جۆری توێژینه‌وه‌ : Original Article

نوسه‌ران

به‌شی زمانی کوردی‌ / کۆلێژی په‌روه‌رده / زانکۆی سه‌لاحه‌ددین

پوخته‌

وێنه‌ی شیعری به‌ گشتی و وێنه‌ی ڕوونبێژی به‌تایبه‌تی له‌ ده‌قی شیعری لایه‌نێکی زۆر گرنگه‌ بۆ جوانی و به‌خشینی چێژو ڕازاندنه‌وه‌ی له‌هه‌ر ده‌قێکی شیعری کوردیدا، چونکه‌ (زمان و بیرو سۆزو ئه‌ندێشه‌و هه‌ست و نه‌ستی) شاعیر له‌ناو ده‌قی شیعره‌که‌ نیشان ده‌دات هه‌روه‌ها شاره‌زایی و گه‌ڕانی شاعیر و جیهانبینی ئه‌زموونێکی پڕ به‌رهه‌م به‌ شاعیر ده‌به‌خشێ خوێنه‌ر‌ چێژ له‌ ده‌قه‌ ئه‌ده‌بییه‌که‌ وه‌رده‌گرێت و هێمنی شاعیر به‌ حوکمی ئه‌وه‌ی له‌ خوێندنی ئایینی و مه‌دره‌سه‌ خوێندوویه‌تی و سنووری وڵاتانی به‌زاندوه‌ و جوانی سروشت و لادێ و شاره‌کانی کوردستان و هه‌ستی نه‌ته‌وایه‌تی تێکه‌ڵ به‌ ئه‌زموونی خۆی کردووه‌ و تاقیکردنه‌وه‌ی له‌ هه‌موو جۆره‌کانی وێنه‌ی ڕوونبێژی له‌ لێکچواندن به‌ هه‌موو جۆره‌کانییه‌وه‌ و خوازه‌و خواستن و درکه‌ش له‌ ده‌قی شیعره‌کانی به‌ ڕوونی ده‌بینرێت بۆیه‌ شاعیر به‌ وشه‌ی جوان و زمانێکی تا ڕاده‌یه‌کی زۆر پاراو ده‌قه‌ شیعرییه‌کانی پێ ده‌نووسی له‌ وێنه‌ی ڕوونبێژییه‌کانی وێنه‌ی زیندوو گفتوگۆکردن له‌گه‌ڵ سروشت نیشان ده‌دات ئه‌زموونی شاعیرانی پێش خۆی و فارسی و ئاسۆی بیری شاعیر زیاتر ڕوون کردووه‌ له‌ به‌رهه‌مه‌کانی له‌ کۆمه‌ڵه‌ شیعری تاریک و ڕووندا، که‌ یه‌که‌م دیوانی شیعری شاعیره‌.

وشه‌ بنچینه‌ییه‌كان

ناونیشانی توێژینه‌وه‌ [English]

وێنه‌ی ڕوونبێژی له‌ (تاریک و ڕوون)ی هێمن موکریانیدا

نوسه‌ران [English]

  • Hossein Kak amin
  • Sardar Hassan
کتێب به‌ زمانی کوردی:
1ـ بێکەس، شێرکۆ. (2004) ئێوه‌... به‌ خۆشه‌ویستیم ئه‌سپێرن. شیعر و په‌خشان. سلیمانی: ده‌زگای چاپ و په‌خشی سه‌رده‌م.
2ـ حەوێزی، دەریا جەمال.(2009) وێنه‌ی ڕوونبێژی له‌ کۆمه‌ڵه‌ شیعری (شه‌هید به‌ ته‌نیا پیاسه‌ ده‌کات)ی قوباد جه‌لی زاده‌. سلێمانی : چاپخانه‌ی که‌مال.
3ـ ناوخۆش، سەلام – خۆشناو، نەریمان. (2009) زمانه‌وانی. به‌رگی یه‌که‌م (یه‌که‌م، دووه‌م، سێیه‌م) چاپی یه‌که‌م. هه‌ولێر: چاپخانه‌ی مناره‌.
4ـ سجادی، علاءالدین. (1967) ئه‌ده‌بی کوردی و لێکۆڵینه‌وه‌ له‌ ئه‌ده‌بی کوردی. به‌غداد: چاپخانه‌ی مه‌عاریف.
5ـ سجادی، علاءالدین. (1978) خۆش خوانی (گوزاره‌کاری، ره‌وانکاری، جوانکاری). به‌رگی یه‌که‌م (ڕوونبێژی). به‌غدا : چاپخانه‌ی دار الجاحظ.
6ـ عبدوللا، فەهمی شوکری. (2006) ڕه‌گه‌زی نوێی شیعری کوردی لای قه‌دری جان. چاپی ێیکی. دهۆک : ده‌زگه‌ها سپێرزیا چاپ و وه‌شانێ.
7ـ علی، دڵشاد. ( 1998) بینای له‌ هه‌ڵبه‌ستی هۆنراوه‌ی کوردیدا. سلێمانی : چاپخانه‌ی ڕه‌نج.
8ـ عیسی،هاوژین سڵێوە (2009) بنیاتی وێنه‌ی هونه‌ری له‌ شیعری شێرکۆ بێکه‌س دا. چاپی یه‌که‌م. سلیمانی : ده‌زگای چاپ و په‌خشی سه‌رده‌م.
9ـ گەردی، سەردار ئەحمەد حسن. (2002) بنیاتی وێنه‌ی هونه‌ری له‌ شیعری کوردیدا (1970 ـ 1991). سلێمانی : چاپخانه‌ی سه‌رده‌م.
10ـ گەردی، عەزیز. (1972) ڕه‌وانبێژی له‌ ئه‌ده‌بی کوردیدا. به‌رگی یه‌که‌م. به‌غدا : چاپخانه‌ی (دار الجاحظ).
11ـ گەردی، عەزیز. (2002) ڕه‌وانبێژی. چاپی یه‌که‌م. هه‌ولێر : چاپخانه‌ی وه‌زاره‌تی په‌روه‌رده‌.
12ـ موکریانی، هێمن. (1974) چاپی یه‌که‌م. مه‌هاباد : چاپخانه‌ی سه‌ییدیان.
13ـ هه‌ژار. (1369) هه‌مبانه‌ بۆرینه‌. فه‌رهه‌نگی کوردی ـ فارسی.
 
کتێب به‌زمانی عه‌ره‌بی:
14ـ البطل، علی. (1980) الصوره‌ فی الشعر العربی حتی نهایه‌ القرن الثانی الهجری (دراسه‌ اصولها وتطورها). بیروت: دار الاندلس.
15ـ توینی، حمید أدم. (2007 م ـ 1417 هـ) البلاغه‌ العربیه‌ ـ المفهوم والتطبیق. الطبعه‌ الاولی. الاردن – عمان: دار المناهج للنشر والتوزیع.
16ـ رسول، عزالدین مصطفی، (1966) الواقعیه‌ فی الادب الکردی. بیروت:منشورات المکتبه‌ العصریه‌.
17ـ عبدالرحمن، نصرت. (1979) فی النقد الحدیث. عمان : بلا.
 الصعب.
18ـ عطوی ، حققه‌ فوزی، جاحظ.  (1968) البیان والتبین. بیروت : دار.
 
نامه‌ ئه‌کادیمییه‌کان
19ـ عثمان،نوزت احمد. (1991) ڕوونبێژی له‌ شیعری کلاسیکی کوردیدا، به‌ نموونه‌ مه‌لای جه‌زیری و نالی. نامه‌ی ماسته‌ر، کولێجی ئاداب. هه‌ولێر : زانکۆی سه‌لاحه‌ددین.
 
 
گۆڤار و ڕۆژنامه‌کان
 
20ـ ساڵه‌یی، موعته‌سه‌م. (1979) شعیر و وێنه‌. پاشکۆی عێراق، ژماره‌ (29).
21ـ فه‌للاح، کاکه‌ی. (1986) وێنه‌ی شیعری چییه‌؟. گۆڤاری به‌یان، ژماره‌ (49).
22ـ گه‌ردی، سه‌ردار ئه‌حمه‌د. (2001) لێکچواندن و ڕۆڵی له‌ دروستکردنی وێنه‌ی هونه‌ری له‌ شیعره‌کانی (ئه‌حمه‌د موختار به‌گی جاف)دا، زانکۆی سلێمانی، ژماره‌ (5).