جۆری توێژینه‌وه‌ : Original Article

نوسه‌ر

Department of Kurdish Language, College of Linguistics and Humanities, University of Garmian, Kalar, Kurdistan Region ,Iraq

پوخته‌

ناونیشانى توێژینه‌وه‌که‌ و هۆى هه‌ڵبژاردنى: په‌یوه‌ندى مه‌رگى نووسه‌ر و سێگۆشه‌ى داهێنانى ئه‌ده‌بى له‌ ڕوانگه‌ى بونیادگه‌رییانه‌ى ڕۆلان بارته‌وه، ناونیشانى ئه‌م توێژینه‌وه‌یه‌، که‌ هۆى هه‌ڵبژاردنه‌که‌ى ده‌گه‌ڕێته‌وه‌ بۆ ئه‌وه‌ى له‌ ڕه‌خنه‌ى ئه‌ده‌بى کوردیدا وه‌ک پێویست لا له‌م بابه‌ته‌ تیۆرییه‌ نه‌کراوه‌ته‌وه‌و وه‌ک پێویست تاوتوێ نه‌کراوه‌.
گرنگیى ناونیشانه‌که‌: گرنگى ئه‌م ناونیشانه‌ خۆى له‌وه‌دا ده‌بینێته‌وه‌، که‌ له‌ ئاستى تیۆریدا کۆمه‌ڵێک سه‌رنج له‌باره‌ى چه‌مکى مه‌رگى نووسه‌ر و سێگۆشه‌ى داهێنانه‌وه‌ ده‌خاته‌ڕوو، که‌ ڕه‌هه‌ندى فراوانیان له‌ به‌ستێنى ڕه‌خنه‌ى ئه‌ده‌بیدا داگیر کردووه‌.
ڕێبازى توێژینه‌وه‌که‌: بۆئه‌وه‌ى به‌شێوه‌یه‌کى زانستى ڕێگه‌کانى روونکردنه‌وه‌ى مه‌به‌ست بگرینه‌به‌ر، پشتمان به‌ ڕێبازى توێژینه‌وه‌ى (شیکارى- ڕه‌خنه‌یى) به‌ستووه‌و له‌ڕێگه‌ى سه‌رچاوه‌کانه‌وه‌ زانیارییه‌ تیۆرییه‌کانمان پشتڕاست کردووه‌ته‌وه‌.
سنوورى توێژینه‌وه‌که‌: چوارچێوه‌ى زانستیى ئه‌م توێژینه‌وه‌یه‌ خۆى له‌ بۆچوونى بونیادگه‌رییانه‌ى ڕۆلان بارتدا ده‌بینێته‌وه‌و له‌ هه‌ندێ شوێندا به‌پێى پێویست بۆچوونى چه‌ند بونیادگه‌رێکى تر تێهه‌ڵکێشى باسه‌که‌ کراوه‌.
کێشه‌ى توێژینه‌وه‌که‌: کێشه‌ى ئه‌م توێژینه‌وه‌یه‌ له‌ ده‌ورى ئه‌و پرسیاره‌ ڕه‌خنه‌ییه‌دا ده‌سووڕێته‌وه‌، که‌ ئاخۆ مه‌رگى نووسه‌ر وه‌کوو تیۆرێکى ڕه‌خنه‌یى چ جۆره‌ په‌یوه‌ندییه‌کى له‌گه‌ڵ ڕه‌هه‌نده‌کانى سێگۆشه‌ى داهێناندا هه‌یه‌؟
پێکهاته‌ى توێژینه‌وه‌که‌: توێژینه‌وه‌که‌ له‌ دوو به‌شى سه‌ره‌کى پێکهاتووه‌. له‌ به‌شى یه‌که‌مدا که‌ دوو ته‌وه‌ر له‌خۆده‌گرێت، باس له‌ چه‌مکى مه‌رگى نووسه‌ر کراوه‌، به‌وه‌ى له‌ ته‌وه‌رى یه‌که‌مدا له‌ ڕووى تیۆرییه‌وه‌ چه‌مکه‌که‌ ڕوون کراوه‌ته‌وه‌و ئاوڕ له‌ ڕه‌هه‌نده‌ مێژووییه‌که‌یشى دراوه‌ته‌وه‌. له‌ ته‌وه‌رى دووه‌مدا بنه‌ماکانى چه‌مکى مه‌رگى نووسه‌ر خراوه‌ته‌ ڕوو. به‌شى دووه‌میش تایبه‌ته‌ به‌ ڕوونکردنه‌وه‌ى په‌یوه‌ندیى چه‌مکى مه‌رگى نووسه‌ر له‌گه‌ڵ ڕه‌هه‌نده‌کانى سێگۆشه‌ى داهێناندا، که‌ ئه‌مه‌ش له‌ ڕێى دوو ته‌وه‌ره‌وه‌ خراوه‌ته‌ڕوو. له‌ ته‌وه‌رى یه‌که‌مدا مه‌رگى نووسه‌ر و زمان باس کراوه‌و ته‌وه‌رى دووه‌میش بۆ مه‌رگى نووسه‌ر و ده‌ق تایبه‌ت کراوه‌و ته‌وه‌رى سێیه‌م و کۆتاییش ته‌رخانه‌ بۆ مه‌رگى نووسه‌ر پرۆسه‌ى خوێندنه‌وه‌. به‌م شێوه‌یه‌ توێژینه‌وه‌که‌ کۆتایى دێت و گرنگترین ئه‌نجامه‌کانیش له‌ سیاقى چه‌ند خاڵێکدا گه‌ڵاڵه‌کراون.

وشه‌ بنچینه‌ییه‌كان

  1. بابه‌ک ئه‌حمه‌دی: پێکهاته‌و ڕاڤه‌ى ده‌ق (کتێبی دووهه‌م)، و: مه‌سعود بابایی، چاپی یه‌که‌م، بێ ناوی چاپخانه‌، هه‌ولێر، 2005.
  2. 2ابه‌ک ئه‌حمه‌دی: پێکهاته‌و ڕاڤه‌ى ده‌ق، وه‌رگێڕانی: مه‌سعودبابایی، کتێبی سێهه‌م، چاپی یه‌که‌م، چاپخانه‌ی هه‌ولێر، 2005.
  3. 3بنه‌ماکانی مۆدێرنه‌ له‌ شیعره‌کانی شێرکۆ بێکه‌سدا، لوقمان ڕه‌ئوف، چاپی یه‌که‌م، چاپخانه‌ى سه‌رده‌م، سلێمانی، 2009.
  4. په‌نجا فه‌یله‌سوف و  بیرمه‌ندی هاوچه‌رخ له‌ بونیادگه‌رییه‌وه‌
  5. بۆ پۆستمۆدێرنیزم، جۆن لیتشه‌، وه‌رگێڕانی: دیدار ئه‌بو زێد، چاپی یه‌که‌م، چاپخانه‌ى ڕۆژهه‌ڵات، هه‌ولێر، 2012.
  6. جۆره‌کانى ده‌قئاوێزان له‌ ڕۆمانی (پێنجه‌مین کتێب)ی
  7. جه‌بار جه‌مال غه‌ریبدا (لێکۆڵینه‌وه‌یه‌کی تیۆری پراکتیکییه‌)، پ.ی.د.نه‌جم خالید ئه‌ڵوه‌نی، چاپی یه‌که‌م، چاپخانه‌ى که‌مال، سلێمانى، 2012.
  8. 6.حه‌مه‌سه‌عید حه‌سه‌ن: قوڵپی پێکه‌نینن، چاپی یه‌که‌م، ده‌زگای ئاراس، چاپخانه‌ى وه‌زاره‌تی په‌روه‌رده‌، هه‌ولێر، 2004.
  9. 7.شوکری عزیز ئه‌لمازى (د): تیۆری ئه‌ده‌ب، وه‌رگێڕانى: سه‌ردار ئه‌حمه‌د گه‌ردى، چاپى یه‌که‌م، چاپخانه‌ى بینایى، هه‌ولێر، 2010.
  10. 8.ژان پۆل سارته‌ر: ئه‌ده‌ب چییه‌؟، و: مسته‌فا غه‌فور، چاپی یه‌که‌م، چاپخانه‌ى خانی، دهۆک، 2009.
  11. 9.ڕۆلان بارت: چێژی دق، وه‌رگێڕانی: ئیسماعیل زراعی، چاپی یه‌که‌م، چاپخانه‌ى مناره‌، هه‌ولێر، 2007.
  12. 10.سه‌مه‌د ئه‌حمه‌د: له‌ناو بازنه‌ی ده‌قدا (ڕه‌خنه‌و لێکۆڵینه‌وه‌ی ئه‌ده‌بی)، چاپی یه‌که‌م، وه‌زاره‌تی ڕۆشنبیری، سلێمانی، 2003.
  13. 11.عه‌بدولموته‌لیب عه‌بدوڵڵا: شه‌ڕی زمان له‌پێناو ته‌ئویلکردنی ده‌قدا، چاپی یه‌که‌م، چاپخانه‌ی کارۆ، سلێمانی، 2010.
  14. 12.عه‌لی تاهیر به‌رزنجی (د): چه‌ند توێژینه‌وه‌یه‌کی ڕه‌خنه‌یی، چاپى یه‌که‌م، ئه‌کادیمیاى کوردى، هه‌ولێر، 2012.
  15. 13.عه‌لی تاهیر حسه‌ین (د): ڕه‌خنه‌ی بونیادگه‌ری له‌ تیۆره‌وه‌ بۆ پراکتیزه‌کردن، چاپی یه‌که‌م، چاپخانه‌ى سه‌رده‌م، سلێمانی، 2008.
  16. 14.عومه‌ر میراوده‌لی: خوێندنه‌وه‌و ڕاڤه‌، چاپی یه‌که‌م، چاپخانه‌ى سیما، سلێمانی، 2011.
  17. 15.که‌مال مه‌عروف (د)، تیۆره‌ نوێیه‌کانی ڕه‌خنه‌ى ئه‌ده‌بی، چاپی یه‌که‌م، چاپخانه‌ى له‌ریا، سلێمانی، 2012.
  18. 16.موحسن ئه‌حمه‌د عومه‌ر (د): فه‌رهه‌نگی ئه‌ده‌بی، چاپى یه‌که‌م، ناوه‌ندى چاودێر، سلێمانى، 2011.
  19. 1.به‌ختیار محه‌مه‌د: نووسه‌رو نووسین، گۆڤاری هه‌نار، ژماره‌ (89)، یۆنیۆی 2013.
  20. 2.پێشڕه‌و عه‌بدوڵڵا: ده‌قێتی ده‌ق، گۆڤاری ڕامان، ژماره‌ (158)، 5/7/2010.
  21. 3.حه‌مه‌که‌ریم عارف: خوێندنه‌وه‌ى خوێندنه‌وه‌، گۆڤاری هه‌نار، ژماره‌ (689، سێپتێمبه‌ری 2011.
  22. 4.عه‌بدولخالیق یه‌عقووبی: ڕه‌سه‌نایه‌تی ده‌ق له‌ چیرۆکدا، گۆڤاری ڕامان، ژماره‌ (181)، 5/6/2012.
  23. 5.عومه‌ر محه‌مه‌دی: پێکهاته‌ی ده‌ق و  زمانی، گۆڤاری ڕامان، ژماره‌ (117)، 5/2/2007.
  24. ادیث کیرزویل: عصر البنیویة‌، ترجمه‌: جابر عصفور، الطبعه‌ الاولى، دار افاق عربیه‌ بغداد، 1985.
  25. أندرو بینیت: المؤلف، ترجمه‌: سری خریس، الطبعه‌ الاولى، هیئه‌ أبو ظبی للثقافه‌ والتراث، أبوظبی، 2011.
  26. أومبیرتو ایکو: التأویل بین السیمیائیات والتفکیکیه‌، ترجمه‌: سعید بنکراد، الطبعه‌ الثانیه‌، المرکز الثقافی العربی، الدار البیظاء ، المغرب، 2004.
  27. رولان بارت: نقد وحقیقه‌، ترجمه‌: د.منذر العیاشی، الطبعه‌ الاولى، مرکز الانماء الحظاری، 1994.
  28. فردریک نیتشه: هکذا تکلم زرادشت، ترجمه‌ فیلکس فارس، منشورات المکتب العالمی للطباعه‌ والنشر، بیروت، لبنان، بدون تاریخ وبدون رقم الطبعه‌.
  29. محمد عزام: النص الغائب (تجلیات التناص فی الشعر العربی)، الطبعه‌ الاولى، منشورات اتحاد کتاب العرب، دمشق، 2001.
  30. محمد عزام: تحلیل الخطاب الادبی على ضوء  المناهج النقدیه‌ الحدیثه‌ (دراسه‌ فی نقد النقد)، الطبعه‌ الاولى، اتحاد کتاب العرب، دمشق، 2003.
  31. محمد ندیم خشفه‌، تأصیل النص (المنهج البنیوی لدى لوسیان غولدمان)، الطبعه‌ الاولى، مرکز الانماء  الحظاری، حلب، 1997.
  32. أحمد شریف بسام: رولان بارث موت المؤلف (موت الکاتب)، وزاره‌ التعلیم العالی والبحث العلمی، جامعه‌ الجزائر، 2008/2009.
  33. 1.تداخل الاجناس وانتهاک الحدود (مدخل نظری)، د. عاطف البطرس، موقع الامبراطور، www.alimbaratur.com
  34. 2.عدنان الهلالی: رولان بارت متعة‌ الکتابة‌ ولذة‌ النص، http://difaf.forumactif.org/t1836-topic
  35. 3.مجلة‌ الجمعیة‌ الفلسفیة‌ المصریة‌: موت الرب وموت
  36. الأب- دراسة‌ فی الإلحاد الوجودی- نیتشة و دوستویفسکی نموذجین، العدد (19) لسنة‌ 2006، https://kareemessayyad.wordpress.com/2010/01/08
1.        ئه‌حمه‌دی مه‌لا، په‌ناهه‌نده‌، چاپی یه‌که‌م، چاپخانه‌ی ڕه‌نج، سلێمانی، 2006.
2.        به‌ختیار عه‌لى، کۆشکى باڵنده‌ غه‌مگینه‌کان، چاپى یه‌که‌م، چاپخانه‌ى کارۆ، سلێمانى، 2009.
3.        به‌ختیار عه‌لی، شاری مۆسیقاره‌ سپییه‌کان، چاپی یه‌که‌م، چاپخانه‌ى ڕه‌نج، سلێمانى، 2005.
4.        به‌ختیار عه‌لی، غه‌زه‌لنووس و باغه‌کانی خه‌یاڵ، چاپی یه‌که‌م، چاپخانه‌ی ڕه‌نج، سلێمانی، 2008.
5.        به‌ختیار عه‌لی، که‌شتیی فریشته‌کان، به‌رگی دووه‌م، چاپی یه‌که‌م، ناوه‌ندی ئه‌ندێشه‌, چاپخانه‌ی کارۆ، سلێمانی، 2013.
6.        به‌ختیار عه‌لی، که‌شتیی فریشته‌کان، به‌رگی یه‌که‌م، چاپی یه‌که‌م، ناوه‌ندی ئه‌ندێشه‌، چاپخانه‌ی ڕۆژهه‌ڵات، هه‌ولێر، 2012.
7.        سه‌ڵاح عومه‌ر، وێنه‌یه‌ک به‌سه‌ر ئاوه‌وه، چاپی یه‌که‌م، چاپخانه‌ی کارۆ، سلێمانی، 2010.
8.        عه‌تا نه‌هایی، گره‌وی به‌ختی هه‌ڵاڵه، چاپی یه‌که‌م، چاپخانه‌ی ڕه‌نج، سلێمانی، 2007.
9.        فه‌رهاد پیرباڵ، هۆتێل ئه‌وروپا، چاپی یه‌که‌م، ده‌زگای ئاراس، هه‌ولێر، 2010.
10.      کاروان عومه‌ر کاکه‌سوور، که‌ناڵی مه‌یموونه‌ چه‌کداره‌کان، چاپی دووه‌م، ده‌زگای سه‌رده‌م، سلێمانی، 2012.
11.     دووه‌م/ کتێبه‌کان:
12.     ئه‌لبێر کامۆ، ئه‌فسانه‌ى سیزیف، و: ئازاد به‌رزنجی، چاپی یه‌که‌م، ناوه‌ندی غه‌زه‌لنووس، سلێمانی، 2014.
13.     ئومێد حه‌مه‌عه‌لى، کێشه‌ى بوونى مرۆڤ، چاپى یه‌که‌م، ناوه‌ندى ئه‌ندێشه‌، سلێمانى، 2015.
14.     به‌ختیار عه‌لی، نه‌رسیسی کوژراو، چاپی یه‌که‌م، ناوه‌ندی ئه‌ندێشه‌, سلێمانی، 2015.
15.     ڕه‌سوڵ حه‌مه‌د ڕه‌سوڵ، جیهانبینی له‌ ڕۆمانی کوردیدا کرمانجی خواروو ساڵی (2000- 2010)، چاپی یه‌که‌م، به‌ڕێوبه‌رێتی چاپ و بڵاوکردنه‌وه‌ى سلێمانی، چاپخانه‌ی که‌مال، سلێمانى، 2013.
16.     ژان پۆل سارته‌ر, ده‌رگا داخراوه‌کان، و: نه‌جاتی عه‌بدوڵڵا, چاپی یه‌که‌م, ده‌زگای سه‌رده‌م, سلێمانی, 2015.
17.     ژان پۆل سارته‌ر، بـوون و نه‌بوون، و: محه‌مه‌د که‌مال (د)، ده‌زگای سه‌رده‌م، چاپی یه‌که‌م، سلێمانی، 2011.
18.     کۆمه‌ڵێک نووسه‌ر, ئاشنابوون به‌ هایدگه‌ر, ده‌زگای ئایدیا, چاپی یه‌که‌م, چاپخانه‌ى دلێر, سلێمانی, 2015.
19.     محه‌مه‌د که‌مال (د), بـوون و داهێنان، چاپخانه‌ی ده‌زگای سه‌رده‌م, سلێمانی, 2004.
20.     محه‌مه‌د که‌مال (د), فه‌لسه‌فه‌ی سارته‌ر و خوێندنه‌وه‌یه‌کی نوێ، چاپی یه‌که‌م، ده‌زگای سه‌رده‌م، سلێمانی، 2005.
21.     محه‌مه‌د که‌مال (د), فینۆمینۆلۆجی, چاپی یه‌که‌م, چاپخانه‌ی بینایی, سلێمانی، بێ ساڵی چاپ.
22.     محه‌مه‌د که‌مال (د)، فه‌لسه‌فه‌ى سارته‌ر و خوێندنه‌وه‌یه‌کى نوێ، چاپى یه‌که‌م، ده‌زگاى سه‌رده‌م، سلێمانى، 2005.
23.     محه‌مه‌د که‌مال (د)، هایدیگه‌ر و شۆڕشێکى فه‌لسه‌فى، چاپى یه‌که‌م، ده‌زگاى سه‌رده‌م، سلێمانى، 2007.
24.     هاشم سه‌ڕاج، کتێب و ئاسۆکانی خوێندنه‌وه، چاپی یه‌که‌م، چاپخانه‌ی دارا، هه‌ولێر، 2013.
25.     هۆتێل ئه‌وروپا و عیشق و گه‌ڕیده‌یی، هاشم سه‌ڕاج، گۆڤاری (ڕامان)، ژماره‌ (178)، 5/3/2012.
 
26.     الدروس الاولى فی الفلسفة‌, فریدریک لوبیز, ت: علی بو ملحم, الطبعة‌ الاولى, المؤسسة‌ الجامعیة‌ للدراسات والنشر, الامارات- أبوظبی, 2009.
27.     سارتر بین الفلسفة‌ والادب, مجاهد عبدالمنعم مجاهد, الطبعة‌ الاولى, دار الثقافة‌ للنشر والتوزیع, القاهرة‌, دون سنه‌ الطبع.
28.     الغثیان، جان بول سارتر، ت: سهیل إدریس، دار الاداب ، الطبعة‌ الرابعة‌, بیروت، 2004.
29.     الغیر فی فلسفة‌ سارتر, فؤاد کامل, دار المعارف, مطبعة‌ دار المعارف, مصر- القاهرة‌, دون سنة‌ الطبع.
30.     الفلسفة‌ المعاصرة‌ فی أوروبا، ا.م. بوشنسکی، ترجمة‌: عزت قرنی (د)، سلسله‌‌ عالم المعرفة‌‌، الطبعة‌ الاولى، کویت، 1992.
31.     المذاهب الوجودیة‌ من کیرکجورد الى جان بول سارتر, ریجیس جولیفیة‌, ت: فؤاد کامل, الطبعة‌ الاولى, دار الاداب, بیروت, 1988.
32.      سارتر (قدم أول), فیلیب تادی, ترجمه‌: روزبه‌ معادی, چاپ دوم, چاپ و صحافی فاروس, تهران, 1379.
1.        ئه‌حمه‌دی مه‌لا، په‌ناهه‌نده‌، چاپی یه‌که‌م، چاپخانه‌ی ڕه‌نج، سلێمانی، 2006.
2.        به‌ختیار عه‌لى، کۆشکى باڵنده‌ غه‌مگینه‌کان، چاپى یه‌که‌م، چاپخانه‌ى کارۆ، سلێمانى، 2009.
3.        به‌ختیار عه‌لی، شاری مۆسیقاره‌ سپییه‌کان، چاپی یه‌که‌م، چاپخانه‌ى ڕه‌نج، سلێمانى، 2005.
4.        به‌ختیار عه‌لی، غه‌زه‌لنووس و باغه‌کانی خه‌یاڵ، چاپی یه‌که‌م، چاپخانه‌ی ڕه‌نج، سلێمانی، 2008.
5.        به‌ختیار عه‌لی، که‌شتیی فریشته‌کان، به‌رگی دووه‌م، چاپی یه‌که‌م، ناوه‌ندی ئه‌ندێشه‌, چاپخانه‌ی کارۆ، سلێمانی، 2013.
6.        به‌ختیار عه‌لی، که‌شتیی فریشته‌کان، به‌رگی یه‌که‌م، چاپی یه‌که‌م، ناوه‌ندی ئه‌ندێشه‌، چاپخانه‌ی ڕۆژهه‌ڵات، هه‌ولێر، 2012.
7.        سه‌ڵاح عومه‌ر، وێنه‌یه‌ک به‌سه‌ر ئاوه‌وه، چاپی یه‌که‌م، چاپخانه‌ی کارۆ، سلێمانی، 2010.
8.        عه‌تا نه‌هایی، گره‌وی به‌ختی هه‌ڵاڵه، چاپی یه‌که‌م، چاپخانه‌ی ڕه‌نج، سلێمانی، 2007.
9.        فه‌رهاد پیرباڵ، هۆتێل ئه‌وروپا، چاپی یه‌که‌م، ده‌زگای ئاراس، هه‌ولێر، 2010.
10.      کاروان عومه‌ر کاکه‌سوور، که‌ناڵی مه‌یموونه‌ چه‌کداره‌کان، چاپی دووه‌م، ده‌زگای سه‌رده‌م، سلێمانی، 2012.
11.     دووه‌م/ کتێبه‌کان:
12.     ئه‌لبێر کامۆ، ئه‌فسانه‌ى سیزیف، و: ئازاد به‌رزنجی، چاپی یه‌که‌م، ناوه‌ندی غه‌زه‌لنووس، سلێمانی، 2014.
13.     ئومێد حه‌مه‌عه‌لى، کێشه‌ى بوونى مرۆڤ، چاپى یه‌که‌م، ناوه‌ندى ئه‌ندێشه‌، سلێمانى، 2015.
14.     به‌ختیار عه‌لی، نه‌رسیسی کوژراو، چاپی یه‌که‌م، ناوه‌ندی ئه‌ندێشه‌, سلێمانی، 2015.
15.     ڕه‌سوڵ حه‌مه‌د ڕه‌سوڵ، جیهانبینی له‌ ڕۆمانی کوردیدا کرمانجی خواروو ساڵی (2000- 2010)، چاپی یه‌که‌م، به‌ڕێوبه‌رێتی چاپ و بڵاوکردنه‌وه‌ى سلێمانی، چاپخانه‌ی که‌مال، سلێمانى، 2013.
16.     ژان پۆل سارته‌ر, ده‌رگا داخراوه‌کان، و: نه‌جاتی عه‌بدوڵڵا, چاپی یه‌که‌م, ده‌زگای سه‌رده‌م, سلێمانی, 2015.
17.     ژان پۆل سارته‌ر، بـوون و نه‌بوون، و: محه‌مه‌د که‌مال (د)، ده‌زگای سه‌رده‌م، چاپی یه‌که‌م، سلێمانی، 2011.
18.     کۆمه‌ڵێک نووسه‌ر, ئاشنابوون به‌ هایدگه‌ر, ده‌زگای ئایدیا, چاپی یه‌که‌م, چاپخانه‌ى دلێر, سلێمانی, 2015.
19.     محه‌مه‌د که‌مال (د), بـوون و داهێنان، چاپخانه‌ی ده‌زگای سه‌رده‌م, سلێمانی, 2004.
20.     محه‌مه‌د که‌مال (د), فه‌لسه‌فه‌ی سارته‌ر و خوێندنه‌وه‌یه‌کی نوێ، چاپی یه‌که‌م، ده‌زگای سه‌رده‌م، سلێمانی، 2005.
21.     محه‌مه‌د که‌مال (د), فینۆمینۆلۆجی, چاپی یه‌که‌م, چاپخانه‌ی بینایی, سلێمانی، بێ ساڵی چاپ.
22.     محه‌مه‌د که‌مال (د)، فه‌لسه‌فه‌ى سارته‌ر و خوێندنه‌وه‌یه‌کى نوێ، چاپى یه‌که‌م، ده‌زگاى سه‌رده‌م، سلێمانى، 2005.
23.     محه‌مه‌د که‌مال (د)، هایدیگه‌ر و شۆڕشێکى فه‌لسه‌فى، چاپى یه‌که‌م، ده‌زگاى سه‌رده‌م، سلێمانى، 2007.
24.     هاشم سه‌ڕاج، کتێب و ئاسۆکانی خوێندنه‌وه، چاپی یه‌که‌م، چاپخانه‌ی دارا، هه‌ولێر، 2013.
25.     هۆتێل ئه‌وروپا و عیشق و گه‌ڕیده‌یی، هاشم سه‌ڕاج، گۆڤاری (ڕامان)، ژماره‌ (178)، 5/3/2012.
 
26.     الدروس الاولى فی الفلسفة‌, فریدریک لوبیز, ت: علی بو ملحم, الطبعة‌ الاولى, المؤسسة‌ الجامعیة‌ للدراسات والنشر, الامارات- أبوظبی, 2009.
27.     سارتر بین الفلسفة‌ والادب, مجاهد عبدالمنعم مجاهد, الطبعة‌ الاولى, دار الثقافة‌ للنشر والتوزیع, القاهرة‌, دون سنه‌ الطبع.
28.     الغثیان، جان بول سارتر، ت: سهیل إدریس، دار الاداب ، الطبعة‌ الرابعة‌, بیروت، 2004.
29.     الغیر فی فلسفة‌ سارتر, فؤاد کامل, دار المعارف, مطبعة‌ دار المعارف, مصر- القاهرة‌, دون سنة‌ الطبع.
30.     الفلسفة‌ المعاصرة‌ فی أوروبا، ا.م. بوشنسکی، ترجمة‌: عزت قرنی (د)، سلسله‌‌ عالم المعرفة‌‌، الطبعة‌ الاولى، کویت، 1992.
31.     المذاهب الوجودیة‌ من کیرکجورد الى جان بول سارتر, ریجیس جولیفیة‌, ت: فؤاد کامل, الطبعة‌ الاولى, دار الاداب, بیروت, 1988.
32.      سارتر (قدم أول), فیلیب تادی, ترجمه‌: روزبه‌ معادی, چاپ دوم, چاپ و صحافی فاروس, تهران, 1379.