جۆری توێژینه‌وه : Original Article
نوسه‌ران
1 کۆلێژی په‌روه‌رده‌ی بنه‌ڕه‌ت, زانکۆی گه‌رمیان
2 کؤلیَذی ثةروةردةی بنةرِةت, زانکؤی طةرمیان
پوخته
کارى جوگرافی له ده‌رخستنى جیاوازى شوێنى دیارده جوگرافییه سروشتى و مرۆییه‌کانه‌وه ده‌ست پێدکات, جوگرافیاى دانیشتوان لێکۆڵینه‌وه له دیارده‌کانى گه‌شه, دابه‌شبون, تایبه‌تمه‌ندى دانیشتوان و هۆکاره جوگرافییه کاریگه‌ره‌کان له‌سه‌ریان ده‌کات, هه‌ربۆیه توێژه‌ران شیکردنه‌وه‌یان ئه‌نجام داوه بۆ حاڵه‌ته‌کانى هاوسه‌رگیرى و جیابوونه‌وه له هه‌رێمى کوردستان بۆ ساڵى 2018, هاوسه‌رگیری به‌گرنگترین دیارده کۆمه‌ڵایه‌تییه‌کان داده‌نرێت, که به‌شدارى له بنیاتنانى خێزان ده‌کات ئه‌وه‌ى به بنه‌ماى سه‌ره‌کى پێکهێنانى کۆمه‌ڵگه داده‌نرێت, له کاتێکدا جیابونه‌وه ده‌بێته هۆى تێکدانى خێزان و ئه‌نجامى نه‌رێنى له‌سه‌ر تاک و کۆمه‌ڵگه هه‌یه.
تێکڕاکانى په‌یوه‌ست به هاوسه‌رگیری و جیابونه‌وه له ئاماژه گرنگه‌کانه بۆ بڕیارده‌ران و پلاندانه‌ران بۆ داڕشتنى پرۆگرامى گونجاو به‌مه‌به‌ستى ئاراسته‌کردنى ئه‌و تێکڕایانه به‌ره‌و ئاراسته‌ى دروست, که بنیاتنانى زیاترى خێزانى لێبکه‌وێته‌وه له‌لایه‌ک و پارێزگاریکردن له مانه‌وه‌و جێگیربونیان له‌لایه‌کى تره‌وه .
له توێژینه‌وه‌که ده‌رکه‌وتووه تێکڕاکانى ئه‌م دوو دیارده گۆڕانکارى به‌رچاویان به‌خۆوه بینیوه به‌راورد به‌ماوه‌کانى پێشتر، ئه‌وه‌ش بۆ کاریگه‌رى کۆمه‌ڵێک گۆڕانکارى کۆمه‌ڵایه‌تى و ئابورى ده‌گه‌ڕێته‌وه به‌سه‌ر گۆمه‌ڵگه‌ى کوردستانیدا هاتووه له ماوه‌کانى ڕابردوودا و ئه‌و ئه‌نجامانه‌ى به‌دواى خۆیدا هێناوه, هه‌ربۆیه هه‌وڵه‌کانى توێژینه‌وه به ئاراسته‌ى به‌رزکردنه‌وه‌ى ئاستى هۆشیاری چینه جیاوازه‌کانه به کێشه کۆمه‌ڵایه‌تییه‌کان و یارمه‌تى بڕیارده‌رانه بۆ مامه‌ڵه‌کردن له‌گه‌ڵ دیارده کۆمه‌ڵایه‌تییه‌کان له‌سه‌ر بنه‌مای داتاى ورد و شیکردنه‌وه‌ى زانستى ڕه‌سه‌ن, که هاندانى هاوسه‌رگیری و سنوردارکردنى جیابونه‌وه‌ى لێبکه‌وێته‌وه .
وشه بنچینه‌ییه‌كان
أ- کوردییه‌کان :
1- هه‌رێمى کوردستانى عێراق, وه‌زاره‌تى پلان دانان, به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تى ئامارى سلێمانى, سه‌نته‌رى ته‌کنۆلۆجیاى سلێمانى (GIS) , نه‌خشه‌ى کارگێرَی هه‌رێم, به پێوه‌رى (1:35.87) .
2- هه‌رێمى کوردستان- عێراق, ده‌سه‌ڵاتى دادوه‌رى, داتا و ئامارى دادگاکان, داتاى بڵاوکراوه.
3- حکومه‌تى هه‌رێمى کوردستان, وه‌زاره‌تى پلان دانان, ده‌سته‌ى ئامارى هه‌رێم,ڕاپۆرتى پێشبینى دانیشتوانى هه‌رێمى کوردستان بۆ ماوه‌ى 2009-2020, به‌شی دانیشتوان و هێزى کار, 2014.
ب- عه‌ره‌بیه‌کان :
1- عبد علی خفاف, محمد أحمد, سکان عالم الاسلامی- دراسه عن الواقع و مۆشرات المستقبل-, دار الکندی للنشر والتوزیع, گ1, 1994.
2-فتحی محمد ابو عیانه, مدخل الى التحلیل الاحصائی فی الجغرافیه البشریه, دار المعرفه الجامعیه, اسکندریه, 1987.
3- عبد اللگیف حسن شومان, مقدمه فی الإحصا‌و السکانی, گ1, دار الدکتور, بغداد, 2012.
4- دانیال محسن بشار, أپر العوامل الاقتصادیه والاجتماعیه على ڤاهره الگلاق فی مدینه الصدر لعام 2014, مجله جامعه المستنصریه, العدد 60.
ج- ماڵپه‌رو به‌رنامه :
1-www. Krso.net
2-به‌کارهێنانى به‌رنامه‌ى (ArcGis 10.6)
)