Journal of Garmian University

پێکهاتەى زمانى دەقەى چیرۆكەكان لە گۆڤارى كاروان لە ساڵــانى (1982 ــ 1990) هەر ساڵەو چیرۆکێک بە نمونە

Ibraheem Abdurahamn Mahmoud؛ أكرم عباس خورشيد

خول 9، ژماره‌ 4 ، ڕه‌شه‌مێ 2022، ، لاپه‌ڕه‌ 16-21

https://doi.org/10.24271/jgu.2022.165557

پوخته‌

زمان بە پێکهاتەیەکى هەرە سەرەکى دەقى ئەدەبى هەژمار دەکرێت، بەشێوەیەک ، کە هەرگیز نووسەرى دەقى ئەدەبى ... Read More

ڕۆڵی شێوەزاری ناوچەی پشدەر لە دەوڵەمەندكردنی فەرهەنگی وشەی زمانی كوردیدا

رابەر کاکە ڕەش سید مینە؛ همزە حسین حمە

خول 9، ژماره‌ 4 ، ڕه‌شه‌مێ 2022، ، لاپه‌ڕه‌ 173-183

https://doi.org/10.24271/jgu.2022.166520

پوخته‌

ئەم توێژینەوەیە بە ناونیشانی (ڕۆڵی شێوەزاری ناوچەی پشدەر لە دەوڵەمەندكردنی فەرهەنگی وشەی زمانی كوردیدا)یە. ... Read More ئەم توێژینەوەیە بە ناونیشانی (ڕۆڵی شێوەزاری ناوچەی پشدەر لە دەوڵەمەندكردنی فەرهەنگی وشەی زمانی كوردیدا)یە. زار و شێوەزارەكان ڕاستەوخۆ پێوەندییان بە بابەت و ڕووداوی ژیانی ڕۆژانەی تاكەكانی كۆمەڵەوە هەیە، ئاشكرایە شێوەزارە ناوچەییەكان ڕۆڵێكی بەرچاو لە دەوڵەمەندكردنی فەرهەنگی وشەی زمانەكان دەبینن، دیارە شێوەزاری ناوچەی پشدەریش لەبەرئەوەی فەرهەنگێكی وشەی دەوڵەمەندی هەیە وەكو شێوەزارێكی كرمانجی ناوەڕاستی گۆڤەری سلێمانی پڕیەتی لە چەندان كەرەستەی خاوی وشەی زمانی كوردی كە ڕۆڵی دەبێت لە دەوڵەمەندكردنی فەرهەنگی وشەی زمانی كوردیدا. ڕوونكردنەوەو ناساندنی فەرهەنگی دەوڵەمەندی وشەی شێوەزارەكە، لەڕووی شێوازی گۆكردن و بەكارهێنانی وشەكان و جیاكردنەوەی وشەی شێوەزارەكە بەپێی بەشەكانی ئاخاوتن و زمانپاراوی تاكەكانی ناوچەكە، هەروەها خستنەڕووی لایەنە جیاجیاكانی شێوەئاخاوتنی پشدەر لە دەوڵەمەندكردنی فەرهەنگی وشەی كوردیدا. ڕێبازی توێژینەوەكە وەسفی – شیكارییە، نموونەكان لە زاری كرمانجی ناوەڕاست و گۆڤەری ناوچەی پشدەر وەرگیراون. توێژینەوەكە جگە لە پێشەكی و ئەنجام و لیستی سەرچاوەكان، بەسەر دوو بەشی سەرەكیدا دابەشكراوە، لەبەشی یەكەم و تەوەرەی یەكەمدا پوختەیەك دەربارەی زمان و زار بەگشتی خراوەتە ڕوو، دواتر لەتەوەری دووەمدا هۆی سەرهەڵدان و زۆربوونی زار لە زماندا ڕوونكراوەتەوە، هەروەها لە تەوەری سێیەمدا باس لە هۆیەكانی دروستبوونی زارەكانی زمانی كوردی كراوە، هەروەها لە تەوەری چوارەمدا پێوەندی نێوان زمان و و زار و لەتەوەری پێنجەمدیشدا جیاوازی نێوانیان ڕوونكراوەتەوە، لە كۆتا تەوەری بەشی یەكەمدا باسی جۆرە جیاجیاكانی زار لە زماندا كراوە. لە بەشی دووەمیشدا بە درێژی باسی ڕۆڵی شێوەزاری ناوچەی پشدەر لەدەوڵەمەندكردنی فەرهەنگی وشەی زمانەكەدا كراوە، بەشێوەیەك كە سەرەتا لە تەوەری یەكەمدا پوختەیەك دەربارەی جوگرافیای ناوچەكە خراوەتە ڕوو، لە تەوەری دووەمدا پوختەیەك دەربارەی فەرهەنگ خراوەتە ڕوو، لە تەوەری سێیەمدا هۆكارە جیاجیاكانی دەوڵەمەندكردنی فەرهەنگ ڕوونكراوەتەوە، هەروەها لە تەوەری چوارەمدا ڕێگاكانی هاتنە ناوەوەی وشە بۆ ناو فەرهەنگ ڕوونكراوەتەوە، دواتریش زۆر بە پوختی جیاوازی نێوان زارە ناوچەیی و كۆمەڵایەتیەكان كراوە، ڕۆڵی زارە ناوچەییەكان لە دەوڵەمەندكردنی فەرهەنگدا بەدرێژی ڕوونكراوەتەوە، هەروەها لە دوا تەوەری بەشی دووەمیشدا نموونەی پڕاكتیكی شێوەزاری فەرهەنگی وشەی زمانەكە ڕوونكراوەتەوە، كۆتایی توێژینەوەكەش بە خاڵەكانی ئەنجام و لیستی سەرچاوە بەكارهاتووەكان هاتووە.

مــۆراڵ و زمـــان

Salam Raheem Rashid؛ نه‌وزاد ئه‌نوه‌ر کۆیی؛ جلال سعد الله حسن

خول 9، ژماره‌ 3 ، به‌فرانبار 2022، ، لاپه‌ڕه‌ 112-121

https://doi.org/10.24271/jgu.2022.160822

پوخته‌

مۆراڵ كایه‌یه‌كی گرنگی ژیانه‌، خۆی له‌ كۆمه‌ڵێك ڕه‌فتار و هه‌وڵسوكه‌تی ... Read More مۆراڵ كایه‌یه‌كی گرنگی ژیانه‌، خۆی له‌ كۆمه‌ڵێك ڕه‌فتار و هه‌وڵسوكه‌تی پێڕه‌وكراودا ده‌بینێته‌وه‌، كه‌ كۆمه‌ڵ‌ بڕیار له باره‌ی چیه‌تی و چۆنیه‌تی، و ڕاست و دروستییانه‌وه‌ ده‌دات، كه‌ ئه‌م پێڕه‌وكراوانه‌ ده‌بنه‌ به‌های مۆراڵی، كه‌واته‌‌ مۆراڵ بۆماوه‌یی نییه‌، به‌ڵكو له‌ ده‌وروبه‌ره‌وه‌ به‌ ئه‌زموون سه‌رچاوه‌ده‌گرێت. ئه‌م توێژینه‌وه‌یه‌ (مۆراڵ و زمان) له‌ بواری زمانه‌وانیی كاره‌كی دایه‌، كه‌ وه‌ك بابه‌تێكی كۆزمانه‌وانی له‌ زمانه‌كانی دیكه‌ شایه‌نی گرنگیپێدان و لێتوێژینه‌وه‌بووه‌، به‌ڵام وه‌ك ئه‌وه‌ی بزانرێت ئه‌م بابه‌ته‌ په‌یوه‌ست به‌ زمانه‌وانیی كوردییه‌وه‌ له‌ چوارچێوه‌ی كارێكی سه‌ربه‌خۆدا به‌رچاوناكه‌وێت، بۆیه‌ ئه‌م توێژینه‌وه‌یه‌ ده‌بێته‌ هه‌وڵێك‌، كه‌ به‌ هۆیه‌وه‌‌ گرنگی و كاریگه‌ریی مۆراڵی زمانی و بنه‌ماكانی نیشادیدرێت، چونكه‌ زمان و مۆراڵ وابه‌سته‌ی یه‌كدین، و زۆرجار جیاكردنه‌وه‌یان ئاسان نابێت، هه‌روه‌ها‌ بۆ نرخاندنی مۆراڵی مرۆییش پشت به‌زمان ده‌به‌سترێت،‌ چونكه‌ ئه‌وه‌ نۆرمه‌كۆمه‌ڵایه‌تییه‌كانی زمانن، كه‌ ده‌توانن ڕه‌فتاره‌ نادروسته‌كان بۆ ڕه‌فتاری دروست بگۆڕن، هه‌ر زمانیشه‌،‌ ده‌توانێت به‌ نواندنه‌ ئاوه‌زییه‌كانمان بگه‌یه‌نێت، كه‌ پشت به‌ لێهاتووییه‌كانی هزر و ئاوه‌ز ده‌به‌ستێت،‌ ئه‌مه‌ش كارلێكی نێوان زمان و به‌ها و مۆراڵ ده‌گرێته‌وه‌. میتۆدی نووسینه‌وه‌ی بابه‌ته‌كه‌، ڕێبازی شیكاریی په‌سنكه‌رانه‌یه‌، سروشتی كاره‌كه‌ش وایخواستووه‌، جگه‌ له‌ پێشه‌كی، كه‌ سه‌ره‌تایه‌كه‌ بۆ چوونه‌ نێو بابه‌ته‌كه‌وه‌ دابه‌شی سه‌ر دوو به‌ش بكرێت: به‌شی یه‌كه‌م: بۆ هه‌ریه‌كه‌ له‌ چه‌مكی مۆراڵ و خه‌سڵه‌ت و تایبه‌تمه‌ندییه‌كانی، له‌گه‌ڵ گرنگی مۆراڵ له‌ بنیاتنانی كۆمه‌ڵگه‌دا تایبه‌تكراوه‌. به‌شی دووه‌م: له‌م به‌شه‌شدا تیشك خراوه‌ته‌ سه‌ر مۆراڵ و زمان، گرنگی مۆراڵ له‌ زماندا، له‌گه‌ڵ‌ مۆراڵی زمانی، دواتریش له‌ هه‌ریه‌كه‌‌ له‌ ئیتیك و مۆراڵ و په‌یوه‌ندی و جیاوازیی نێوانیان، له‌گه‌ڵ به‌های مۆراڵییه‌ جیهانیه‌كان توێژراوه‌ته‌وه.، ئه‌نجامه‌ به‌ده‌ستهاتووه‌كان، ڕێزكردنی سه‌رچاوه‌ سوودلێوه‌رگیراوه‌كان، له‌گه‌ڵ ئه‌م پوخته‌یه‌ بوونه‌ كۆتایی ئه‌م هه‌وڵه‌.

فرەزمانی لە كۆمەڵگەی هەرێمی كوردستاندا توێژینەوەیەكی كۆزمانەوانیی كارەكییە

أمیر محمد محمدأمین؛ عەبدولڵا حوسێن ڕسول

خول 9، ژماره‌ 2 ، ڕه‌زبه‌ر 2022، ، لاپه‌ڕه‌ 50-62

https://doi.org/10.24271/jgu.2022.153525

پوخته‌

زمان بە گوێرەی ئەو شێوەیەی، كە لە ناو كۆمەڵگەدا بەكاردەهێنرێت، ناوی لێ دەنرێت. ئەم توێژینەوەیە بە ... Read More زمان بە گوێرەی ئەو شێوەیەی، كە لە ناو كۆمەڵگەدا بەكاردەهێنرێت، ناوی لێ دەنرێت. ئەم توێژینەوەیە بە ناونیشانی (فرەزمانی لە كۆمەڵگەی هەرێمی كوردستاندا، توێژینەوەیەكی كۆزمانەوانیی كارەكییە)، سنوری ئەم توێژینەوەیە پێكهاتووە لە قسەكەرانی هەرێمی كوردستان _ عێراق، كە پارێزگاكانی هەولێر، سلێمانی، دهۆك، هەڵەبجە لە خۆدەگرێت. شێوازی توێژینەوەكە تەرخانكراوە، بۆ وەرگرتنی داتا و زانیاری لە سەرجەم پێكهاتە نەتەوەییەكان و قسەكەرانی دانیشتووانی هەرێمی كوردستان لە ڕێگەی دابەشكردنی فۆڕمی ڕاپرسی بە شێوەی بژاردەی هەڕەمەكی و مەیدانی دەست بە دەست، سنوری كۆكردنەوەی زانیارییەكانیش بۆ فرەزمانی لە هەرێمی كوردستان دیاریكراوە. ڕێبازی توێژینەوەكە بریتییە لە ڕێبازی كۆزمانەوانیی شیكاری كارەكی و پڕۆگرامی ئێس پی ئێس ئێس ((SPSS، پەیڕەوكراوە، ئەم پڕۆگرامە داتاكان بە شێوەی خشتە دیاریدەكات و شیاندەكاتەوە و دەرئەنجامەكان دەخاتەڕوو. كۆمەڵگەی هەرێمی كوردستان لەبەر ئەوەی لە چەندین نەتەوە و ڕەگەز و زمانی جیاوازەوە پێكهاتووە، توێژەر گریمانەی ئەوەی كردووە، دەكرێت بە كۆمەڵگەیەكی فرەزمانی هەژماربكرێت. ناوەرۆكی ئەم توێژینەوەی پێكهاتووە لە پێشەكی و دووبەش و ئەنجام و پێشنیاز و لیستی سەرچاوەكان و پوختەی تویژینەوەكە بە زمانی عەرەبی و ئینگلیزی.

ڕۆڵی زمان له‌بواری په‌روه‌رده‌دا

ئه‌یوب ره‌شید حوسێن

خول 8، ژماره‌ 3 ، ڕێبه‌ندان 2021، ، لاپه‌ڕه‌ 70-77

https://doi.org/10.24271/jgu.2021.140668

پوخته‌

ئه‌م توێژینه‌وه‌یه‌به‌ناونیشانی (ڕۆڵی زمان له‌بواری په‌روه‌رده‌دا)یه‌، له‌م توێژینه‌وه‌یه‌دا ... Read More

بینینی توێژینه‌وه‌

ڕێکاره‌کانی فێرکردنی زمانی بیانی (که‌لتوور) به‌ نموونه‌

Rostam Muhammed Ahmed؛ Hearsh Karim Hamed

خول 6، 5th Conferance of Human sciences ، جۆزه‌ردان 2019، ، لاپه‌ڕه‌ 367-381

https://doi.org/10.24271/GARMIAN.5THC25

پوخته‌

ئاشنابوون و فێربوونی که‌لتوور، وه‌ک ناسنامه‌ی کۆمه‌ڵگا له‌ پرۆسه‌ی فێرکردنی زمانی دووه‌م یان زمانی ... Read More ئاشنابوون و فێربوونی که‌لتوور، وه‌ک ناسنامه‌ی کۆمه‌ڵگا له‌ پرۆسه‌ی فێرکردنی زمانی دووه‌م یان زمانی بیانییدا، نه‌ک ته‌نها کاریگه‌ره‌، به‌ڵکو پێویستییه‌کی هه‌نووکه‌یی و حاشاهه‌ڵنه‌گره. بۆ فێربوونی زمانی بیانیی ده‌توانرێت چه‌ندین ڕێگا و ڕێکاریی جۆراوجۆر ڕه‌چاوبکرێت، یه‌کێک له‌و ڕێگایانه‌ی که‌ ڕۆڵی به‌رچاوی هه‌یه‌، له‌ باشتر فێرکردنی زمانی بیانییدا ئاشناکردنی فێرخوازه‌ به‌ که‌لتووری ئه‌و زمانه‌ی که‌ مه‌به‌سته‌، له‌م ڕوانگه‌یه‌وه‌ هه‌وڵدراوه‌ به‌ ئاوڕدانه‌وه‌ له‌ هه‌ردوو چه‌مکی زمان و که‌لتوور و په‌یوه‌ندی نێوانیان و ڕۆڵی هه‌ردووکیان له‌سه‌ر یه‌کدی، به‌تایبه‌ت ڕۆڵی که‌لتوور له‌ پرۆسه‌ی فێرکردنی زمانی بیانیی وخستنه‌ڕووی چه‌ندین ڕێکاری زمانیی بۆ فێربوونی که‌لتووری زمانی مه‌به‌ست، کارئاسانی بکرێت بۆ‌ باشتر فێربوونی فێرخوازانی زمانی بیانی. ناساندن و خستنه‌ڕوی که‌لتوور و پیشاندانی ڕه‌گه‌زه‌کانی، باسکردنی زمان وه‌کو ڕه‌گه‌زێکی که‌لتوور و ده‌رخستنی په‌یوه‌ندی و په‌یوه‌ستی نێوان زمان و که‌لتوور له‌ چوارچێوه‌ی نه‌ته‌وه‌ و کۆمه‌ڵگادا، به‌جۆرێک نه‌ زمان بێ که‌لتوور ده‌بێت و نه‌ که‌لتووریش بێ زمان، ده‌توانێت په‌یامی خۆی به‌باشی بگه‌یه‌نێت. پرۆسه‌ی فیرکردن وه‌ک پرۆسه‌یه‌کی هه‌مه‌لایه‌نه‌ی زانستی و مه‌عریفی و ڕۆشنگه‌ریی و ئه‌کادیمی له‌ رێگه‌ی ئاوێته‌بوون و ئاوێزانی لایه‌نه‌کانی که‌لتووری نه‌ته‌وه‌ و زمانی کۆمه‌ڵگاوه‌ دێته‌به‌رهه‌م.

ئه‌و توێژینه‌وانه‌ی ئاماده‌ن بۆ بڵاوكردنه‌وه‌

ژماره‌ی ئێستا

خول 9 (2022)

خول 8 (2021)

خول 7 (2020)

خول 6 (2019)

خول 5 (2018)

خول 4 (2017)

خول 3 (2017)

وشه‌ بنچینه‌ییه‌كان = زمان

پێکهاتەى زمانى دەقەى چیرۆكەكان لە گۆڤارى كاروان لە ساڵــانى (1982 ــ 1990) هەر ساڵەو چیرۆکێک بە نمونە

پوخته‌

ڕۆڵی شێوەزاری ناوچەی پشدەر لە دەوڵەمەندكردنی فەرهەنگی وشەی زمانی كوردیدا

پوخته‌

مــۆراڵ و زمـــان

پوخته‌

فرەزمانی لە كۆمەڵگەی هەرێمی كوردستاندا توێژینەوەیەكی كۆزمانەوانیی كارەكییە

پوخته‌

ڕۆڵی زمان له‌بواری په‌روه‌رده‌دا

پوخته‌

ڕێکاره‌کانی فێرکردنی زمانی بیانی (که‌لتوور) به‌ نموونه‌

پوخته‌