جۆری توێژینهوه : Original Article
نوسهران
بهشى زمانى کوردى، کۆلێجى پهروهرده، زانکۆى گهرمیان
پوخته
ناونیشانى توێژینهوهکه بریتییه له (پرۆسه مۆرفۆفۆنۆلۆجییهکان له زمانى کوردیدا)، ئهمهش به مهبهستى ڕوونکردنهوهى ئهو کاریگهرییانهى که پێکهاتهکانى زمان له سهر یهکترى ههیانه، ئاستى مۆرفۆفۆنۆلۆجى، وهک بهشێک (ناوبهند) له زماندا، خوێندنهوهیهکى دروستهیى (پێکهاتهیى) فۆنۆلۆجى مۆرفێمهکانه، واته پێکهوهبهستنى فۆنێمهکان له ناو مۆرفێمهکاندا، خۆى به شیکردنهوهى دهنگهکانى زمانهوه خهریکدهکات. مۆرفۆفۆنۆلۆجى ئاستێکى سهربهخۆ نییه و له نێوان ههردوو ئاستى فۆنۆلۆجى و مۆرفۆلۆجیدا دروستبووه. گرنگى سهرهکى لهم لێکۆڵینهوهیهدا، تیشکخستنهسهر ههندێک لایهنى پێڕهوبهندى زمانى کوردییه له ڕووى گۆڕان و داڕشتنى دیارده و یاساکانى زمانهکه و خستنهڕووى ئهو گۆڕانکارییه فۆنۆلۆجییانهى که بهسهر وشه و مۆرفێمهکاندا دێن. ههروهها لهم توێژینهوهیهدا ڕێبازى سینکرۆنى و بهراوردکارى، پهیڕهوکراوه، پێکهاتهکانى فۆنۆلۆجى و مۆرفۆلۆجى بهپێى ئاخاوتنى ڕۆژانهى خهڵکى و به شێوهى دیالێکتى کرمانجیى ناوهڕاست لێکدراوهتهوه.
سهرچاوه کوردییهکان:
- ئومێد بهرزان برزۆ(2013)، بهراوردێکى کهرهسته مۆرفۆسینتاکسییهکانى له زارى کرمانجى ناوهڕاست و خوارودا، ژماره (1)، گۆڤارى زانکۆى گهرمیان.
- بازیان یونس محێدین (2013)، پهیوهندى ئاستى مۆرفۆلۆجى به ئاستى فۆنۆلۆجى و سینتاکس ، چاپخانهى موکریان، چاپى یهکهم ،ههولێر.
- دارا حمید محمد(2014)، ههندێ لایهن له تیۆرهکانى زمان، چاپخانهى گهنج، چاپى یهکهم.
- عهبدوللا حوسێن ڕهسووڵ(2015)، چهند باسێکى وردى زمانهوانى – کوردى، بهرگى یهکهم، چاپى یهکهم، چاپخانهى هێڤى، ههولێر.
- عهبدولواحید موشیر دزهیى(2013)، وشهسازى زمانى کوردى، بلآوکراوهکانى کتێبخانهى ئاودێر، چاپى یهکهم، ههولێر.
- محهمهدى مهحویى(2001)، زمان زانستى زمان سهرهتایهک بۆ زانستى زمان، دهزگاى چاپ و پهخشى سهردهم، بهرگى یهککهم، سلێمانى.
- محهمهدى مهحویى(2008)، فۆنهتیک و فۆنۆلۆژیى، فۆنهتیک، بهرگى یهکهم، زانکۆى سلێمانى.
- محهمهدى مهحویى(2008)، فۆنهتیک و فۆنۆلۆژیى، فۆنۆلۆژیى، بهرگى دووهم ، زانکۆى سلێمانى.
- محهمهدى مهحوى(2009)، مۆدێل و مۆدێلهکانى ڕێزمان، چاپخانهى ڕهنج، سلێمانى.
- محهمهدى مهحوى (2010)، مۆرفۆلۆژى و بهیهکداچوونى پێکهاتهکان، (مۆرفۆلۆژیى کوردى ) بهرگى یهکهم، سلێمانى.
- محمد معروف فتاح (1990)، زمانهوانى، ههولێر . ههژار قادر ئیسماعیل (2013) ، ڕۆنانى بڕگهو سنورى بڕگه له شێوه زارى باڵهکیاندا، ههولێر.
نامه زانکۆییهکان:
- پێشرهو ساڵهح عهلى (2015) یاسا مۆرفۆفۆنۆلۆجییهکان له داڕشتهى مۆرفۆسینتاکس دا، نامهى ماجستێر، زانکۆى سلێمانى، سلێمانى.
- عادل ڕهشید قادر(2008)، فۆنۆلۆژیى زمانى کوردى- کرمانیى سهروو، نامهى دکتۆرا، زانکۆى سلێمانى.
- فهرهیدون عهبدول محهمهد(1988)، نادیارى، نامهى ماستهر، زانکۆى سهلاحهددین.
15.ناهیده ڕهحمان خهلیل(2013)، زمانپژان و سایکۆ- فۆنۆلۆژییهکانى زمانى کوردى،ماجستێر، زانکۆى سلێمانى.
- هێرش کهریم حهمید(2015)، بهراوردێکى مۆرفۆفۆنێمى له زمانى کوردى و فارسیدا، نامهى ماجستێر، زانکۆى سلێمانى، سلێمانى.
سهرچاوه عهرهبییهکان:
- احمد مختار عمر (1997)، دراسة الصوت اللغوی، جامعة القاهره، القاهیرة، مصر.
- بریجیتة بارتشت(2010)، مناهج علم اللغة، ترجمة أ.د.سعید حسن بحیرى، الطبعة الثانیة، مۆسسة المختار، القاهیرة، مصر.
- عبدالقادر عبدالجلیل(1998)، علم الصرف الصوتی MORPHO-PHONOLOGY، جامعة ال البیت،عمان ،الاردن.
سهرچاوه ئینگلیزییهکان:
- Adrian AKMAJIAN/ Richard A. DEMERS/ Ann K. FARMER/ Robert M. HARNISH(2001). LINGUISTICS , An Introduction to Language and Communication, FIFTH EDITION Cambridge, Massachusetts , London, England.
- Booij Geert E.(1985) The intraction of Phonology and Morphology in Prosodic Phonology. In Edmund Gussmann, Vrije University,
- David Crystal (2008). A Dictionary of Linguistics and Phonetics Sixth Edition,Blackwell Publishing.
- Hadumod Bussmann (1996). Dictionary of Language and Linguistics,London.
- Muhamad Ali Al khuli(1982). Adictionary of Theortical Linguistics.English-arabic. Libairie Du Liban.
- Muhamad Maruf Fattah(1997). A Generative Grammar of Kurdish, Unpublished PhD thesis, University of Amsterdam.
- http:// en.Wikipedia.org/ wiki/ morphophonology.
- http:// A.Spencer(2001). International Encyclopedia of the Social & Behavioral Sciences. Ebook.