جۆری توێژینه‌وه‌ : Original Article

نوسه‌ران

Department of Geography, College of Education, University of Garmian

پوخته‌

تەوژمە فیشکەدارەکان تەوژمێکی خێرای بایەکانن کە لە ئاستە بەرزەکانی ترۆپۆسفیر بە خێرایی زیاتر لە 30 مەتر لە چرکەیەکدا لە ڕۆژئاواوە بەرەو ڕۆژهەڵات لە سوڕانەوەدان. ئەم تەوژمانە کار لە کەش و ئاووهەوای ناوچە جیاوازەکان دەکەن. ئامانجی توێژینەوە بریتییە لە شیکردنەوەو وەسفکردنی چۆنێتی کاریگەری تەوژمە فیشکەدارەکان لەسەر سیستمەکانی بارانبارین لە شێدارترین مانگەکانی هەرێمی کوردستان. لەم توێژینەوەیەدا داتای ڕۆژانەو مانگانەی بارانبارینی (19) وێستگەی هەرێمی کوردستان بەکارهێنراوە لە نێوان ساڵانی (2002-2013)، هەروەها بۆ کێشانی نەخشە سینۆپتیکییەکان سود لە داتای بایەکان (U) و (V) ، بەرزی هێڵەکانی پەستان (Geopotential) و پەستانی ئاستی سەر ڕووی دەریا (Sea Level Pressure) بۆ چوار ئاستی ترۆپسفیر (سەر ڕووی دەریا – 850 هـ.پ- 500 هـ.پ- 300 هـ.پ) وەرگیراوە، کە لە ئەرشیفی داتاکانی ناوەندی پێشبینیکردنی ئەوروپی (ECMWF) داونلۆد کراون، پاشان بەسود وەرگرتن لە پرۆگرامی (Grads) نەخشەکان بۆ شیکردنەوە ئامادەکراون. ئەنجامەکانی توێژینەوە ڕوونیکردەوە کە تەوژمە فیشکەدارەکان کاریگەرییەکی زۆریان لەسەر سیستمەکانی بارانبارینی هەرێمی کوردستان هەیە، بە شێوەیەک لەکاتی شێدارترین خولەکانی بارانباریندا تەوژمی فیشکەداری جەمسەری و نیمچەخولگەیی لە ئاستەکانی ناوەندو خوارەوەی کەش دەبنەهۆی بەهێزبوونی سیستمەکانی بارانبارین, یەکگرتنی هەردوو تەژمەکەش ئەوپەڕی کاریگەری لەسەر ناسەقامگیری سیستمەکان دەبێت.

وشه‌ بنچینه‌ییه‌كان

1.غەفور، عەبدوڵڵا، جوگرافیای باشووری کوردستان، چاپ2، دەزگای توێژینەوەو بڵاوکردنەوەی موکریانی، هەولێر، کوردستان، 2012.
2 - احمد غانم، علی، مبادیء التنبؤات الجویة، الطبعة الاولى، دارالمیسرة، عمان، الاردن، 2012.
3 - الزنکنة، لیث محمود، موقع التیار النفاث واثره فی منخفضات وامطار العراق، رسالة ماجستیر، کلیة الاداب، جامعة بغداد، 1996.
4- الربیعی، شهلاء عدنان، تکرار المرتفعات الجویة و أثرها فی مناخ العراق، رسالة ماجستیر، کلیة التربیة ابن رشد، جامعة بغداد، 2001.
5 - علیجانی، بهلول و کاویانی، محمدرضا،  مبانی آب و هواشناسی، سمت، تهران،1371.
6 - علیجانی، بهلول،  اقلیم شناسی سینوپتیک، سمت، تهران، 1381.
7 - یارنال، برنت، اقلیم شناسی همدید و کاربرد آن در مطالعات محیطی، ، ترجمه سید ابوالفضل مسعودیان، چاپ2، دانشگاه اصفهان، ایران، 1390.
8- Bary, R , Carelton; Synoptic and dynamic climatology; Routledg, 2001.
9Kraus; Jet stream revisited; Bulletin of the American Meteorological Society, Vol. 80,1999.
10.Grenci; The jet set; Weatherwise, Vol. 50,1997.
11.Yang, K-M Lau, K-M Kim; Variations of the East Asian jet stream and Asian- Pacific- American winter climate anomalies; Journal of Climate, Vol.15, 2002.
12.Cutlip, Jet stream changes linked to prairie drought, Weatherwise, Vol. 56,2003.
13.O'Driscoll; Storms here, dry spells there? Blame El Nino; Experts predict drought relief for South and West, USA TODAY, 2002.