زانکۆی گەرمیان
Journal of Garmian University
23100087
4
Genocide Conference
2017
06
01
جینۆسایدی زمان( زمانی کوردی بهنمونه)
1
19
65766
10.24271/jgu.2017.65766
KU
دارا حهمید
محهمهد
کۆلێجی پەروەردە زانکۆی گەرمیان
Journal Article
2018
07
15
<span>کۆمهڵکوژی )جینۆساید Genocide )یه کێکه له سیما دیاره کانی تاوانی دژ به مرۆڤایه تی سه ده ی</span><br /><span>بیستهم " که زیاتر میللهتانی بندهستی کردووهته ئامانج " ئهم تاوانه بهچهندین فۆرم و شێوازی</span><br /><span>جیاواز ئهنجامدراوه " قوربانی یهکهمی تاوانهکانی جینۆساید ژن و منداڵ و پیروپهککهوتوان بوون</span><br /><span>ئینجا تاوانهکان باڵیانکێشاوه بۆسهرجهم چین و توێژهکانی کۆمهڵی میللهتانی بن دهست .</span><br /><span>له ئێستادا جینۆساید سهرباری ئامانجی یهکهمی که توانا مرۆییهکانی کۆمهڵگه ژێردهستهکانه</span><br /><span>"فراوان و فرهڕهههندبووه بهشێوهیهک سهرجهم جومگهکانی ژیانی کۆمهڵگه بن دهستهکان</span><br /><span>دهگریتهوه وهک جینۆسایدی) ژینگه " ئابوری " زمان " کلتور " شارستانییهت ....تد( . ئێمهش وهکو</span><br /><span>کورد سهرجهمی جۆر و شێوازهکانی جینۆسایدمان لهالیهن دهسهاڵته یهکلهدوایهکهکان و</span><br /><span>داگیرکهرانی خاک و نیشتمانمانهوه بهرانبهر ئهنجامدراوه .</span><br /><span>ئهم توێژینهوهیه ههوڵیکه بۆ خستنهرووی جۆرێکی نوێ له جینۆساید که )جینۆسایدی زمان(ه</span><br /><span>"وێنهی ئهم جۆرهی جینۆساید له مێژوودا ههن" بهاڵم ئهوهی ئێمه مهبهستمانه ههوڵهکانی</span><br /><span>دوژمنانی کورده بۆ جینۆسایدکردنی زمانی کوردی و خۆڕاگری زمانی کوردییه لهئاست ئهو</span><br /><span>تاوانانهدا. بۆ ئهنجامدانی ئهم توێژینهوهیه رێبازی پهسنی شیکهرهوهیی و بهپێی پێویستیش رێبازی</span><br /><span>دایکرۆنی بهپهسهند زانرا " بۆ ئهو مهبهستهش توێژینهوهکهمان دابهشکردووه به سهر پێشهکییهک</span><br /><span>و دوو تهوهر بهم شێوهیه:</span>
زانکۆی گەرمیان
Journal of Garmian University
23100087
4
Genocide Conference
2017
06
01
بونیادی زمان لهگێڕانهوهى مهرگهساتی ئهنفال لهڕۆمانی (هێلانه)ى (حسێن عارف)دا
20
39
66169
10.24271/garmian.166
KU
دیار فایةق
مةجید
زانکۆی گهرمیان/ کۆلێژى زمان و زاسته مرۆڤایهتییهکان/بةشی زمانی کوردی
سالار فایةق
مةجید
زانکۆی گهرمیان/ کۆبێژی پهروهرده/ بةشی زمانی کوردی
Journal Article
2018
07
20
ئهم لێکۆڵینهوهیه کهناونیشانی (بونیادی زمان لهگێڕانهوهى مهرگهساتی ئهنفال لهڕۆمانی (هێلانه)ى (حسێن عارف)دا)یه، ههوڵدهدات بهشێوهیهکى پراکتیکی بونیادی زمان لهههریهک لهتهکنیکهکانی: (گێڕهرهوه، دیالۆگ، مۆنۆلۆگ، فلاشباک) لهڕۆمانی هێلانهدا بخاته بهر باس و لێکۆڵینهوه. پلانى لێکۆڵینهوهکه لهپێشهکی و دهروازه و دوو تهوهر و ئهنجام پێکهاتووه:<br /> لهدهروازهدا لهڕووى تیورییهوه باس لهچهمکی زمانی گێڕانهوه و ئاستهکانی زمانى گێڕانهوه کراوه. تهوهرى یهکهم تهرخانکراوه بۆ دهستنیشان کردنی بونیادی زمانى گێڕهرهوه و دیالۆگ لهڕۆمانی هێلانهدا. تهوهرى دووهمیش تهرخانکراوه بۆ دهستنیشان کردنی بونیادی زمانى مۆنۆلۆگ و فلاشباک لهڕۆمانى هێلانهدا. لهکۆتایشدا ئهو ئهنجامانهمان خستۆتهڕوو کهلێکۆڵینهوهکه بهدهستى هێناو)دان
زانکۆی گەرمیان
Journal of Garmian University
23100087
4
Genocide Conference
2017
06
01
ڕهههندهکانی ئهنفال و ڕهنگدانهوهیان له ڕۆمانی (یادهوهرییهکانی کچه کوردێکی ئهنفالکراو) دا
40
64
66220
10.24271/garmian.67
KU
سامان حهمید
حهمید
بهشی زمانی کوردی-کۆلێژی پهروهرده-زانکۆی گهرمیان
Journal Article
2018
07
21
پێشهکی<br />ئهنفال وهک یهکێک له گهورهترین تاوانهکانی سهدهی بیستهم, که بهرانبهر گهلێکی ستهمدیدهی وهکو گهلی کورد<br />ئهجنامدرا,لهالیهن حزبی بهعسی رووخاوهوه,به مهبهسیت له ناوبردن ,و سڕینهوهی شوناسی نهتهوهیی گهلی کورد .بۆ<br />لهباربردنی خهون و ئاماجنی له مێژینهی نهتهوهیهکی ژێر دهسته که ساڵههای ساڵه ههوڵدهدات بۆ بهدیهێنانی مافه<br />ڕهواکانی خۆی . بیگومان تاوانێکی گهورهی وهها بهدوای خۆیدا سهداو مشتومڕی قسهو باسی زۆری بهدوای خۆیدا هێنا.له کۆی<br />بواره جیاوازهکانی وهکو,بواری سیاسی,ڕۆشنبریی,ئهدهبی,فکری........هتد .بۆیه ئێمه ههوڵمانداوه زیاتر له ڕوی رهههنده<br />ئهدهبیهکهوه لهم تاوانه و رهههندو کاریگهریهکانی بڕواننی و له ناو ئهدهبیشدا ڕۆمامنان ههڵبژاردوه, بۆ ئهوهی قسهلهسهر<br />رهههندهکانی ئهنفال بکهین له رۆمانی کوردی و ڕهنگدانهوهیان. توێژینهوکهمان بریتیه له: رهههندهکانی ئهنفال و<br />ڕهنگدانهوهیان له ڕۆمانی )یادهوهرییهکانی کچه کوردێکی ئهنفالکراو(دا.
زانکۆی گەرمیان
Journal of Garmian University
23100087
4
Genocide Conference
2017
06
01
ڕوماڵى چالاکیهکانى یادى(29) ساڵهى (ئهنفالى سێ) له ڕۆژنامهوانیى بیستراوى گهرمیان دا. (توێژینهوهیهکى وهسفییه)
65
83
66225
10.24271/garmian.68
KU
یادگار على
محمد
بهشى زمانى کوردى/ کۆلێژى پهروهردهى بنهڕهت/ زانکۆى گهرمیان
Journal Article
2018
07
21
1. حکومهتى بهعسى عێراقى له ئهنجامدانى شاڵاوى سێیهمى ئهنفال له ناوچهى گهرمیان، بێجگه لهوهى مهبهستى سهرهکى سڕینهوهى نهتهوهى کورد بو، مهبهستیشى بوه ژمارهى دانیشتوانى ناوچهکانى سهر به پارێزگاى کهرکوکى دهوڵهمهند به نهوت کهمبکاتهوه، ئهوه جگه له گرنگى ناوچهى گهرمیان لهڕوى سیاسى، تۆبۆگرافى و جوگرافیهوه.<br />2. ئهنفالى سێى ناوچهى گهرمیان هاوشێوهى قۆناغهکانى ترى ئهنفال به پلان و بهرنامهى ورد و نهخشه بۆ کێشراو و لهچهندین قۆڵهوه ئهنجامدراوه، ئهوهى جیاى دهکاتهوه له قۆناغهکانى ترى ئهنفال؛ لهم قۆناغهدا زیانه ماددى و گیانیهکان زۆرتر مهترسیدارتر و سامناکترن.<br />3. کهناڵهکانى ڕاگهیاندنى بیستراوى گهرمیان بهشێوهیهکى بهرچاو لهڕووى چهندێتى یهوه گرنگیان بهڕوماڵى ههواڵهکانى پهیوهست به چالاکیهکانى تایبهت به یادى(29) ساڵهى تاوانى ئهنفالى سێى گهرمیان داوه و زۆرترین ههواڵهکانیان بۆ ئهو مهبهسته تهرخانکردوه.<br />4. له گرنگیدان به سروشتى ههواڵ، ڕادیۆى دهنگ بهپلهى یهکهم گرنگى به ههواڵهکانى پهیوهست به ئهنفالى سێى ناوچهى گهرمیان داوه، دواتر ههواڵه کۆمهڵایهتى، سیاسى، ئابورى، ههمهڕهنگهکان.<br />5. لهگواستنهوهى ههواڵهکانى پهیوهست به قۆناغى سێیهمى ئهنفال – گهرمیان، ڕاگهیاندنى بیستراوى گهرمیان بهڕێژهیهکى زۆر کهم پشتى بهسهرچاوه بهستوه.<br />6. ژانرى (ههواڵ) تهنها ژانرى هونهرى ڕۆژنامهنوسییه که ڕادیۆى دهنگ ههواڵهکانى پهیوهست به ڕوماڵى چالاکیهکانى تایبهت به پرسى ئهنفالى گهرمیانى لهڕێگهیهوه ئهنجامداوه.<br />7. ڕادیۆى دهنگ هیچ گرنگى و بایهخێکى به چالاکیهکانى پهیوهست بهیادى (29) ساڵهى قۆناغهکانى ترى ئهنفال نهداوه و ئهو ههواڵانهى که پهیوهستن به ئهنفال و ڕوماڵیکردون، بهڕێژهى ڕهها (100%) پهیوهستن به ئهنفالى ناوچهى گهرمیان.<br />8. ڕادیۆى دهنگ بهپلهى یهکهم و بهڕێژهى (100%)، ئهو چالاکیانهى ڕوماڵکردوه که لهسنورى شارى کهلارو دهوروبهرى بۆ یادى (29) ساڵهى تاوانى ئهنفال ئهنجامدراون، لهکاتێکدا؛ ئهنفالى سێ سنورى قهزاکانى(کفرى، چهمچهماڵ، قهرهداغ، پارێزگاى کهرکوک، دوزخورماتو)یشى گرتوهتهوه.<br />9. لهزۆربهى ئهو چالاکیانهى که ڕادیۆى دهنگ، وهک ههواڵ لهسهر قۆناغى سێیهمى ئهنفال بڵاویکردونهتهوه، تێڕوانینى دژو نهرێنى بهرامبهریان ههبوه، لهگهڵ ئهوهشدا؛ تهنها یهک دیدى لهههواڵهکانیدا وهرگرتوه و لایهنى بهرامبهرى پشتگوێخستوه.<br />10. ڕادیۆى دهنگ بهپلهى یهکهم و ڕێژهى (66.66%)ى سهردێڕى ههواڵهکانى له ڕۆژى تاوانى ئهنفال(14/4)، بۆ ههواڵهکانى پهیوهست به ئهنفالى سێى ناوچهى گهرمیان تهرخانکردوه.
زانکۆی گەرمیان
Journal of Garmian University
23100087
4
Genocide Conference
2017
06
01
جینۆسایدکردنى گەرمیان - ئەنفالى ناوچەى (داوودە) بەنموونە
84
120
66226
10.24271/garmian.69
KU
زانا
فەقێ
کۆلێژی پهروهرده - زانکۆی گهرمیان
Journal Article
2018
07
21
جینۆسایدکردنى کورد لەباشوورى کوردستان، یەکیکبوو لەهەوڵەکانى سیاسەتى حکومەتى بەعسى عێراقى بۆ لەناوبردن و پاکتاوکردنى کورد لەباشوورى کوردستان و عێراق، کە لەپرۆسەى ئەنفالدا بەرجستەى کرد، توێژینەوە دەربارەى پرۆسەى ئەنفال بەشێوەیەکى زانستى گرنکى وبایەخى خۆی هەیە، چونکە پرۆسەى ئەنفالکردنى کورد لەباشوورى کوردستان، کە بەسەر هەشت قۆناغدا دابەشکرا، لەشەش ناوچەى جیاوازدا لەلایەن حکومەتى بەعسى عێراقى جێبەجێکرا، لە٢٣/شوبات/١٩٨٨ بەشێوەیەکى کردەى دەستیپێکرد، لە ٦/ئەیلوول/ هەمان ساڵ کۆتایی هات، هەموو جۆرەکانى جینۆسایدى تێدا جێبەجێ و پەیڕەوکراوە، هەر قۆناغێک تایبەتمەندێتى خۆى هەبووە، قۆناغى سێیەمى ئەنفال (ئەنفالى ناوچەى گەرمیان) پڕکارەساتبارترین قۆناغەکانى ئەنفال بووە، لەم قۆناغەدا ناوچەى (داوودە) وەک یەکێک لەناوچەکانى گەرمیان بەرشاڵاوى ئەنفال و جینۆسایدکردن بووەتەوە، لەم توێژینەوەى ئێمەدا بەناونیشانى (جینوسایدکردنى گەرمیان، ئەنفالى ناوچەى (داوودە) بەنمونە)، هەوڵمانداوە بەشێوەیەکى زانستى توێژینەوەیەک دەربارەى ناونیشانەکەمان ئەنجامى بدەین، پێکهاتەى تویژینەوەکەمان پێکهێناوە لە(پیشەکى، دووبەش، لیستى سەرچاوە، ئەنجام، پاشکۆى بەڵگەنامەکان)، بەم شێوەیە دابەشمانکردووە:
زانکۆی گەرمیان
Journal of Garmian University
23100087
4
Genocide Conference
2017
06
01
دەستێوەردانی مرۆیی لە پرۆسەکانی جینوساید-جینوسایدکردنی گەلی کورد بە نمونە
121
152
66227
10.24271/garmian.70
KU
ئاریان روف
عزیز
زانکۆى گەرمیان ماستەر لە زانستە ڕامیاریەکان
پشتیوان حمە سعید محمدامین حمە سعید
محمدامین
پەروەردەى گەرمیان ماستەر لە زانستە ڕامیاریەکان
Journal Article
2018
07
21
ئەگەر پرەنسیپى دەستێوەرنەدان لە کاروبار نێوخۆى وڵاتان بۆ راگرتنی نەزم و نیزامی جیهانی بێت، وە باسکردنى دەستێوردان بۆ رێگریکردن و کۆتایهێنانە بە تاوانەکانى دژبە مافەکانى مرۆڤ و جینۆساید رێگریکردنە لە رودانیان، ئەوا پرەنسیپى ڕێزگرتن لە مافەکانى مرۆڤ بە پێچەوانەوە جەخت لە دەستێوەردان دەکاتەوە لە لایەن وڵاتان و ڕێکخراوە نێودەولەتیەکانەوە، بەڵام لە دۆخى بەکارهێنانى ئەم پرەنسیپەدا چەند پرسیارێک دێتە پێشەوە وەک، کێ بە ئەکتى دەستێوەردانەکە هەستێ و کەى ئەنجام دەدرێت؟ کێ بڕیارى دەستێوەردان بدات؟ ڕەوایەتى و ناڕەوایەتى دەستێوەردان چۆن دیاریدەکرێت؟ ڕێگرییە یاسایى و سیاسیەکان چین لەبەردەم بەکارهێنانى ئەم پرەنسیپە؟ ئایا بۆچی لە پرۆسەی جینۆسایدکردنی گەلی کورد لە باشووری کوردستان لە سەردەمی جەنگی سارد کۆمەڵگەی نێودەوڵەتی بەدەنگ نەهات؟ ئایا بۆچی دوای کۆتایهاتنی جەنگی سارد پرەنسیپی دەستێوەردان بۆ پرسی پێشلکاری مافەکانی مرۆڤ دژ بەگەلی کورد کارادەبێت؟
ئەم لێکۆڵینەوەیە لە سیاقی سێ بەشدا هەوڵدەدات وەڵامى ئەم پرسیارانە بداتەوە، کە بەم شێوەیە.لەبەشی یەکەمدا چەمکەکانى دەستێوردان و جینۆساید لە ڕووى تیۆریەوە شیدەکرێتەوە، لە بەشى دووەمدا باس لە ڕێگریە یاسایی و سیاسیەکانى بەردەم دەستێوەردان دەکرێت لە تاوانەکانى جینۆسایدا، لە بەشی سێیەمدا تاوانەکانى جینۆسایدى گەلى کورد باس دەکرێن لەگەڵ ڕێگرى و پاڵنەرەکانى دەستێوەردان و دەستێوەرنەدانى مرۆیى لە لایەن کۆمەڵگەیى نێودەوڵەتیەوە لە کەیسەکانى جینۆسایدکردنی گەلی کورددا لە باشورى کوردستان.
لە ئەنجامدا لێکۆڵینەوەکە بەوە گەیشتووە کە چەمکەکانى جینۆسایدو و دەستێوەردانى مرۆیى پێناسەکانیان بە پێى بەرژەوەندى و لە سیاقى ڕووداوەکاندا دیاریدەکرێت و جۆرێک لە دووفاقى هەیە لە بەکارهێنان و بەکارنەهێنانى دەستێوەردانى مرۆیى لە کەیسەکانى جینۆسایددا، ئەمەش بە ڕوونى لە جینۆسایدى گەلى کورددا بەدیدەکرێت، کە بەرژەوەندى وڵاتانى گەورە بڕیاردەدات نەک قەبارەو دڕندەیى کەیسەکانى جینۆساید و تاوانەکانى دژ بە مرۆڤایەتى
زانکۆی گەرمیان
Journal of Garmian University
23100087
4
Genocide Conference
2017
06
01
لە نوگرەسەلمانەوە من شایەتحاڵم
153
165
66228
10.24271/garmian.71
KU
سهرکهوت غازى
سالار
بهشى جوگرافیا، کۆلێجى پهروهرده، زانکۆى گهرمیان
0000-0002-9718-404X
Journal Article
2018
07
21
<br />مێژووى مرۆڤایهتی پڕه له جهور و ستهم و تاوانى دژ به مرۆڤایهتى، ئامانج لێى قرکردن و لهناوبردنى میللهتێک یان گهلێکه بۆ ههرمهبهستێک بێت. سهدهى بیست به سهدهى جینۆساید دادهنرێت که زۆرترین تاوانى دژبهمرۆڤایهتى تێیدا روویداوه، نمونهى ههوڵدانه بۆ لهناوبردنى گهلى کورد، ئهمهش وایکردووه ههر تاکێکى کورد چیرۆکێکى تایبهتی خۆى ههبێت و له هزریدا ئهو تاوانانهى تێدا تۆمارکرابێت. ئامانج لهم توێژینهوه خستنهروو بهدۆکیومێنتکردنى بهشێکى ئهو تاوانانهیه که رژێمى بهعس ئهنجامیداوه دژ به گهلى کورد و نووسهر بهچاوى خۆى بهشێکى ئهو تاوانانهى بینیوه.<br />ناوى تهواوم (سهرکهوت غازی سالار) و لهدایکبووى ساڵى 1978م له دێى کارێز سهربه ناحیهى جهباره له قهزاى کفری. ههتا تهمهنى 8 ساڵیم له دێى کارێز لهگهڵ خێزانهکهم بهسهربردووه. دواى ئاشکرابوونى ناوى باوکم له رێکخستنه نهێنییهکانى شۆرشدا له لایهن رژێمى بهعسهوه، له ساڵى 1986 خێزانهکهمان پهرتهوازهبوو و له ساڵى 1987 بهشێکى زۆرمان بۆ ناوچهکانى ژێر دهسهڵاتى شۆڕش دهرچوو و له دێى بنهکه جێگیربووین.<br />له ساڵى 1988 رژێمى بهعس قۆناغهکانى شاڵاوى ئهنفال دهستپیکرد،که ههشت قۆناغ بوو، ههر قۆناغێک تایبهت بوو به ناوچهیهکى کوردستان، نووسهر لهگهڵ دایکى و ههژارى براى له گهرمیان بهر قۆناغى سێى ئهنفال کهوتن و له دێى ملهسوره لهلایهن جاش و سهربازهکانى رژێمى بهعسهوه دهستبهسهرکران. رهشبینى باڵیکێشابوو بهسهر خهڵکیدا و کهس نهیدهزانى چارهنووسی چی دهبێت! و تهنها گوێت له دهنگى تراکتۆر و هاوارى خهڵکى دهبوو، که به دهنگى فرۆکه و ئۆتۆمبیلى سهربازى تێکهڵبوو بوو. دواتر ههموو خهڵکهکه بۆ سهربازگه و بهندیخانهکانى ناوچهکه گواسترایهوه، نووسهر و دایک و براکهى لهگهڵ بهشێکى زۆری ئهو خهڵکه گواسترانهوه بۆ بهندیخانهى قۆرهتوو و ههر لهوێ دایکى نووسهر بڕیاریدا ناوى سیانیان بگۆڕێت له ترسى ئهوهى باوک و براکانى نووسهر پێشمهرگهبوون.<br />دواى ماوهیهک مانهوه له بهندیخانهى قۆرهتوو، رژێمى بهعس به ئۆتۆمبیلى سهربازى ههموو خهڵکى ناو بهندیخانهى قۆرهتوو گواستهوه بۆ بهندیخانهکانى تۆپزاوه له پارێزگاى کهرکووک، که له ناو سهربازگهیهکى گهوره بوو و لهوێ ههموو خهڵکى له کهسوکارى یهکتری دابڕان، کوڕه گهنجهکان رووتکرانهوه و جیاکرانهوه و پیرهمێردهکانیش بهجیا زیندانیکران و ژن و منداڵیش بهجیا زیندانیکران.<br />لهوێ، دواى چهند ههفتهیهک خهڵکى بهپێی تهمهن و رهگهز جیاکرایهوه، بهتهمهنهکان به پیرهمێرد و پیرهژنهوه جیاکرایهوه و ئێمهش لهگهڵ دایکمدا بهر ئهو گروپهکهوتین گواستراینهوه بۆ نوگرهسهلمان که زۆرترین ماوهمان تێدا بهسهربرد
زانکۆی گەرمیان
Journal of Garmian University
23100087
4
Genocide Conference
2017
06
01
ناساندنی تاوانةکانی ئةنفال و قةرةبوکردنةوةی زیانةکان تویَذینةوةیةکی مةیدانی شیکارییة
166
175
66229
10.24271/garmian.72
KU
خلیل عبد القادر
حسین
بهشی یاسا/زانکۆی گهرمیان
وریا علی
خسرو
بهشی یاسا/زانکۆی گهرمیان
ریبوار محمد
صالح
کلیة القانون،جامعة کرمیان
Journal Article
2018
07
21
پرۆسهی ئهنفال چهندین تاوان له خۆ دهگرێت بهپێی یاساکانی مافی مرۆڤ و یاسا ناوخۆییهکانی عیراق و ههرێمی کوردستان کهله ساڵی 1988 دژ بهگهلی کورد ئهنجام درا که بریتی بوو وێران کردنی (5000)گوند وه ڕاگواستنی زۆره ملێی گوند نشینهکان وبێسهرو شوێن کردن و کوشتن و زینده به چاڵ کردنی (182000)کهس له پیرو پهککهوتهو ژن و مناڵ وگهنج .<br /> پرۆسهی ئهنفال یهکێکه له تاوانه کۆمهڵکوژیهکان که بهرامبهر بهگهلى کورد ئهنجام درا لهلایهن ڕژێمی بهعسی له ناوچوو بهپێی پێوهره یاساییهکان. چونکه ههرسێ پایهکانى تاوانی تێدایه (أرکان الجریمه) کهبریتین له ڕوکنی مادی و مهعنهوی و ڕوکنی شهرعی ، وه لهم پرۆسهیهدا چهندین جۆر تاوانی تێدا بهدی دهکرێت وهک تاوانی دهست درێژی و پێشێل کاری بۆ مافهکانی ژیان و ئازادی وهاتن و چون وههڵبژاردنی شوێنی نیشته جێبوون و خاوهنداری لهپرۆسهی ئهنفالدا کهله مادهکانی جاڕنامهی گهردوونی مافهکانی مرۆڤ ساڵی (1948) دان بهم مافانه نراوه و وهپێشێل کردنی ئهم مافانه به تاوان دانراوه بهپێی مادهکانی ئهم جاڕنامهیه وه ئهنفال یهکێکه لهوتاوانانهی کهلهدهستورى عێراق ساڵی2005 ئاماژهی پێکراوه وه له لایهن پهرلهمانى عێراق وکوردستان یاسای تایبهتی به تاوانی کۆمهڵکوژی بۆ دهرکراوه.
زانکۆی گەرمیان
Journal of Garmian University
23100087
4
Genocide Conference
2017
06
01
ئەنفال و یادەوەریی
176
197
66230
10.24271/garmian.73
KU
سمکۆ
سابیر
Journal Article
2018
07
21
لەکۆتاییدا دەگەین بەو ئەنجامەی کە کۆمەڵگەی کوردی لەڕووی یادەوەرییەوە زۆر لاوازەو هەر ئەمەش وایکردوە تاوان و کۆمەڵکوژییەکان بەسەریدا چەند بارە ببنەوە ،نەدەبوایە دوای ئەنفال،شەنگال جینۆساید و کۆمەڵکوژ بکرێت،نەدەبوو هێزەکان لەدوای ئەنفالەوە بەرژەوەندی خۆیان بخەنە پێش میللەت و بێوەفابن بەرامبەر بەخوێنی شەهیدان و ئەنفالکراوانی کوردستان.نەدەبوو رۆژێک لەرۆژێک لەرۆژان ببینین سوکایەتی بەخەڵکی کوردستان بکرێت،بەتایبەتی درووستکردنی قەیرانی سیاسیی دەستکردو گوماناوی .لەگەڵ ئەم راستییەشدا ئەگەر میللەتێک بڕوای بەچاکسازیی و هەڵسانەوە هەبێـت،ئینگلیز گووتەنی: هیچ کاتێک درەنگ نییە بۆ ئەوەی کارێک ئەنجام بدەیت
زانکۆی گەرمیان
Journal of Garmian University
23100087
4
Genocide Conference
2017
06
01
ئاستى بهشدارى سیاسى کهسوکارو نهوهى ئهنفالکراوان و گرنگترین ئهو هۆکارانهى کاریان لێدهکهن) ئیدارهى گهرمیان بهنمونه(
198
235
66231
10.24271/garmian.74
KU
یاسین ئاشوور
جهوههر
زانکۆی گەرمیان کۆلیژی پەروەردە بەشی جوگرافیا
دلێر کهریم
محهمهد
مامۆستا لەئامادەیی گەرمیان/ پەروەدەی گەرمیان
Journal Article
2018
07
21
بەشداری سیاسی بەیەکێک لەگرنگترین کایەکانی ژیانی سیاسی کۆمەڵگا دادەنرێتو، ئاستی<br />دیموکراسیو ئازادی گشتی ناو کۆمەڵگا دیاریدەکات، جگە لەوەی پێوەرێکی سەرەکیە بۆ ناساندنی چەمکی<br />هاواڵتی بوون. ئاشکرایە کە بەشداری سیاسی بەچەندین فۆرمو شێوازی جیاواز جیاواز لەسەر ئاستی تاکو<br />کۆمەڵ خۆی دەردەخاتو، لەتەنها فۆرمێکدا خۆی نابینێتەوە. هەروەها چەندین ئاستو قۆناغی جیاوازی هەیە<br />کە لەرێگەیانەوە ناوەرۆکو گرنگی خۆی بەدەستدەهێنێ.<br />لەم روانگەیەوە ئەم توێژینەوە هەوڵی ئەوە دەدات کە ئاستی بەشداری کەسوکارو نەوەی<br />ئەنفالکراوان دیاری بکاتو، ئەو هۆکارانەش روونبکاتەوە کە کاریگەری لەسەریان هەیە. ئامانجی هەڵبژاردنی<br />ئەم توێژەی کۆمەڵگاش بۆ توێژینەوە بۆ ئەوە دەگەرێتەوە کە کەسوکارو نەوی ئەنفالکراوان یەکێکن<br />لەگرنگترین توێژەکانی ناو کۆمەڵگای کوردی لەهەرێمی کوردستان بەگشتیو، ئیدارەی گەرمیان بەتایبەتی،<br />زانینی ئاستی بەشداری سیاسیان لەکایە جیاجیاکانی ژیانی سیاسیدا لەسنوری ئیدارەی گەرمیان بایەخو گرنگی<br />خۆی هەیە، ئەمەش لەو روانگەیەوە کە ئەم توێژە خاوەن گەورەترین قوربانیدانو، ئەنجامی ئەم قوربانی<br />دانەش زۆرێک جێکەوتی سیاسیو ئابووریو کۆمەاڵیەتیو دەروونی لەسەریان بەجێهشتووە.<br />ئەم توێژینەوە بەدوو ئاراستەی تەواوکاری یەکدیدا کاردەکات، ئاستی یەکەمیان دەستنیشان کردنی<br />چەمکو ناوەڕۆکو قۆناغو ئاستەکانی بەشداری سیاسیە بەشێویەکی تیۆری، کەوەک دەسپێکێک بەکاردێت بۆ<br />روونکردنەوەو تیشک خستە سەر الیەنی بەشداری سیاسی کەسوکارو نەوەی ئەنفالکراوان لەسنوری ئیدارەی<br />گەرمیان. ئاستی دووەمیش الیەنی پراکتیکیەو خۆی لەفۆرمێکی راپرسیدا دەبینێتەوە کە بەشێویەکی وردو<br />ئەکادیمیو دوای پرسو راوێژکردنی بەچەند پسپۆرو شارازایەکی بواری راپرسی داڕێژراوەو خۆی لە )18 )<br />پرسیاری سەرکیو چەندین پرسیاری الوەکیدا دەبینێتەوە.
زانکۆی گەرمیان
Journal of Garmian University
23100087
4
Genocide Conference
2017
06
01
ئـێـمـە و ئـەنـفـال ڕەخنەگرتن لە هەڵە بەکارهێنانی چەمک و دۆسیەی ئەنفال لەپێناو ڕووبەرووبوونەوەی کەلتووری جینۆسایدی گەلی کورد )لێکۆڵینەوەیەکی ڕەخنەییی شیکاری(
236
286
66232
10.24271/garmian.75
KU
مــەهــدی فاتـیـح
عــومــەر
زانکۆی چەرموو، کۆلێجی پەروەردە و زانستە سروشتییەکان، بەشی زمانی کوردی
Journal Article
2018
07
21
ئەم باسە، لە ژێر ناونیشانی )ئێمە و ئەنفال- ڕەخنەگرتن لە هەڵە بەکارهێنانی چەمک و دۆسیەی<br />ئەنفال لەپێناو ڕووبەڕووبوونەوەی کەلتووری جینۆسایدی گەلی کورد(، لێکۆڵینەوەیەکی ڕەخنەیییە<br />دەربارەی کارکردن و تێڕوانینی ئێمەی کورد بۆ ئەنفال وەک تراژیدیایەک کە بەشێکە لە مێژوومان،<br />ئەوەی لەم باسەدا ویستوومانە کاری لە سەر بکەین، هەوڵێکە بۆ شیکردنەوەی ئەو جۆرە<br />بەکارهێنانانەی ئەنفال وەک چەمک و وەک دۆسیە لە الیەن کورد خۆیەوە لە ئاستی جیاجیا و بۆ<br />ئامانجی جۆراوجۆر. لەم لێکۆڵێنەوەیەدا لە خوێندنەوەیەکی شیکارییانەدا هەوڵ دەدەین، الیەنە<br />نێگەتیڤییەکانی پێوەندییەکانی تا ئێستای ئێمە و ئەنفال بخەینە بەر باس و گفتوگۆ، ئەویش بە<br />زۆری ئامانج لێی ڕووبەڕووبوونەوەی کەلتووری جینۆسایدی گەلی کوردە .<br />بابەتی پێویستی و گرینگیی قسەکردن و توێژینەوە و وردبوونەوە لە کارەساتی ئەنفال و تەواوی<br />ڕەهەندە جوداجوداکانی وەک ڕاستییەک لە ڕاستییە بەڵگەنەویستەکان لە پانتاییی ڕۆشنبیریی و<br />سیاسی و ڕاگەیاندن و ئەکادیمیی ئێمەدا، ڕەنگە زیادەڕەوی نەبێت گەر بڵێین، پێویست دەکات بۆ<br />هەتاهەتایە شوێنی پرسیار و مشتومڕ نەبێ، ئەویش بەو مانایەی زەحمەتە لەنێو مەنزڵی<br />ڕۆشنبیرییەکی تەندروستدا بابەتێکی وەها هەرگیز پێگەیەکی پەراوێزی و لەیادکراو لە نێو<br />ڕووبەری مەعریفی و ئەکادیمیدا بەخۆوە ببینێت. بابەتی قسەکردن و ئاخفتن لە سەر تراژیدیای<br />ئەنفال و هەڵبژاردنی وەک کەرەستەیەک بۆ بیرکردنەوە و لێخووردبوونەوە و بەخۆداچوونەوە، بێ<br />گومان لەوێشەوە و هەر لەو دەلالقەیەوە ڕوانین بۆ ئاسۆکان و داهاتووی ژیانمان. هەڵبژاردنی<br />بابەتی کارەساتی ئەنفال بۆ قسەکردن و بیرکردنەوە کەرەستە و میتۆدی جوداجودا دەخوازێ و<br />گرتنەبەری ڕێگای هەمەجۆری دەوێت بۆ تاقیکردنەوە، بۆئەوەی زەمینەی خوێندنەوە و ڕاڤەکردنی<br />ئەم تراژیدیایە فراوانتر و بەرینتر بێت، چونکە بە بێ فرەیی لە بەکارهێنانی کەرەستە و میتۆدی
جیاواز جیاواز و بەبێ فرەڕەهەندی لە ئاستەکانی بیرکردنەوە و تێڕوانین، بە دڵنیایییەوە هەرگیز<br />ناتوانین پرشنگێکی ڕووناکی وەرگرین، ڕووناکییەک تا بتوانین لەبەر ڕۆشنایییەکەیدا هەم خۆمان و<br />هەم دونیای پێ ببینین و ڕەخنە و بۆچوون و جیهانبینیی خۆمانی لەسەر بونیاد بنێین، سەرەنجام<br />کەمێک تروسکەی دڵنیایی و ئومێدمان تێدا بژێننەوە .<br />هیچ کات ناکرێت بە بێ ڕۆشنکردنەوەی ڕەهەندی تازە و کردنەوەی پەنجەرەی نوێ لەسەر<br />تراژیدیای ئەنفال، دڵنیا بین لەوەی کە ئێمە توانیومانە بابەتی ئەنفال وەک بابەتێکی جیدی و قووڵ<br />لە دونیای بیرکردنەوەی نێو جیهانی ڕۆشنبیری و ئەکادیمیماندا شوێنێکی گرینگ و لەبەرچاو و<br />هەستیاری هەیە یان لە داهاتوودا وەری دەگرێت. لەمەڕ قسەکردن و توێژینەوە و لێکۆڵینەوە لە<br />سەر ئەنفال و بۆ ئەوەی بتوانین بەرگەی وەها سەفەرێک بگرین، ئێمە هەمیشە پێویستمان بە<br />ڕێبەری شارەزا و چاونەترس هەیە بۆ سۆراغکردن و عەوداڵبوون، هەمیشە چاو و دیدگای نوێمان<br />گەرەکە بۆ بینین و پشکنین و هەستەوەری زۆر حەساس و ئێجگار وردمان پێویستە بۆ ناسینەوە<br />و کەشفکردن، هەموو ئەمانەیش زۆر بەکەڵکن و دەبێت هەموو الیەنە تیۆرییەکان و مەعریفییەکان<br />بگرنەوە و بە شێوەیەکی ئەکادیمییانە و زانستییانە هەوڵ بدەن زەمینە و هۆکارەکانی ئەنجامدانی<br />کارەساتی ئەنفال و ئەو فاکتەرانەی کە دەگەڕێن بەدوای ئەوەی بۆچی تراژیدیای ئەنفال بەو<br />شێوەیە و لەو زەمینە و بارودۆخەدا ڕووی دا و ڕەهەندگەلی کۆمەاڵیەتی و سیاسی و جیۆگرافی و<br />ئابووری و یاسایی...هتد، بخرێنە ڕوو، هاوزەمان شیکار و لێکدانەوە و بەدواداچوون بە شوێن<br />خۆیاندا بهێنن و لەم کەنااڵنەیشەوە بۆمان دەربکەوێ و پێمان بڵێن کە پێوەرە ئەخالقی و سیاسی<br />و فەلسەفی و یاسایی و نێودەوڵەتییەکان دەرهەق بەم تراژیدیا بێوێنەی کورد و بەرامبەر ئەم<br />ڕووداوە گەورەیەی مرۆڤایەتی چییە و چۆنە و هەر لەم ڕێگەگەلەوە خۆمان بە بیرکردنەوە و<br />توێژینەوە و دراساتی زانستی، ماسکەکانیان هەڵ بدەینەوە .<br />وەلـێ زۆر بەداخەوە، زۆربەی ئەو ڕێگایانەی دەمانبەنەوە سەر خوێندنەوەیەکی ئەپستیمی و<br />عەقاڵنی و قووڵ بۆ تراژیدیای ئەنفال تاوەکو ئێستا تاقی نەکراونەتەوە و کەسی پێدا نەڕۆیشتوون<br />و زۆربەی ئەو دەروازە میتۆدی و ئەکادیمییانەی کە لە سەر خوێندنەوەیەکی وردبینانە و قووڵ و<br />زانستی و فرەڕەهەند دەشێت بخرێنە سەرپشت، تا ئەم ساتە بە دەست لـێ نەدراوی ماونەتەوە و<br />هیچ کەسێ نەچوە بە الیاندا و قەرەی نەکەوتوون. بەشێکی زۆر لەو ڕێگایانەی لەمەوپێش پێیدا<br />ڕۆیشتووین کۆمەڵێک کوێرەڕێ و ئاراستەی چەوت بوون، کە بێ گومان زۆربەیشیان دەرەنجامی<br />ترسناک و خراپیان بۆ سەر پرسی تراژیدیای ئەنفال خستوەتەوە و یان دەشێ و چاوەڕوانین
بیخەنەوە. زۆربەی ئەو باس و بۆچوون و تێڕوانینانەی لەمەڕ ئەنفالەوە، چ لە میدیای بیستراو و<br />بینراو و نووسراودا سەریان دەرهێناوە و بەشێکی زۆری هەر ئەو کار و پڕۆژانەی لە ناوەندە<br />ئەکادیمی و مەعریفییەکانەوە هەر لەم پێناوەدا هاتوونەتە ئاراوە، یان ئەو جێکەوت و بۆچوونانەی<br />لە پانتاییی سیاسی و کۆمەاڵیەتییدا ئەم پرسە هەیبوە یان لە سەر ئەم پرسە دروست بوون، زیانی<br />کاریگەر و قورسی بۆ سەر ئەم کارەساتە ئینسانییە هەبوە و بایەخی ئەم دۆزە ڕەوا و گرینگەی لە<br />هەست ویژدانماندا کەم کردوەتەوە و تا هەنووکەیش کە ئێمە لەسەر ئەم باسە توێژینەوە دەکەین،<br />دوای ئەو دەرەنجامانانەی لەم توێژینەوەیەدا بە دەستی دەهێنین دەتوانین بێ سڵکردنەوە بڵێین،<br />تراژیدیای ئەنفال بەرەو خوڵقاندنی هەستی بەرگری و لێپرسراوێتتییەکەی تەنانەت زۆر سادەیشی<br />نەبردووین
زانکۆی گەرمیان
Journal of Garmian University
23100087
4
Genocide Conference
2017
06
01
پرۆژهى بهجینۆساید ناساندنى تاوانى ئهنفال: ڕێکارى یاسایى پێویست لهبهردهم دادگاى تاوانه نێودهوڵهتییهکان ,ڕۆڵى نهتهوه یهکگرتووهکان , ئهنجومهنى ئاسایشى نێودهوڵهتى و داواکارى گشتى نێودهوڵهتى چییه...؟
287
310
66233
10.24271/garmian.76
KU
گـــۆران حســـــێن
ئــهحـــمـــهد
ماجستری لة یاسای تاوان ) قانون جنائی( لةزانکؤى سریاکس ) University Syracuse )لة ویالیةتة یةکطرتووة کانى
ئةمریکا/نیؤرک
Journal Article
2018
07
21
جینۆساید, لهبهر ئهوهى تاوانیکى نێونهتهوهییهو ئهجنامێکى ترسناکى ههیه,بۆیه له یاسایی<br />نێودهوڵهتاندا به پهمیانێکى تایبهت وگهلی بهڵگهنامهى تر له جیهاندا قهدهغه کراوه. ئهم تاوانه تاوانێکى<br />سهربهخۆیه و لێپرسینهوهى نێودهوڵهتى دهکهوێته ئهستووى تاوانکارانى له ههموو جیهاندا. دهبێت<br />چهمک و ماناى جینۆساید به تهواووى روونبکرێتهوه کارێکى زۆرو لێکۆڵینهوهییهکى بهرفراوانى دهوێت<br />تاکو لهبهر رۆشنایی یاسایی نێودهوڵهتى ئهرکان و خهسڵهتى ئهو تاوانه روونبکهینهوه بگهینه ئهو<br />دهرئهجنامهى که تاوانى جینۆساید له دژى گهلی کورد ئهجنامدراوه تاکو بتوانێن پاڵپشتێکى نێودهوڵهتى<br />بۆ بڕهخسێننی.<br />ئهوهش ئهو مافه به گهلی کورد ڕهوا دهبیننی که داوا بکات له کۆمهڵگاى نێودهوڵهتى<br />لهبهرپرسیارێتى تاوانى نێونهتهوهیی گهلی کورد خۆشنهبن, بۆ ئهوهى گهلی کورد وهک ههر گهلێکى تر<br />داکۆکی له مایف ڕهوایی خۆی بکات و بهئاشتى هێمنى لهسهر خاکى خۆیی بچیت تاکو پهره به ژیانى<br />سیاسی و ئابوورى و کۆمهڵهیتى و کلتوورى بدات. دهبێته فاکتهرێکى بههێز له سهر ئاستى نێونهتهوهیی<br />که گهلی کورد به درێژایی مێژوو کهوتووهته بهر شااڵوى جینۆساید و ئهنفال و تاوانى کوشنت و ماڵ<br />وێرانکردن.<br />زۆر مهبهست بوو لهم باسهدا بکۆڵینهوه له رووى یاسایی نێودهوڵهتى و UN و دادگاى تاوانه<br />نێودهوڵهتییهکان و ئهجنومهنى ئاسایشی نێودهوڵهتى و ڕۆڵی داواکارى گشتى نێودهوڵهتى و جارنامهى<br />مافهکانى مرۆڤ چۆن دهبێت سهبارهت به ناساندنى تاوانى کۆمهڵکوژ گهلی کورد وهک جینۆساید لهسهر<br />ئاستى نێونهتوهیی. پێویسته سزایی تووندى ئهو دهسهاڵت و الیانه بدرێت که بهرنامه ڕێژى یان<br />پشتگریى یان بهشدارى یان پاڵپشتیکهردهبن بۆ ئهجنامدانى تاوانى جینۆساید, چونکه تاوانیکى زۆر<br />گهورهو ترسناکه لهسهر ئاستى نێونهتهوهیی, لهالیهکى ترهوه کۆمهڵگهى نێودهوڵهتى دهبێت ههمشه
ههوڵبدات بۆ بهربهندکردنى ئهو جۆره تاوانه چونکه مایف بوونى ژیان و گوزهران و ماناى بوونى<br />مرۆڤایهتى دهخاته ژێرپرسیارهوه. پاش پرۆسهى ئازاى عیًراق له ساڵی 2003 چهند گۆرانکاریهک<br />روویاند.<br />1-تاوانى جێنۆساید گهلی کورد لهسهردهمى سهرۆکى پێشووى عریاق صدام حسێن روویدا, لهسهر<br />دادگایکردنى کۆمهڵکوژى دوجهیل, لهالیهن دادگاى بااڵى تاوانهکانى عریاقهوه حوکمى ئیعدامى بۆ<br />دهرچوو, لهگهل تهها یاسنی ڕهمهزان و عهواد بهندهر و بهرزان تکریتى ئیعدام کران.<br />2-ڕۆژی 24/6/2007 ههمان دادگاى بااڵى تاوانهکانى عێراق حوکمى ئیعدامى بۆ علی حسێن جمید<br />ناسراوه به )علی کیمیاوى( و )سوڵتان هاشم( وهزیرى بهرگرى ڕژێمى پێشووى عێراق )صدام( دهرکرد.
زانکۆی گەرمیان
Journal of Garmian University
23100087
4
Genocide Conference
2017
06
01
جینؤساید لةباشوورى کوردستان: "رِابوردوو، ئیَستا و ئایندة، لیَکةوت و کاریطةریی و ئةرکةکان؟
311
328
66234
10.24271/garmian.77
KU
تهها
سلێمان
لێکۆڵهرو شارهزا له بوارى جینۆسایدو ئهنفال
Journal Article
2018
07
21
جینۆسایدیکردنى گهىل کوردستان و کورد، لهباشوورى کوردستان "عێراق" چهندین وێستگهى جۆراوجۆرى<br />بهخۆوه بینیوه، بهعس وهک پارتى فهرمانڕهواى عێراق له ساڵى 1963 تا 2003 گهورهترین بهرپرسیارێتى<br />تاوانهکانى جینۆساید دژ بهگهىل کوردو کوردستان لهئهستۆ دهگرێ، لێرهدا ناتواننی ههموو وێستگهکانى ئهم<br />کردهیهو تهواوى وردهکارى و الیهنه جیاجیاکانى روون بکهینهوه، بهڵکو ههوڵدهدهین کۆمهڵێک وێستگهى<br />لهیهکرت جیاواز، واته له کات و ساتى جیاواز، بهاڵم تهواوکهرى یهکرتى کردهکه، بهکۆمهڵێک داتاو بهڵگهنامهى<br />سهملێنراو، خبهینه روو. پێشمان وایه بهالیهنى کهم ئهمهى ئهم بهشهى کوردستان، دهبنه سهرهتایهک بۆ<br />تێگهیشنت له پهالمارو شااڵوى جینۆسایدکردنى گهىل کورد لهالیهن فهرمانڕهواکانى " عێراق" بهتایبهت<br />بهعسى لهگۆڕنراو، ههروهک زانیارییهکى وردیشه بۆ ناسینهوهى تاوانهکانى بهعس.<br />ناوهڕۆکى باسهکهمان لهم ناونیشان و بهشانهى خوارهوه پێکدێت )بهرچاو ڕوونى، بهرخوردێک بۆ<br />چهمکی جینۆساید، پێناسهی جینۆساید، جینۆسایدى فهیلییهکان لهعێراق ، جینۆسایدى شارى قهاڵدزێ ،<br />شااڵوى جینۆسایدى بارزانییهکان ، شااڵوى جینۆسایدى بارزانییهکان ، جینۆسایدکردنى ههڵهجبه ،<br />جینۆسایدى ئهنفال ، هێرشه کیمیاوییهکان له کوردستان ، جینۆسایدى "بالیسان"، جینۆسایدو<br />کیمیابارانى"گۆپتهپه"، جینۆسایدى"سێوسێنان"، جینۆسادى مهسیحى و ئێزدییهکان له شااڵوى ئهنفاىل<br />ههشتدا ، جینۆسایدى شارى "سهیدسادق" ، جینۆسایدى گوندى "سۆریا"، جینۆسایدى ئهشکهوتى دهکان<br />، جینۆسایدى ئۆردگاى زیوێ ، جینۆسایدى ئێزدییهکان نوێرتین تاوان ، به پێى پێوهره نێودهوڵهتیهکان ،<br />دۆسییهى تاوانهکان له دادگا ، ئهرکى ئێستاو ئایندهمان؟، لهسهرئاستى عێراق، لهسهرئاستى پهرلهمانى<br />کوردستان ، لهسهرئاستى سهرۆکایهتى ههرێم و حکومهتى ههرێمى کوردستان ، لهسهرئاستى رێکخراوهکان ،<br />لهسهرئاستى نێودهوڵهتى و ههرێمایهتى(.<br />بێگومان قسهو بۆچون و لێکدانهوهو خوێندنهوهى تر زۆرن، رهنگه گرنگرتین خاڵى هاوبهشى ئهمهى<br />بهردهست له گهڵ تێکڕاى ئهوانى تر، ئهوهبێت که لهیهکهوه نزیکنب و کۆلکهى هاوبهشیان له دژ زیاتربێت،<br />ئهمهش خاڵى پۆزهتیفى ئهم باسهى ئێمهیه.
زانکۆی گەرمیان
Journal of Garmian University
23100087
4
Genocide Conference
2017
06
01
ڕهنگدانهوهى تراجیدیاى (جینۆساید) له شیعرى کوردیى سییهکان و چلهکانى سهدهى پێشوودا
329
355
66235
10.24271/garmian.78
KU
مهریوا ن عمر
حسن
زانکۆی سلێمانی - کۆلێجی زمان - بەشی کوردی
عطا رشید
حسین
زانکۆی سلێمانی - کۆلێجی پەروەردەی بنەڕەت - بەشی کوردی
Journal Article
2018
07
21
بهدرێژایى دیرۆکى مرۆڤایهتى لهگهڵ ههموو سهردهمه جۆربهجۆرهکانى ژیانى مرۆڤدا<br />کارهسات و تاوانى بهکۆمهڵکوشتن... بوون و بهردهوامییان هه بووه , ئهو بابهتهش وهک<br />ئهوهىبۆیهکهمجارله ڕووپهلىدیرۆکىهونهرىتراجیدیادا,که لهسهردهمىیۆنانییهکانهوه<br />وەک بەرهەمی هونەریی و ئەدەبی هاتهکایهوه , ئهوهمان بۆ دهردهکهوێت , که سهرهتاى<br />مهراسیموڕێوڕهسمى)دیۆنیسۆس(داههرهونهرىکۆمیدیایانگاڵتهجاڕانه بووهدواترو<br />وهکئهرستۆدهڵێت)پاشئهوهىماوهیهکىخایاندئینجاورده ورده تراجیدیا خۆىله بڕگه<br />کۆمیدییهکاندهربازکردووسهربهخۆیىبهدهستهێنا(,ئیدىوپاشترتراجیدیا وهکهونهرێکى<br />سهربهخۆوبووه بابهتىتێکڕاىجۆرهکانىئهدهبله مێژووىئهدهبیاتىکۆنونوێیگهالنى<br />جیهانوبووه ئهوئاوێنه وناسنامه ئهدهبییانهىجیهان,که بهجۆرێکله جۆرهکانگوزارشتى<br />لهوڕووداوه کارهساتبارانه دهکرد,که چله الیهنسرووشتیانئهوجهنگوشهڕانهى,که<br />لهنێوان مرۆڤهکانهوه بهشێوهى کۆ دهکرانه سهریهکدى و لهو نێوهداجگه له تیاچوونى<br />شهڕکهڕهکانى نێو ههردوو بهره به دهیان , سهدان یان ههزاران مرۆڤى سڤیل و بێتاوان<br />لهونێوهداکۆکوژدهکران...,دیاره ههمووئهوانه مۆتیڤیانههوێنگهلێکىباشبوونبۆداڕشتن<br />یانبهرههمهێنانولهدایکیوونىزۆرێکلهوبهرههموشاکاره ئهدهبییه جیهانییانهى,که چله<br />کۆن و چ له سهردهمى نوێدا به ناوهڕۆک و ناوى جیاوازهوه لهسهرانسهرى جیهاندا<br />بالوبوونهتهوه.<br />ههڵبهتبهمشێوهیه دهتوانینبێژینکارهساتیانتراجیدیا زهمینهیهکىفراوانوبهپیتى<br />بۆ بابهتهکانى شیعر وچیرۆکى هونهریى کوردیى ههردوو دهیهى سى و چلهکانى پێشوودا<br />سازکردووهوبهتایبهتههروهکدهزانینههرله داستانوچیرۆکىتراجیدیاىیانڕووداوى<br />مێژوویی )قەاڵی دمدم(هوه تاوهکو نێوان بیستو سااڵنى سییهکان چله باشوور و چله<br />باکوورىکوردستانلهالیهنڕژێمىپادشایهتییعێراقوڕژێمه فاشیستهکهىمستهفاکهمال<br />)ئهتاتورک( چهندینتاوانىکۆمهڵکوژىوبهکۆمهڵتیربارانکردنىسهرکرده وفهرماندهکانى<br />ڕاپهرینه چهکدارییهکانىشێخسهعیدىپیران,راپهڕینهکهىئاگریداغوتاسهیدڕهزاىدهرسیم
ئهنجامدابوو,دواترههروهکبینیمان,که چۆنحکومهتهیهکلهدوایهکهکانىعێراقبهگشتى<br />و ڕژێمه فاشیست و هۆڤییهکهى سهددام حسێن ههر له کورده فهیلییهکان, بارزانییهکان,<br />ههڵهبجه و ئهنفال دهیان تاوانى کۆکوژیی دیکهیان دهرحهق به گهلى باشوورى کوردستان<br />ئهنجامدابوو.... دیاره ههمووئهمتاوانانه لهبیرخهڵکىرۆشنبیروهۆشیارىگهلهکهمانبێ<br />بهرسڤوکاردانهوهنهماوهتهوه چبه نووسینوشاکارىئهدهبىچبه قوربانیدانوخهباتى<br />بهردهوامتاڕاددهیهکتۆڵهىمهعنهوىومۆراڵىخۆیان له دوژمنانکردۆتهوه ولهونێوهدا<br />هونهرمهندانوئهدیبانىکوردبهتایبهتئهوانهى,که له نێوانههردوودهیهىسیىوچلهکانى<br />سهدهىپێشوو,که به شیعر داهێنانىخۆیانپێشکهشبه خوێنهرانىگهلهکهیانکردووه ,واته<br />ئهودوودهیهى,که سنوورىتوێژینهوهکهماندهگرێته خۆکارىلهسهربکهین.<br />کاریتوێژینەوەکەمان بەپێێڕێبازیتیۆری وەسفیشیکارییە وبۆئەمە بەشییەکەممان<br />لەسەربنەمایتیۆریوبەشیدوومیشبەپێیڕێبازیوەسفیشیکاریداڕشتووە.<br />هەربۆیەلەوچوارچێوەیەدا ،هەوڵدەدەینسەرەتا لەبەشییەکەمیتویژینەوەکەمان باسلە<br />چەمکوپێناسەی هونەریتراجیدیا و کورتەمێژوویسەرهەڵدانیئەوهونەرە بەپێیڕەوتە<br />مێژووییەکە دەخەینەڕوو،کەلەئەوروپاداسەریهەلدا،ئینجائاماژە بەمێژوویسەرهەڵدانی<br />زاراوەی )جینۆساید( و پێناسەی ئەم زاراوەیە و پاشان بە کورتی لەسەر جۆرەکانی<br />جینۆساید دەدوێین، بێگومان ئەم بەشە لە توێژینەوەکەمان بۆ تێگەیشتنێکی زانستییانەیە<br />سەبارەت بە تراجیدیا وەک بابەت وهەوێنی ئەو شیعرانەی، کە لەو دوودەیەدا کەم تا زۆر<br />ببووە نێوەڕۆکی زۆرێک لە پارچە هەڵبەستی کۆن و نوێێ شاعیرانی ماوەی دییاریکراوی<br />توێژینەوەکەمان.
زانکۆی گەرمیان
Journal of Garmian University
23100087
4
Genocide Conference
2017
06
01
کاریگهری جینۆساید له سهر ئاوهزی منداڵ
356
373
66236
10.24271/garmian.79
KU
شیلان ئهحمهد
ئیسماعیل
ماستهر له زمانى کوردى
Journal Article
2018
07
21
ئةم لیَکؤلینةوةیة، بة شیَوةیةکی زانسیت لة ضواضیَوةی زانسیت دةروونی ولیَکؤلَینةوة سایکؤ–زمانییةکان،<br />خؤخةریکردنة بة دةرةجنامةکانی لیَکةوتة دةروونی وفسیوَلؤجییةکانی دیاردةی جینؤساید،دةرکةوتةی ئةم<br />لیَکةوتانةو کاریطةرییة کانی لة سةر ئاوةزی مندالَ ثةیوةست بة تیَکضوونة دةروونی و زمانییةکان لة ضواضیَوةی<br />زانسیت نة خؤشة زمانییةکان و زانسیت زمانی کلینیکی لیَکددةدریَتةوة،دواتر دةرةجنامی ئةو نة خؤشییة زمانییانة<br />والوازبوونی ئاسیت فیَربوونی زمانی و وةرطرتین زمانی دةخریَتة روو، هةنطاوی کؤتایی کارةکةش خستنة رووی ئةو<br />فة زایة کة لة کوردستاندا جینؤسایدی تیَدا خولقیَنراوة، ض بة شیَوةیةکی راستةخؤ، یان بة شیَوةیةکی ناراستةخؤ<br />بةریَطةی راطةیاندنةوة بیَت، کة ئةو فةزا یة کارةساتیَکی مرؤییة ودةبیَتة کیَلطةی طة شةکردنی نةخؤشییة<br />دةروونی و زمانییةکان لة مندالَدا.
زانکۆی گەرمیان
Journal of Garmian University
23100087
4
Genocide Conference
2017
06
01
جینۆسایدى هەڵەبجە تابلۆیەک بە خامەى شاعیرانى کورد
374
395
66237
10.24271/garmian.80
KU
ناز ئەحمەد
سەعید
پەیمانگاى ڕاهێنان و گەشەپێدانى پەروەردەیى پەروەردەی دوکان
صدیق اورحمان
علی
Journal Article
2018
07
21
گەلی کورد لەسەرەتاى درووستبوونى دەوڵەتى عێراقەوە و بەدیارى کراوى دواى پێکەوە<br />لکانى ویالیەتى موصڵ بەم واڵتەوە بەشێوەو هەنگاوی جۆراوجۆر جینۆسایدی بەرامبەر<br />کراوە،بەاڵم تائێستا بەشێوەیەکی زانستی و وەکو پێوست باس لەم تاوانە نەکراوە، لەناو ئەم<br />تاوانە یەک لە دواى یەکانەش جینۆسایدى هەڵەبجە یەکێکە لە تاوانە گەورەکان کە تەواوى<br />مرۆڤایەتى سەرسام کرد، بۆئەم مەبەستە دەمانەوێت لەڕێی ئەم توێژینەوەیەوە لە<br />دەروازەیەکی زانستی ئەدەبییەوە کاریگەری وگەورەیی ئەو تاوان وکارەساتە پیشان بدەین لەناو<br />ئەدەبیاتی کوردیدا بەگشتی وبەتایبەتی چۆن کاری لەشاعیرانی کورد کردوە؟ چۆن بۆتە ئیلهامی<br />شیعر و وروژاندنی بیروئەندێشەیان؟ چۆن و بە چ جۆرێک وێنەی واقیعی ئەو کارەساتە وێنەی<br />شیعریی خوڵقاندوە؟ دیمەنەکانیان چۆن تەوزیف کردوە؟ تا دواجاریش شیعر دەبێتە ئەو<br />بڵندگۆیەی چاونەترسانە قسەی دڵی هەموان دەکات، لەپاڵ کەناڵەکانى ترى گەیاندندا شیعر<br />کاریگەرترینیان دەبێت بۆ بەنەمرى هێشتنەوەى ڕووداوەکان و گەیاندنیان بە نەوەى نوێی<br />نیشتیمانەکەمان.
زانکۆی گەرمیان
Journal of Garmian University
23100087
4
Genocide Conference
2017
06
01
نادادپەروەری میدیا لە ڕوماڵی مافی قوربانیانی ئەنفالدا
396
401
66238
10.24271/garmian.81
KU
عومەر
محەمەد
Journal Article
2018
07
21
<span>پەیمانی لۆزان مافی کوردی دابین نەکرد، بەڵکو بووە مایەی کێشەی قوڵ بۆ کورد و ئەو دەوڵەتانەش کە کوردستانیان خرایەسەر، دەوڵەتەکان لە سۆنگەی دیدی رەگەزپەرستانەیانەوە هەمیشە کێشەکەیان وەک کێشەی کورد بینیوە، نەک هی وڵاتەکانی خۆیان ! بۆیە تا دێت قەیرانەکان قوڵ دەبنەوەو سنوری ناوخۆ دەبەزێنن،مەترسیدارترین دەرئەنجامی ئەو کێشەیەو بەدبینی جەنگی خوێناوی نێوان ئێران وعێراق بوو، کە ریشەی دەگەڕێتەوە بۆ ڕێککەوتننامەی جەزائیری ساڵی ١٩٧٥ و شکستی بزوتنەوە چەکداریەکەی کورد، ناوەرۆکی رێکەوتنەکە بریتی بوو لەوەی ئێران چیدی پشتیوانی مەلامستەفا نەکاو لەبەرانبەریشدا عێراق دەست لە نیوەی دورگەی عەرەب هەڵگرێ، بەڵام کێشەکە نەبرایەوەو سەری کێشا بۆجەنگێکی درێژخایەن.</span><br /><span> ڕاستە لە میانەی جەنگەکەدا هێزە ئۆپزسیونەکانی کوردی عێراق بوونە هاوپەیمانی ئێران و کوردستانی باشوریش، بووە مەیدانی جەنگی هەردوو وڵات، بەڵام ئەوە نابێتە پاساو بۆ عێراق لە ناو تەپ وتۆزی جەنگدا شاری هەڵەبجەی گاز بارانکردو خەیاڵی لە مێژینەی (جینۆسایدی کورد) بەتۆمەتی بەکرێگیراوی ئێرانی لە تاوانی ئەنفالدا جێبەجێ کرد، ئەنفال وهەڵەبجە تاوانی سەدەی بیستەم بوون، بەڵام سەدەیەکی تریش کاریگەرییە سیاسی وکۆمەڵایەتی و دەرونیەکانی بەزەقی دەمێننەوە،لەو تاوانەدا میدیای بەعس ڕۆڵێکی فاشیانەی لە هاندانی جەلادو ڕەشکردنی قوربانیدا بینی و سوپای عێراق بە پشتیوانی گاز، جەنگی بردەوە، بەڵام ئەخلاقی دۆڕاند.! دەبوو ئەمە لە دوای ڕاپەڕینی ئازاری ١٩٩١ ەوە ببێتە پەند بۆ میدیای کوردی. چونکە ئەرکی میدیای دوای جەنگ، پشتیوانی کردنی بەعەدالەتی ئینتیقالی و رێکخستنەوەی وڵات و گەرانەوەی شکۆیە بۆ دادگاکان بەمەبەستی دادگایی کردنی تاوانباران، هەتا وەک ئامرازێکی کاریگەر ڕۆڵی هەبێت لەهەستانەوەو بنیاتنانەوەی کۆمەڵگەو گەرانەوەی شکۆ بۆ هاوڵاتیان . بەڵام ئەفسوس نەک ئەوەی نەکرد بەڵکو زۆرجار هەتا ئاستێکی مەترسیدار پێچەوانە جوڵاوەتەوە . </span>
زانکۆی گەرمیان
Journal of Garmian University
23100087
4
Genocide Conference
2017
06
01
کۆمەڵکوژی ئیزیدیەکان و کەوتنی شەنگال
402
408
66239
10.24271/garmian.82
KU
فەرەیدوون
سامان
Journal Article
2018
07
21
لە 3ی ئابی 2014 چەکدارانی دەوڵەتی ئیسلامی ناسراو بە تیرۆریستانی داعش یەکێک لە هەرە قێزەونترین تاوانەکانی سەردەمیان بەرامبەر بە هاووڵاتیانی ئێزیدی دەڤەری شنگال و پێشتریش هاووڵاتیانی کریستان و شەبەک و تورکمانە شیعەکانی ناوچەی موسڵ ئەنجامدا، کە نموونەی ئەم تاوانانە لە 100 ساڵی رابردوودا لەجیهاندا نەبووە. بۆیەش داوا لەکۆمەڵگای نێو دەوڵەتی و کوردستانی دەکرێت بەرەو رووی تاوانەکە ببنەوە، لەیادی ئەم تاوانە قێزەونەدا داواکارین، حکومەتی هەرێمی کوردستان فشار بخاتە سەر حکومەتی بەغدا بۆ ئەوەی پەیماننامەی رۆما واژۆ بکات و ببێتە ئەندامی دادگای تاوانی نێودەوڵەتی، بۆ ئەوەی نیازپاکی خۆی لەرێگای بە ئەندامبوونیەوە لەدادگاکە بۆ پێکهاتەکانی ئەم وڵاتەی مەڵبەندی جینۆساید رابگەیەنێت، کە دژ بە دووبارەبوونەوەی تاوانەکانی رابردووە، کە بەسەر گەلەکەماندا هاتووە (هەڵەبجە، ئەنفال، بارزانییەکان، فەیلییەکان، تەعریب، شنگال، بالیسان و شێخوەسانان، سمێل..)، کە دواجار تاوانەکانی شنگال سەلماندییەوە بە ئەندام بوونی عێراق زامنی دووبارە نەبوونەوەی ئەم جۆرە تاوانانەو سزادانی بکەرانی و ناساندنی حەقیقەتی یاسایی تاوانەکەیە لەئاستی نێودەوڵەتیدا، داوا لەدەسەڵاتدارانی کوردستان دەکەین، داواکاری بە ئەندام بوونی عێراق لەدادگای تاوانی نێودەوڵەتی بکەنە یەک لەداواکارییەکانی خەڵکی کوردستان لەدانوساندنەکانیان لەگەڵ حکومەتی ناوەندی بەغدا، لەگەڵ لایەنە عێراقییەکان و سازشی لەسەر نەکەن، هەر کەس و لایەنێک لەکوردستانەوە ریکلام بۆ داعش بکات، پێویستە بە تاوانی هاوکاریکردنی تیرۆر و بانگەشە بۆی دادگایی بکرێت، هەر کەس و لایەنێک نکۆڵی لەجینۆسایدی ئێزیدی و کریستان و پێکهاتەکانی دیکە بکات لەلایەن داعشەوە، پێویستە سزابدرێت و ئینکارکردنی تاوانەکانی جینۆساید وەک تاوان سەیر بکرێت لەهەرێمی کوردستاندا، بە یاسا رێکبخرێت.هەر پارت و لایەنێکی سیاسی ئینکاری جینۆسایدی ئیزیدی و کریستان و شەبەک و .... بکات ، یاخود برەو بە سیاسەتی جیاکاری بەرامبەریان بدات لەئاستی خوارەوە پێویستە قەدەغە بکرێت، پێویستە ئەو چەکدارە کوردستانیانیانەی لەریزی داعش بوونە، لەکاتی وازهێنانیان دادگایی بکرێن لەبەرامبەر بەشداریکردنیان لەو تاوانانەی ئەنجامیان داوە.
هەروەها پێویستە ئەو تاوانانەی لەرابردوودا لەرێگای 72 فەرمانەکەوە بەرامبەر بە ئێزیدی و کریستان و پێکهاتە ئاینییەکانی کوردستان کراوە، تۆمار بکرێن وەک مێژوو و بچێتە بواری میتۆدەکانی خوێندنەوە.دەبێت سنورێک بۆ تەجاوزات بۆ سەر ناوچەکانی ئێزیدی و کریستان و پێکهاتەکانی دیکەی کوردستان دابندرێت، تایبەتمەندی ناوچەکانیان بپارێزرێت و لەدەسەڵاتدارێتی کوردستاندا رۆڵی زیاتریان پێ بدرێت.
داوا لەحکومەتی هەرێمی کوردستان و کانتۆنەکانی رۆژئاوای کوردستان دەکەین، هەر دیلێکی داعشی هاووڵاتی 124 وڵاتەکەی ئەندامی دادگای تاوانی نێودەوڵەتیان لایە، رادەست بە دادگای تاوانی نێودەوڵەتی بکەن، بۆ ئەوەی دادگایی بکرێن. هەروەها داواکارین لەهەردوو لایەن بڕیار بەدەستان و تاوانبارانی داعش دیار بکەن، ئەوانەی لەبڕیاردان و تاواندا رۆڵیان هەیە، ناوەکانیان بدەنە دادگای تاوانی نێودەوڵەتی. پێویستە هەمووان خۆمان ئامادە بکەین بۆ قۆناغی دوای هەرەسی داعش و گروپە تیرۆریستەکانی دیکە، بڕیار بەدەستان و تاوانبارانیان بدۆزینەوە و سکاڵایان لەوڵاتەکانیان لەسەر تۆمار بکەین، یاخود ناوەکانیان و شوێنی ژیانیان بدەینە دادگایی تاوانی نێو دەوڵەتی، داواکارین ئەنجامی لێکۆڵینەوە لەهۆکاری داگیرکردنی شنگال لە 3-8 لە لایەن داعشەوە بۆ رای گشتی ئاشکرا بکرێت، ئەگەر شکستی سەربازییە ئەوانەی هۆکاری شکستەکەن سزا بدرێن و لەبەرپرسیارێتی سەربازی دوور بخرێنەوە، ئەگەر کارئاسانیکردنێک هەبووە بۆ لایەنی بەرامبەر، ئەوا بە تاوانی هاوکاریکردنی جینۆساید سزا بدرێن.دواجار داواکارین حکومەتی هەرێمی کوردستان بودجەی زیاتر تەرخان بکات بۆ ئاوەدانکردنەوەی شنگال و ئازاد کردنی دایکان و خوشکانی ئێزیدی و قەرەبووکردنەوەیان بۆ قۆناغی دوای گەڕانەوەیان. راپۆرتێکی گرنگ لە بارەی جینۆسایدی ئێزدییەکانەوە.
ئەم راپۆرتە لە ساڵی 2016 بڵا وکراوەتەوە و بێگومان رەنگە ئێستا کۆمەڵێک گۆڕانگاری نوێ لە ئارادابن، بەڵام هیچ کات نرخی ئەم بەڵگەنامەیە و زانیارییەکانی کەم نابنەوە و بگرە بە یەکێک لە راپۆرتە باش و زانیاریدەرەکان دادەنرێت
زانکۆی گەرمیان
Journal of Garmian University
23100087
4
Genocide Conference
2017
06
01
جینۆسایدی مۆدێرن
419
437
66240
10.24271/garmian.83
KU
تارا
سعید
بەشی کوردی , زانکۆی سلێمانی
تریفە
محەمەد فەرەج
بهشى زمانى کوردى، کۆلێجى پهروهرده، زانکۆى گهرمیان
Journal Article
2018
07
21
هەر کە ناوی جینۆساید ئەبرێت ، ئەوکەسەی مچڕکە بە گیانیا نەهات، ئەوە یان ئاگای لە دنیا<br />نیە ، یان بونەوەرێکی بێویژدان و دورە لە هەمو گیانێکی مرۆڤایەتی و گوناهە لە پۆلی مرۆڤ<br />دابنرێت .<br />ئەم باسە هەوڵێکە بۆ رونکردنەوەی زۆر الیەنی شاراوە لەو کارەەساتە بەدناوە بۆ<br />هۆشیارکردنەوەی نەوەی ئێستا و داهاتو،و سنوردانانێکە بۆ بەردەوامبونی کارەساتەکە ، لەو<br />روانگەیەوە کە تێگەیشتنی پرسیار نیوەی وەاڵمە ، هەر کێشەیەک یان کارەساتێک ، ئەگەر بە<br />تێگەیشتنەوە هەڵسوکەوتی لەگەڵ بکرێت ،ئەوا زیانەکانی کەمتر ئەبێت و بگرە ئاسەوارەکانیشی<br />بنەبڕ دەکرێت، زانین نیوەی چارەسەرە هەر وەک چۆن دەستنیشانکردنی نەخۆشی لەالیەن<br />پزیشکەوە نیوەی چارەسەرە و دەرمانیش نیوەکەیترێتی .<br />لەم باسەدا هەوڵدراوە کە سەرەتا بەشێوەیەکی گشتی پێناسەی جینۆساید بکرێت ،پاشان<br />بەکورتی ئاماژە بۆ جینۆسایدی میللەتی کورد کراوە.<br />وا بە باش زانرا کە قۆناغەکانی جینۆساید دیاری بکرێت و لەسەر هەر قۆناغێک<br />رونکردنەوەیەکی کورت پێشکەش بکرێت ، ئینجا ناوۆڕۆکی باسەکە دەستپێئەکات کە<br />جینۆسایدی مۆدێرنە ، مەبەستیش ئاماژە کردنە بۆ ئەو دیاردانەی ئەمڕۆ لەپێشچاوی هەمو<br />کەسە و بەاڵم کەم کەس درکی پێئەکات و ئە کەمانەش کە درکی پێئەکەن ،تارادەیەک بە نامۆیی<br />و هەندێ جاریش بە نەفامی و بێئاگاییانە هەڵسوکەوتی لەگەڵ ئەکەن .<br />دوا بەشیش ئەو ئەنجامانەن کە نوسەر لە ئەنجامی باسەکەی پێیگەیشتون .دواتر<br />سەچاوەکان ڕیز کراون.<br />ژمارەیەکی زۆر لە شارەزایان و مێژونوسان و زانایان پێناسەی جینۆسایدیان کردوە ،بەاڵم<br />هیچکامیان نەیانتوانیوە وەک ئەو میللەتانە ،کە خۆیان جینۆسایدیان پێکراوە ، بەتەواوی<br />پێناسەی پڕ بە پێستی خۆی بۆ بکان .<br />یەکەمین جینۆسایدی سەدەی بیستەم ساڵی )١٩١٥-١٩١٨ )لەالیەن تورکەوە، بەسەر<br />ئەرمەنییەکاندا ،ئەنجامدرا. ساڵی )١٩٨٠ )شدا ،کارەساتی ئەنفالی بەدناو ،لەالیەن ڕژێمی<br /> )صدام حسین( ەوە ،دژی میللەتی کورد ،ئەنجامدرا، کیمیاوی و گازی خەردەل و گازی سارین<br />و ئەعساب و هەندێکی تریش.......<br />ئەمەو چەندین کارەساتیتری هاوشێوە ، بە درێژایی مێژو ،ڕویداوە ،هەموی بە ئاشکرا<br />ئەنجامدراون و لەالیەن خەڵکەوە بیستراون و بینراون ،ئەم باسەی ئێمە هەوڵدانێکە بۆ<br />خستنەڕوی ئەو جینۆسایدە هێواش و نەبینراو و نائاشکرایەی لەسەر هەمو مرۆڤی ئەم<br />سەرزەمینە ئەنجامدەدرێت .<br />ئەم جینۆسایدەش چەند جۆرێکە ،جۆرێکیان بە بێئاگایی بەسەر مرۆڤدا سەپێنراوە ،بە پالنێکی<br />زۆر بە زیرەکانە داڕێژراو ،لەالیەن واڵتە زلهێزەکانەوە ،جۆرێکیتریان بەئاگاوە لەالیەن سەرۆکی<br />واڵتە چەوساوەکانەوە بە ناچاری جێبەجێئهکرێت .<br />جۆریکیشیان پالنی واڵتە خزلهێزەکانە و بەشێوەیهک داڕێژراوە کە خەڵکی واڵتە قوربانییەکان<br />خۆیان بەبێ ئاگا و بەناچاری جێبەجێی ئەکەن .<br />ئەو جۆرانەی ئاماژەمان بۆ کردن و چەندین جۆریتریش لە جینۆسایدی مۆدێرن ، ئەمڕۆ<br />بەسەر هەمو ڕۆژهەاڵتی ناوەڕاست بە گشتی و کوردستان بە تایبەتیدا ،سەپێنراوە .<br />)Organization Reduction Population )رێکخراوێکی ئۆرگانی نێودەوڵەتییە ،لە ژێر ناوی<br />پاراستنی مرۆڤ و تەندروستی مرۆڤدا و لەژێر ڕۆشنایی بیروڕاو بۆچونی چەند زاناو<br />شارەزایەکدا ،ئەو جۆرە جینۆسایدە ،پراکتیزە ئەکەن ، و بەڕای ئەوان ئەمڕۆ گونجاوترین<br />گۆڕەپان بۆ بە دیهێنانی مەبەستەکانیان ،واڵتە پڕ سامانە سروشتییەکان و ئیسالمەکانەوە ،کە<br />زۆربەیان لە رۆژهەاڵتی ناوەڕاستن و بە واڵتەکانی جیهانی سێیەم ،ناودەبرێن .کەواتە لەپشت<br />کارو بڕیارەکانی ئەم رێکخراوەوە ،کۆمەڵێک هۆکاری ئاینی و سیاسی هەیە کە لە درێژەی<br />باسەکەدا ئاماژەی پێئەکەین .<br />زۆربونی بێسنوری ژمارەی دانیشتوانی سەر زەوی ،هۆکارێکی زۆر گرنگە بۆ دامەزراندنی<br />ئەمجۆرە ڕێکخراوانە ، بەاڵم نەفامی و ناهۆشیاری مرۆڤ هۆیەکی سەرەکیترە بۆ دیاریکردنی<br />سنوری جێبەجێکردنی پالنەکانی ڕێکخراوەکان .<br />کەواتە تاکە چارەسەر بۆ کەمکردنەوەی مەترسییەکانی ئەمجۆرە جینۆسایدانە ، هۆشیاری و<br />ڕۆشنبیری وزانستە ، نمونەش واڵتی جاپانە ، لەدوای کوشتنە بە کۆمەڵەکەی بۆمبی ئەتۆمی<br />هیرۆشیما و نەکەزاکی .
زانکۆی گەرمیان
Journal of Garmian University
23100087
4
Genocide Conference
2017
06
01
مدینة کالر دراسة فی االنثروبولوجیا الحضریة
438
455
66241
10.24271/garmian.84
KU
حسین اسماعیل
علی
جامعة کرمیان
Journal Article
2018
07
21
تعددت الدراسات واالتجاهات التی تناولت المدینة منها االنثروبولوجیا الحضریة فی اآلونة االخیرة,<br />بوصفها علما حدیث العهد , فاالنثروبولوجیا الحضریة کعلم لها محور خاص یختص باالفکار المتعلقة<br />بالمجتمع االنسانی والثقافة الخاصة به فی المدینة , وطبیعة االنثروبولوجیا الحضریة کعلم له مناهجه فی<br />جمع البیانات والمعلومات واالفکار النظریة واسلوب االستدالل والبرهنة الخاص بها وهذه هی الخصائص<br />االساسیة لمدخل االنثروبولوجیا الحضریة فی دراسة المناطق الحضریة واسهامها فی دراسة المدینة ,<br />واصبحت هذه االفکار الهامة والسائدة بین االنثروبولوجیین الحضریین بصفة خاصة باعتبار المدن<br />مناطق او مجاالت هامة للبحث. وهذه الدراسة تتکون من فصلین , یتناول الفصل الول االطار العام<br />للدراسة وتحدید المفاهیم والمصطلحات العلمیة فی مبحثین , المبحث االول یتناول مشکلة الدراسة<br />واهمیتها واهدافها. والمبحث الثانی یتناول فیها تحدید المفاهیم العلمیة , والفصل الثانی یتناول المدینة<br />واتجاهاتها النظریة فی مبحثین , المبحث االول یتناول المدینة فی ضوء معطیات االنثروبولوجیا<br />الحضریة والمبحث الثانی االتجاهات النظریة لالنثروبولوجیا الحضریة فی دراسة المدینة .
زانکۆی گەرمیان
Journal of Garmian University
23100087
4
Genocide Conference
2017
06
01
إنعکاس إبادة الایزیدیة فی تقاریر المنظمات الدولیة قراءة فی تقاریر عدد من المنظمات الدولیة حول إبادة الایزیدیة فی 3 آب اغسطس 2014
456
480
66242
10.24271/garmian.85
KU
خضر
دوملی
* خضر دوملی - باحث وعضو مرکز دراسات السلام وحل النزاعات فی جامعة دهوک - کاتب ومدرب اعلامی وباحث فی حل النزاعات وبناء السلام - مختص ومدرب فی شؤون الاقلیات والنساء والنازحین واللاجئین مدیر المرکز الاعلامی المستقل فی کوردستان
Journal Article
2018
07
21
بعض استعراض بعض المحطات الاساسیة لانعکاس غزوة تنظیم داعش على الایزیدیة فی سنجار من قبل تنظیم داعش على الایزیدیة فی التقاریر الدولیة والاشارة الى بعض الفقرات المهمة التی تناولها بدءا من اعتبار ان ما حصل للایزیدیة هی عملیة ابادة جمایعة وصولا الى احوال النازحین او عملیات خطف النساء والاطفال یمکن ان نستنتج جملة من الامور المهمة وفقا لما یلی :
- ان تسارع الاحداث التی وقعت فی سنجار وسقوط المنطقة بسرعة فی قبضة التنظیم بعد انهیار الدفاعات العسکریة فیها جعلت من الصعوبة الوصول الى اکبر قدر ممکن من الحقائق على الارض .
- ان تضارب الارقام والاحصارات بدا منذ البدایة والى الان فیما یتعلق بعدد الضحایا وتناولها فی التقاریر الدولیة حیث لم تستقر الارقام الى الن بعد على نسب ثابتة او قریبة من بعضها البعض .
- ان هناک بعض کتاب التقاریر حاولوا منذ البدایة توجیه مسار الاحداث بخصوص ما جرى للایزیدیة من انه ابادة او بخصوص عملیات خطف النساء والاعتداء علیهن الى غیر المسار الذی هو علیه وخاصة موضوع ان الایزیدیة لن یستقبلوا الناجیات .
- ان موضوع عملیات القتل الجماعی والمقابر الجماعیة لم تزل تراوح فی مکانها ولم تأخذ مکانتها بعد فی التقاریر الدولیة کما لم تؤخذ التوصیات التی نشرت من قبلها مکانتها فی المسار العملی للمؤسسات المحلیة وخاصة ما یتعلق بالمقابر الجماعیة .
- ان التقاریر الدولیة تعتبر دلیلا کبیرا ومؤکدا على اعتبار ان ما جرى للایزیدیة هو جریمة ابادة جماعیة وستکون لها اثر کبیرا فی هذا المسار مستقبلا لما فیها من معلومات وحقائق صنفت وفق اسس علمیة وهی وثائق وعملیة توثیق مهمة ورصینة سیتم الاعتماد علیها فی المستقبل کثیرا من قبل الباحثین والمهتمین .
- حتى یبرز اهمیة تلک التقاریر وما ورد فیها من معلومات من المهم ان یتم ترجمة بعضها الى اللغة الکوردیة ونشرها مجددا لکی تصل الى اکبر قدر من الناس ولکی تصبح مصدرا لوسائل الاعلام وللباحثین الشباب .
- یتطلب من المؤسسات والمنظمات الایزیدیة الاهتمام کثیرا بهذه التقاریر وتوثیقها وتصنیفها واعادة انتاج مواد وبرامج وتقاریر اعلامیة عنها .س
- ان التقاریر الدولیة کانت دافعا کبیرا لصدور بیانات ادانة مستمرة على الجرائم التی ترتکبها داعش بحق الایزیدیة وصولا الى صدور بیان للاتحاد الاوربی والکونکریس الامریکی ومجلس حقوق الانسان التابع للامم المتحدة .
- ان التعامل مع موفدی المنظمات الدولیة من الان فصاعدا یجب ان یکون دقیقا وتقدم لهم دلائل وارقام وحقائق مهمة فی سبیل ان تستخدم وتوظف بالشکل الصحیح لأنها ستکون سندا مهما لاقرار ما حصل للایزیدیة بأنه ابادة جماعیة.
- ان التقاریر الدولیة تعتبر افضل مصدر لتناول قضیة استهداف وهجوم تنظیم داعش على الایزیدیة بخصوص نقل صور من المأساة الى المجتمع الدولی وخاصة ان کتبت بلغات تصل الى غالبیة شعوب العالم وخاصة الانکلیزیة والفرنسیة .
- اصبحت التقاریر الدولیة وتقاریر الامم المتحدة مصدرا مهما لتعرف العالم على المجتمع الایزیدی واصبحت سببا لتحرک قوى دولیة ومؤسسات کبیرة لاتخاذ مواقف واصدار بیانات بخصوص إبادة الایزیدیة فی العراق وما تعرضوا له من قبل تنظیم داعش فی الثالث من شهر آب 2014
زانکۆی گەرمیان
Journal of Garmian University
23100087
4
Genocide Conference
2017
06
01
Psychological Intervention for Disorders Stemming from Mass Violence and Genocide: A Case of Kurdish Survivors
481
494
66243
10.24271/garmian.86
KU
Pegah Ali-Mardan
Seidi
Department of Psychology, College of Education, University of Garmian
0000-0002-7133-9701
Journal Article
2018
07
21
Mass violence and genocide, as human calamities, have always been under scrutiny of<br />scientist and researchers in various fields. Yet, due to the vast irreparable nature of these<br />tragedies, they are still under continues investigation. They are different branches of<br />psychology dealing with these behaviors from different perspective. To this end, the mental<br />disorders of violence Survivors, as well as roots, causes, and conductive factors of mass<br />violence, have been thoroughly studied. Of course, treating and assisting survivors suffered<br />from such kind of violence have been neglected so far. This is more evident in the Middle<br />East and especially Kurdistan, despite various occasions of genocide and mass violence in the<br />region.<br />Consequently, the present study utilizes a descriptive-analytical approach to review and<br />analyze the existing scientific documents and to introduce treatments for disorders in<br />survivors of genocide and collective violence. To this end, more than 20 research papers and<br />relevant books have been reviewed and analyzed. Results have showed that different<br />approaches like, PET, EMDR, CBT, and TAT were successfully administered to the patients.<br />Finally, in the conclusion section, some therapeutic approaches in accord with socio-cultural<br />condition in Kurdistan are suggested to treat the genocide and collective violence survivors.
زانکۆی گەرمیان
Journal of Garmian University
23100087
4
Genocide Conference
2017
06
01
Developing a scale to measure students’ attitudes towards fanaticism
495
504
66244
10.24271/garmian.87
KU
Karim
Alzangana
Department of Psychology, College of Education, University of Garmian
Journal Article
2018
07
21
The purpose of the current study was to develop a scale to evaluate students’ attitudes towards<br />fanaticism. In order to do this, the researcher composed a questionnaire of 64 items. The<br />format of the questionnaire corresponded to the five-point Likert Scale: 1 strongly agree; 2<br />agree; 3 slightly agree; 4 strongly disagree; and 5 disagree. The research sample consisted of<br />23 undergraduate students from the University of Leicester. The research tool was an online<br />questionnaire distributed through the.EPR system. Participants completed the questionnaire in<br />return for course credit. Results of statistical analysis, obtained through the use of Statistical<br />Package for the Social Sciences (SPSS), were as follows. The internal reliability (Cronbach’s<br />Alpha) of the final structure of the scale, which consisted of 20 items, was calculated to be<br />α=.834. Statistical analysis (principal components analysis, orthogonal approach, Varimax<br />method) resulted in the following three factors: factor 1,“Fanaticism and social security” (8<br />items highly loaded on this factor); factor 2, “Religious fanaticism” (9 items highly loaded on<br />this factor); factor 3, “Fanaticism and absolute views” (3 items highly loaded on this factor).<br />These three factors explained 52.516% of the variance.<br />Fanaticism is an internal feeling which causes an individual to believe that his/her<br />opinions and ideas are permanently on the right side of truth. Fanatics simply do not accept<br />the need for debate and view people with different opinions to their own as presenting a threat<br />to their values and beliefs. Fanatical beliefs can result in discrimination and sometimes<br />aggressive behaviour towards people who hold alternative opinions and beliefs.<br />Fanaticism is a serious social and psychological issue which could present a significant
risk to the community: “Fanatical beliefs may possibly lead to a nuclear holocaust in the not-<br />too-distant future” (Ellis, 1986). Investigating intolerance and fanaticism from a
psychological and social standpoint using scientific research could help to identify some of<br />the causal factors related to these phenomena. Ultimately, this research could help to achieve<br />recognition accuracy ‘More effective recognition and a clearer understanding of fanaticism,<br />thereby making it easier to deal with and, potentially, reducing its impact on society.
Fanaticism is one of the most prevalent social and psychological phenomena in the<br />world today. There has been no community that has not been affected by some form of<br />fanaticism. Although the phenomenon of fanaticism is linked to various political and religious<br />ideas and beliefs, it can manifest in many different areas of human activity. Marimaa (2011)<br />pointed out that fanaticism is a universal phenomenon which can appear in any sphere of<br />human activity.<br />A fanatic is someone who holds certain views or ideas that he or she believes to be<br />absolutely true; doubts are never entertained. Such a person tends to view those with different<br />views as evil or even, in some way, “inhuman” (Peter, 2011). Furthermore, a fanatic will<br />defend these particular ideas vigorously, sometimes going so far as to attack those who do not<br />believe them to be valid. A fanatic holds rigidly to his point of view and is intolerant of those<br />who disagree with him. The Macmillan Dictionary describes a fanatic as “someone who has<br />very strong religious or political beliefs that often make them behave in an unreasonable<br />way”.<br />Fanaticism from the psychological perspective is a personality disorder not greatly<br />different from other phobias and neurotic conditions. A fanatic is a person who could pose a<br />major threat to the fabric of society. For this reason it has become an important topic in many<br />areas of psychological and social studies. A fanatic is more than just a narrow-minded and<br />dogmatic person. S/he tries zealously and by all means to impose her/his convictions on<br />others.” (Marimaa, 2011). However, some researchers believe that fanaticism is not always a<br />negative phenomenon. Marimaa (2011) pointed out that fanaticism could be positive or<br />negative depending on the behaviour of an individual fanatic and the reasons that lead<br />someone to become fanaticized over a particular issue.<br />Fanaticism is a learned behaviour, not an instinctive behaviour. Humans acquire this<br />behaviour through the social environment and the ideas and beliefs existing in the community.<br />Religious and political beliefs are those which can lead to the most dangerous forms of<br />fanaticism. These were, and still are, the main causes of many bloody conflicts.<br />Based on the above analysis, studying fanaticism from a scientific standpoint and using<br />scientific research may help to clarify the mechanics of this rather vague phenomenon. More<br />effective approaches to dealing with fanaticism could be a result of this method of study. It<br />could thus contribute to reducing the impact of this phenomenon on both the individual and<br />society.
of Journal مجلة جامعة کرمیان
497 acadj@garmian.edu.krd Conference Paper (July, 2017)<br />The importance of this research lies in trying to build a tool capable of measuring one<br />of the most dangerous phenomena that threaten the social fabric and cause many mental and<br />behavioural disorders. This serious problem which poses a threat to the mental health of<br />affected individuals. Fanaticism also has the potential to produce crises throughout society,<br />whether affecting the political, social or psychological spheres. A scientific approach to<br />fanaticism is likely to provide new and valuable insights into the phenomenon.
زانکۆی گەرمیان
Journal of Garmian University
23100087
4
Genocide Conference
2017
06
01
Introducing Some Traumas and PTSD among Yazidi Female Survivors from ISIS Army
505
516
66245
10.24271/garmian.88
KU
Nazdar Qudrat
Abas
MSc. Psychiatric Mental Health Nursing
Psychology Department/ College of Education/ University of Garmian
Journal Article
2018
07
21
Background: The violence against women remains one of the most serious challenges of our<br />times. Sexual violence committed in armed conflicts has been termed “history’s greatest silence”<br />is considered to be a central issue and a “top priority” in the work of the worldwide governments.<br />The discrimination and the sexual abuse of Yazidi women and girls by the terrorist group ISIS in<br />august 2014 in Sinjar is a horrible war crime against Yazidi people and an international tragedian<br />crime in this era. Yazidi people especially their females have been through lots physical and<br />psychological traumas since ISIS attack, as a result of these and other violence acts they are<br />exposed to physical problems and serious mental illnesses such as PTSD, depression and suicide,<br />sleep disorders and eating disorders. The study aims to spot the light on some of the traumas that<br />Yazidi female survivors faced with ISIS and to measure the prevalence of PTSD among the<br />survivor Females. Method: a descriptive study with purposive sampling of (52) Yazidi female<br />survivors from ISIS have given the study questionnaire, which composed of some<br />sociodemographic and general questions, and PTSD questionnaire, from September to November<br />2016, in Yazidi camps in Duhok. A descriptive statistics was used to describe the results by<br />(SPSS. 22). Results: the results have shown high percentages of the traumas that is faced by<br />Yazidi female survivors, (38.4) have hardly escaped from ISIS militants, (80.7) have lost at least<br />one member of their families, (76.9) exposed to physical violence, (61.5) exposed to sexual<br />violence, (84.6) exposed to violence by more than one person, and (75.0) of them have PTSD<br />symptoms. Recommendations: national and international interventions are required for them<br />especially for the victims of sexual violence, physical, social and psychological supports are<br />needed. Further studies and researches also required to assess their suffering and other possible<br />psychological disorders.