لەو سروتانەی دەچنە نێو پۆلێنی ئاین و کەلتووری کۆمەڵایەتییەوە ئاخۆ دەتوانرێت چ جۆرە گوزارشتێکی جیاواز و سەنجبەر بەرهەم بهێنرێت تا لە سەر هەردوو بونیادەکە کار بکات ، ئەدەب  وەک بەرهەمهاتوی  زمانێکی نوسراو و سینەما وەک پانتاییەکی وێناکراو  و  هێمایەکی بینراو

وشه‌ بنچینه‌ییه‌كان

• فەنتازیا
• ئەدەبی ئەفسونی
• سینەما
• دنیای کوردی
• ریالیزم

ناونیشانی توێژینه‌وه‌ [English]

Between the magic of the literature and the fantasy of cinema An attempt to analysing the major elements and the representation of the Kurds’ world Dr.Dilshad Mustafa College of Fine Arts, University of Sulaimani, Kurdistan Region

نوسه‌ر [English]

• Dilshad Mustafa

کۆلێجی هونەر ، زانکۆی سلێمانی

پوخته‌ [English]

From the beginnings of his appearance, magical realism is considered a problematic style and his accurate knowledge as a literary style or artistic form has become among the interests of the academic community. Thus, working to merely define this ambiguous term is not easy work, especially after entering the world of cinema and collaborating it with the nations’ cinema.  It is considered  by a group of critics and researchers, Latin America and the East as basic nation for folk tales, faith in the invisible world and mixing with some beliefs such as those found in the Eest and the survival of some ancient religious customs and traditions, which became a justification as a fertile ground for the birth and development of that literary form.

The homeland of the Kurds (Kurdistan) as sensitive part of that magical East has its place in that pattern. Therefore, this research can work to analyse the numerous situations of the relationship between supernatural literature and Kurdish cinema. This study tries to search deeply for the purpose of producing a radical vision about that fundamental relationship and analysing the Kurdish world and its components that can be taken to formulate a cinematic vision that provides an atmosphere of fantasy that shifts it close to magical realism literature.
This research remains a systematic attempt to explore the ambiguous space between the magic of literature, and the fantasy that could produce by cinema, by analysing the medium that can transform literature into cinema, or the possibility of sharing oral literature encapsulated with a touch magic in building a cinematic fantasy that differs from pure and familiar reality. And taking into account the benefit of the rituals that fall into the classifications of religion and social heritage, is it possible to observe a distinctive and attractive type of expression, that can work on both structures, Literature as a product of written language and cinema as a visual space

وشه‌ بنچینه‌ییه‌كان [English]

• fantasy
• magical literature
• cinema
• Kurdish world
• realism